________________
[ ૧૭૪ ]
વસુદેવ-હિંડી : : પ્રથમ ખંડ :
,,
"6
ભરેલાં સ્થળે! તે ઘણાં ડાય છે. ” મરુભૂતિ એક્લ્યા, “ અહીં જે આશ્ચર્ય છે તે જીએ. ” એમ કહીને તેણે બીજા એ પગલાં બનાવ્યાં. એટલે ગામુખે તેને કહ્યું, “ જો આવી વસ્તુએ આશ્ચર્ય રૂપ હાય તા આપણાં પગલાંએ તા સેકડા આશ્ચર્ય રૂપ ગણાવાં જોઇએ. ” મરુભૂતિ ખેલ્યા, “ આપણાં પગલાં તે અનુક્રમે પડેલાં ડાય છે, ત્યારે આ તા બુચ્છિન્ન માર્ગ વાળાં છે—અર્થાત્ આ કયાંથી આવ્યાં અને ક્યાં ગયાં તે કંઇ સમજાતુ નથી, માટે આપણે તે ધ્યાનપૂર્વક જોવાં જોઇએ. ” આ સાંભળીને રિસ'હુ મેલ્યે, “ એમાં શે વિચાર કરવાના છે ? કેઇ એક પુરુષ આ કિનારે ઊગેલા વૃક્ષ ઉપર ચઢીને એક ડાળીથી બીજી ડાળી ઉપર જતા હશે, પણ કાઇ લતા-ડાળ અત્યંત પાતળી હેાવાને કારણે પુલિન ઉપર ઉતર્યા હશે, અને ફ્રી પાછે! વૃક્ષ ઉપર ચઢી ગયા હશે. ” એટલે ગામુખે વિચાર કરીને કહ્યું, “ એ અંધ બેસતું નથી. જો તે વૃક્ષ ઉપરથી ઊતર્યું હાત તા હાથ-પગના આધાતને લીધે પડેલાં લીલાં, સૂકાં અને પાકાં પત્ર, પુષ્પ અને ફળ આ પુલિન ઉપર તેમજ પાણીમાં વેરાયેલાં હૈાત. ” પછી હિરિસંહે કહ્યું, “ તેા આ પગલાં કેાનાં હશે ? ’ ગામુખ એલ્યા, “ કોઇ આકાશગામીનાં પગલાં છે. ” એટલે હિરિસંહે પૂછ્યું, “ તે શું દેવનાં છે ? રાક્ષસનાં છે ? ચારણશ્રમણનાં છે ? કે ઋદ્ધિમાન્ ઋષિનાં છે ? ” ગામુખે ઉત્તર આપ્યા, “ દેવા તેા જમીનથી ચાર આગળ ઊંચે જ ચાલે છે; રાક્ષસેા માટા શરીરવાળા હાય છે, એટલે તેમનાં પગલાં પણ મોટાં હાય છે; ઋષિએ તપને કારણે સાસાયેલા શરીરવાળા હાય છે, એટલે કૃશતાને લીધે તેમનાં પગલાં મધ્ય ભાગમાં ઉન્નત હાય છે; અને જલચર પ્રાણીઓને ત્રાસ ન થાય એટલા માટે ચારણશ્રમણા જલ–તીરે ફરતા નથી. ” હરિસિંહ ખેલ્યા, “ જો એ પૈકી કોઇનાયે આ પગલાં ન હાય, તેા કાનાં હશે ? ” ગોમુખે કહ્યુ, “ વિદ્યાધરનાં. ” હરિસિ ંહે કહ્યું, કદાચ વિદ્યાધરીનાં પણ હોય. ” ગામુખ ખેલ્યા, “ પુરુષા બળવાન્ હાઇને ઉત્સાહપૂર્વક ચાલે છે. વિશાળ વક્ષ:સ્થળને કારણે તેમનાં પગલાં આગળથી દખાયેલાં હાય છે; પણ ઓએના પુષ્ટ નિતંબને કારણે તેમનાં પગલાં પાછળથી દખાયેલાં હાય છે. આ કારણથી આ પગલાં વિદ્યાધરીનાં નથી. ” ફ્રી પાછા ગામુખ ખેલ્યા, “ ચારુસ્વામી ! એ વિદ્યાધરની પાસે ભાર છે.” રિસિદ્ધે પૂછ્યું, “ શું તે પર્વતના ભાર છે ? કે સૌવનવૃક્ષના ભાર છે? અથવા પૂર્વે જેણે પાતાને અપરાધ કર્યા હાય એવા અને લાગ તાકીને પકડેલા શત્રુના એ ભાર હશે ? ” ગામુખે ઉત્તર આપ્યા, “ જો પર્યંતનુ શિખર હાત તા તેના ભારને કારણે પગલાં ખૂબ દબાયેલાં હાત; જો વૃક્ષ હાત તેા તેની જમીનને અડતી શાખાએની મુદ્રા ઘણા મેાટા ઘેરાવામાં
ke
,,
'
૧. મૂળમાં સપ્નનુળો વાવવો એ શબ્દ છે. સાલવૃક્ષને સપ્ન ( સં. સî ) કહેવામાં આવે છે, પણ અહીં તે સજીવ્યા આખુ એકજ વૃક્ષનુ નામ જણાય છે; માટે તેના ‘ સઘયૌવન ' એવા અનુવાદ કર્યા છે. તે એ કયું વૃક્ષ ? એ શુ વિદ્યાધરલેાકનુ’કેાઇ ચમત્કારી વૃક્ષ હશે ? એનાં ફળથી ગયેલુ. ચૌવન જલદી પાછું આવતું હશે ?
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
