________________
શ્રી વીતરાગ સ્તોત્ર-ત્રીજો પ્રકાશ
ર ૫
કર્મક્ષયજન્ય ૧૧ અતિશય
-
પવન
૪) અન્વય સહિત શબ્દાર્થ – રોગનાશહે સર્વજ્ઞ ત્રિદિહાનિનોમિ:-આપના વિહારરૂપ પવનની લહરીઓથી, સાડપિસવાસો યોજન સુધીમાં પણ પૂર્વોત્પન્ના:-છ મહિના પહેલાં ઉત્પન્ન થયેલા ટ્રાવુ:રોગરૂપ વાદળો, -તુરત, વિનીયન્ત-વિનાશ પામે છે.
આપના વિહારરૂપ પવનની લહરીઓથી સવાસો યોજન સુધીમાં પણ છે મહિના પહેલાં ઉત્પન્ન થયેલા રોગરૂપ વાદળો તરત સંપૂર્ણપણે નાશ પામે છે. - વાદળો પહેલાં નાના હોય છે, પછી તેવી સામગ્રીના સંયોગથી ફેલાય છે=મોટા થાય છે, તેમ રોગો પણ પહેલાં નાના હોય છે, પછી તેવી સામગ્રીના સંયોગથી ફેલાય છે=મોટા થાય છે. માટે રોગો વાદળ જેવા વાદળ છે.
જેમ વાયુ અપ્રતિબદ્ધ હોય છે ક્યાંય સ્થિર રહેતો નથી, તેમ ભગવાનનો વિહાર પણ (દ્રવ્યાદિથી) અપ્રતિબદ્ધ હોય છે. માટે વિહાર વાયુ જેવો વાયુ છે.
પવનની લહરીઓથી વાદળોનો વિનાશ થાય છે એ સમુચિત=ઘટે તેવું છે. આપના વિહારથી આ પ્રમાણે રોગોનો નાશ થાય છે તે આપની જ યોગ સમૃદ્ધિનો વિલાસ છે. (૪) . . વળી–
નવર્મવતિ યદ્ ભૂમી, પૂજા: શત્રમાં શુક્રા: * ક્ષનિ ક્ષિતિપક્ષિતા, નીતય તય: પ. ૧. સા=અગ્ર સહિત. અગ્ર એટલે ચોથો ભાગ. સો યોજનનો ચોથો ભાગ પચીસ યોજના
આમ સવાસો યોજન થાય. તેમાં પૂર્વ આદિ દરેક દિશામાં ૨૫-૨૫ યોજન અને ઉપર નીચે સાડાબાર-સાડાબાર યોજના. એ રીતે સવાસો યોજન ગણાય. “સાગપિ યોગનેશ” એ પદોનો ૧૦મા શ્લોક સુધી સંબંધ છે કારણ કે રોગનાશથી પ્રારંભીને દુષ્કાળનો અભાવ સુધીના બધા અતિશયોની મર્યાદા ૧રપ યોજન છે. ઉપલક્ષણથી છ મહિના સુધી નવા રોગો ઉત્પન્ન થતા નથી. એ પ્રમાણે ઇતિ, મારિ, અતિવૃષ્ટિ, અનાવૃષ્ટિ, સ્વ-પરચક્રભય અને દુર્મિક્ષ એ સાત ઉપદ્રવો પણ ભગવાનના આગમનથી છ મહિના પહેલાં થયા હોય તો નાશ પામે અને છ મહિના સુધી ન થાય. ભગવાન બિરાજમાન હોય ત્યાં સુધી જાતિવેર કે પૂર્વભવનું વેર પણ નાશ પામે છે અને નવું વેર થતું નથી.
