________________
શ્રી વીતરાગ સ્તોત્ર-ત્રીજો પ્રકાશ
૧) અન્વય સહિત શબ્દાર્થ——
સર્વાભિમુખ્યતા—
નાથ-હે નાથ ! (કેવળજ્ઞાનરૂપ પ્રકાશથી), સર્વથા-સર્વ દિશાઓમાં, સમુહીન:સન્મુખ રહેલા, ત્વ-આપ, તીર્થજ્ઞામર્મજ્ઞાત-તીર્થંકર નામ કર્મથી થયેલા, સર્વાભિમુવ્વતો-સર્વાભિમુખ્યતા (સર્વ દિશાઓમાં સન્મુખ રૂપ) અતિશયથી, પ્રજ્ઞા:મનુષ્ય, દેવ વગેરે લોકોને, જ્ઞાનન્ત્યત્તિ-આનંદ પમાડો છો.
જેમને ઇંદ્રો પણ પ્રેમથી પ્રણામ કરે છે એવા હે નાથ ! તીર્થંકર નામ કર્મથી થયેલા અને એથી જ પરમ અરિહંત પદની સાથે રહેનારા સર્વાભિમુખ્યતા (=સર્વ દિશાઓની સન્મુખ થવું તે) અતિશયથી ચારે બાજુ ફેલાતા કેવલજ્ઞાનના પ્રકાશ વડે સર્વ દિશાઓમાં સન્મુખ રહેલા આપ તિર્યંચ, મનુષ્ય, દેવ વગેરે લોકોને પ્રતિક્ષણ પરમ આનંદથી પૂર્ણ અંતઃકરણવાળા કરો છો.
અહીં તાત્પર્ય આ પ્રમાણે છે—સારા સ્વામીઓને સુ-આભિમુખ્ય (=બીજાઓને અનુકૂળ બનીને આનંદ પમાડવો તે) અગણ્ય પુણ્યથી પ્રાપ્ત થાય છે. તે (=સુઆભિમુખ્ય) તેવા પ્રકારના શુભકર્મના સમૂહથી ઉત્પન્ન થાય તો પણ બે-ત્રણને કે પાંચ-છને થાય છે, અર્થાત્ બે-ત્રણને કે પાંચ-છને અનુકૂળ બનીને આનંદ પમાડે છે. પણ આપ તો પિતાની જેમ પોતાની પ્રજા ઉપર સમદ્રષ્ટિ રાખીને એકી સાથે ક્રોડો પણ તિર્યંચ, મનુષ્ય, દેવ વગેરેને સદા આનંદ પમાડો છો. આથી અહો ! આપના યોગસામ્રાજ્યનો મહિમા !
૨૨
કર્મક્ષયજન્ય ૧૧ અતિશય
૧. અન્ય ગ્રંથોમાં (પ્રસ્તુત ગ્રંથકાર પ્રણીત અ. ચિં. કોશમાં પણ) આ અતિશયનો ઉલ્લેખ નથી. અન્ય ગ્રંથોમાં કર્મક્ષયજન્ય અગિયાર અતિશયોની સંખ્યામાં અતિવૃષ્ટિ અને અવૃષ્ટિ એ બે અતિશયો જુદા ગણ્યા છે. જ્યારે અહીં એ બે અતિશયોને એકજ ગણીને સર્વાભિમુખ્યતા અતિશય સહિત અગિયાર અતિશયો જણાવ્યા છે. અહીં પ્રથમ શ્લોકથી અગિયારમા શ્લોક સુધી દરેક શ્લોકમાં એક એક અતિશયનું વર્ણન છે.
૨. પ્રથમ શ્લોકથી અગિયારમા શ્લોક સુધી દરેક શ્લોકમાં ‘“વદ્’ શબ્દનો પ્રયોગ છે. તેનો સંબંધ બારમા શ્લોકમાં ‘‘સ પ’’ સાથે છે. પ્રસ્તુત અનુવાદમાં યદ્ શબ્દનો અનુવાદ કર્યો નથી. આથી દરેક શ્લોકમાં યદ્ નો ‘જે’ અર્થ સ્વયં સમજી લેવો. જે આ કહેવાનું શરૂ કર્યું છે તે આ સઘળાય આપના જ જ્ઞાનાદિ ત્રણ યોગ રૂપ સામ્રાજ્યનો મહિમા છે એમ કુલકના અંત્ય (બારમા) શ્લોકની સાથે સંબંધ છે. એક સાથે સંબંધવાળા પાંચ વગેરે શ્લોકના સમુદાયને કુલક કહેવામાં આવે છે. તાપ વતુર્મિય તતૂર્ખ લ મતમ્ ।
