________________
ગુજરાતી પ્રશ્નોત્તર
૨૮૫
દ્રવ્ય આવશ્યક
આગમથી
નોઆગમથી
જિત
મિત
આવશ્યક ભણનાર અને
જ્ઞાયક-ભવ્ય-તવ્યતિરિક્ત તેમાં અનુપયુક્ત
લૌકિક-લોકોત્તર-કુપ્રાવનિક તથા શિક્ષિત, સ્થિત, જિતાદિ ક્રિયાના વિશેષણ રહિત ઉપરોક્ત શિક્ષિતાદિ વિશેષણો અનુયોગદ્વાર સૂત્રાદિમાં કહ્યાં છે તેનું સ્વરૂપ જણાવે છે. શિક્ષિત - સર્વ આવશ્યક ભણેલું હોય તે શિક્ષિત. સ્થિત - હૃદયમાં સ્થિર કર્યું હોય તે સ્થિત.
- જલ્દી સ્મરણમાં આવે તે જિત.
- વર્ણ આદિની સંખ્યાના જ્ઞાનવાળું તે મિત. પરિજિત - ઉલ્ટાક્રમથી પણ સ્મરણમાં આવે તે મિત.
- જેમ પોતાનું નામ શીખેલું હોય અને સ્થિર કરેલું હોય, તેમ
આવશ્યક પણ હોય તો તે નામસમ. ઘોષસમ - ગુરૂએ કહેલ ઉદાત્ત-અનુદાત્ત અને સ્વરિત લક્ષણવાળા ઘોષો એ
સમાન રીતે ઉચ્ચારી ગ્રહણ કર્યું હોય તે ઘોષસમ. પ્રશસ્ત - જૂનાધિક અક્ષર રહિત તે પ્રશસ્ત. વ્યાવિદ્ધાક્ષર - ભરવાડણે ઊંધી ગુંથેલી રત્નમાળા જેમ ઊલટ-પલટ વર્ણરચના
જેમાં હોય તે વ્યાવિદ્ધાક્ષર. અવ્યાવિદ્ધાક્ષર - જે એવા ઊંધાચત્તા વર્ણવાળું ન હોય તે અવ્યાવિદ્ધાક્ષર. આ
અક્ષરમાત્રની અપેક્ષાએ સમજવું. પદ અને વાક્યની અપેક્ષાએ નહિ. અસ્મલિત - પથરાળ ભૂમિમાં હળની જેમ જે સ્કૂલના ન પામે તે અસ્મલિત.
નામસમ
