________________
શ્રી વીતરાગ સ્તોત્ર-ત્રીજો પ્રકાશ
૨૩
કર્મક્ષયજન્ય ૧૧ અતિશય
અહીં કેટલાકો ભગવાનની દેશના સમયે થતી ચતુર્મુખતાને સર્વાભિમુખ્યતા કહે છે. પણ તે સર્વાભિમુખ્યતા દેવકૃત હોવાથી દેવકૃત અતિશયોમાં આગળ કહેવાની હોવાથી કર્મક્ષયજન્ય આ અતિશયોમાં તેનું કથન સંગત બનતું નથી. (૧) તથા–
यद्योजनप्रमाणेऽपि, धर्मदेशनसद्मनि ।
सम्मान्ति कोटिशस्तिर्यग्-नृदेवाः सपरिच्छदाः ॥२॥ ૨) અન્વય સહિત શબ્દાર્થ – યોજનમાં ક્રોડોનો સમાવેશ હે વીતરાગ !, યોગનપ્રમાણે એક યોજન પ્રમાણ, પ-પણ, ઘટ્રિશનસનિસમવસરણમાં, સપરછ -(પોત પોતાના) પરિવાર સહિત, કોટિશસ્તર્યવા:ક્રોડો તિર્યંચો, મનુષ્યો અને દેવતાઓ, સોમાન્તિ-સમાય છે. - એક યોજન પ્રમાણ ધર્મદેશનામંદિરમાં પરિવાર સહિત ક્રોડો તિર્યંચો, મનુષ્યો, અને દેવતાઓ સમાય છે=એક બીજાને પીડા ન થાય તેમ સુખપૂર્વક બેસે છે. - ધર્મદેશના મંદિર– ધર્મના સર્વ સંયમ અને દેશ સંયમ એમ બે પ્રકાર છે. તેમાં સર્વ સંયમ (ક્ષમા વગેરે) દશ પ્રકારનો છે. અને દેશસંયમ (સ્થૂલ પ્રાણાતિપાત વિરમણ વગેરે) બાર પ્રકારનો છે. આ ધર્મ જ્યાં સારી રીતે કહેવાય તે ધર્મદેશનામંદિર. તે ધર્મદેશનામંદિર સુર-અસુરોએ બનાવેલું અને ત્રણલોકનું આભૂષણ રૂપ સમવસરણ જ છે. કદાચ તે થોડા જ હશે એમ કોઇને વિચાર આવે. માટે અહીં ‘ક્રોડો' એમ કહ્યું. ક્રોડો પણ કદાચ એકલા જ હોય એમ કોઇને વિચાર આવે. માટે અહીં “પરિવાર સહિત” =પોત-પોતાના પરિવાર સહિત એમ કહ્યું. તો પછી દેશનાનું મંદિર સો યોજન વગેરે ઘણા વિસ્તારવાળું હશે એમ કોઇને વિચાર આવે. માટે અહીં “એક યોજન પ્રમાણ” એમ કહ્યું. આટલા પણ ક્ષેત્રમાં ક્રોડો સપરિવાર તિર્યંચ, મનુષ્ય અને દેવો એકી સાથે પીડા વિના સમાઇ જાય તે સઘળો ય આપની જ યોગસમૃદ્ધિનો અતિશય ઉત્કર્ષ છે. (૨) ૧. Tબૂતિયા વિસ્તારે અહીં ગલૂતિ એટલે બે ગાઉ. આથી બે ગભૂતિ એટલે ચાર ગાઉ
થાય. એક યોજન કે બે ગભૂતિ એ બંનેનો એક જ અર્થ થાય છે. બૂિતિ શબ્દના એક ગાઉ અને બે ગાઉ એમ બે અર્થો છે. તેમાં અહીં બે ગાઉ અર્થ વિવલિત છે.
