________________
શ્રી વીતરાગ સ્તોત્ર-બીજો પ્રકાશ
૨૦
સહજ ચાર અતિશય
કદાચ ત્યાં ફેલાતી સુગંધથી સુંદર બીજો કોઇ વસ્તુ સમૂહ હશે એથી ભમરાઓ આવતા હશે એવી આશંકાને દૂર કરવા કહે છે-જળમાં અને સ્થળમાં ઉત્પન્ન થયેલાં પુષ્પોની માળાઓને છોડીને ભમરાઓ શ્વાસની સુગંધ તરફ આવે છે. તેમાં પુંડરીક (ધોળું કમળ), કમલ, કુવલય (નીલ કમલ), કુમુદ (=ચંદ્રવિકાસી કમળ) વગેરે જલમાં થનારાં પુષ્પો છે. તિલક ( મરવો), ચંપક, અશોક, કેતક (કેવડો), બકુલ, માલતી, પાટલ (ગુલાબ) વગેરે પુષ્પો સ્થળમાં થનારાં છે. સુગંધનો વિશેષ વિચાર કરવામાં (=સુગંધની પરીક્ષા કરવામાં) ભમરાઓથી બીજાઓ ચતુર નથી. તે ભમરાઓ પણ પુષ્પમાળાઓને છોડીને આપના મુખની સુગંધ તરફ આવે છે તેથી આપનું મુખ જ સુગંધયુક્ત વસ્તુઓમાં શ્રેષ્ઠ છે.
જો કે અહીં ગૂંથેલાં પુષ્પો જ માળા શબ્દથી કહી શકાય, તો પણ પુષ્પો અત્યંત ભેગા હોવાથી પુષ્પોની માળા જેવી માળા હોવાથી “પુષ્પોની માળા” એમ કહેવામાં દોષ નથી. (૭)
ચોથા સહજ અતિશયને કહે છે- . लोकोत्तरचमत्कार-करी तव भवस्थितिः ।
यतो नाहारनीहारौ, गोचरश्चर्मचक्षुषाम् ॥८॥ ૮) અન્વય સહિત શબ્દાર્થ હે વિભુતિવ-આપની, સ્થિતિ:-તીર્થકર ભવની મર્યાદા, તોડ્યોત્તરમીઅલોકિક આશ્ચર્ય કરનારી છે, તે કારણ કે, સાહારનીદા-આપના આહાર અને નીહાર (ઝાડો-પેશાબ), ચર્મચક્ષુષા-ચર્મની ચક્ષુવાળાઓના, ગોવર:-વિષય, ન-બનતા નથી.
હે સર્વ આશ્ચર્યોના નિધાન ભગવન્! સર્વ કર્મરૂપ ક્લેશની જાળને મૂળ સહિત ઉખેડી નાખવાથી ( કાપી નાખવાથી) આપની ફરી નહિ થનારી ભવસ્થિતિ તો આશ્ચર્ય કરનારી છે જ, કિંતુ સકલ લોકમાં સાધારણ એવી ભવસ્થિતિ (=તીર્થંકરભવની મર્યાદા) પણ અલૌકિક આશ્ચર્ય કરનારી છે. કારણ કે જમથી આરંભી મોક્ષપદની પ્રાપ્તિ સુધી આપના આહાર અને નીહાર (ઝાડો-પેશાબ) વિશિષ્ટજ્ઞાનરૂપ લોચનથી રહિત એવા ચર્મચક્ષુવાળાઓના વિષય બનતા નથી,
