________________
૩૦૨
*ઢેય' અ
સિદ્ધહેમચ'દ્ર શબ્દાનુશાસન
તેષુ મે ॥દ્દાદાગી સપ્તમ્યત એવા યજ્ઞવાચી શબ્દને ‘યજ્ઞમાં ય' અથમાં જૂ પ્રત્યય થાય છે. -વાગચે થયું મમ્=ાગવેય+=નાગપચિત્ર" મમ્-વાજપેય યજ્ઞમાં દેવામાં આવતા ભાત અથવા ભેજન,
‘ય અને કાર્ય” અથ
-
काले कार्ये च भववत् || ६|४|१८||
કાળવાચી સપ્તમ્મત નામથી ભવ અમાં જે પ્રત્યયે જે રીતે- શરતા પ્રમાણે કહ્યા છે તે દેય અને કા અર્થમાં પણ થાય છે.
इकणू - यथा वर्षासु भवम् = वार्षिकम् तथा बर्षासु देयम् कार्य वा वर्षा+इ=वार्षिकम् - ચામાસામાં દેવાતું દાન કે કરવાનું કા-વ્રત વગેરે.
व्युष्टादिषु अण् ||६॥४॥९९॥
સપ્તમ્મત ક્યુઃ આદિ શબ્દોને દેય અને કા અર્થમાં અજૂ પ્રત્યય થાય છે. શ્રા-યુદ્ધે તૈયમ, ાર્ય વા=બ્યુટ+અન્=વૈયુક્ટર્—જે વખતે દિવસ અને રાત સરખાં હાય તે યુષ્ટ, એ બુષ્ટ કાળમાં દેવાતું કે કરવામાં આવતુ જે હાય તે. નિત્ય તૈયમ,ાર્યવા=નિત્ય+જૂ=નૈત્યમ્-નિત્ય દેવાનુ કે કરવાનું. આ નિત્ય શબ્દ અહીં કાળવાચક સમજવાને છે.
यथाकथाचाद् णः ||६|४|१०० ॥
‘અનાદર' અર્થાના યથાથાન્ત શબ્દને દેય અને કાય અથમાં જ પ્રત્યય થાય છે. ન-યયામાત્ર ફેથમ, જાય. વા=યથાધાર+ળયાથાાચક્જેમ તેમ-અનાદરપૂર્વક
દેવું કે કરવું,
Jain Education International
तेन हस्ताद् यः || ६ |४|१०१ ॥
તૃતીયાંત એવા દૈન્ત શબ્દને દેય અને કાય અર્થાંમાં TM પ્રત્યય થાય છે. યજ્ઞેન તૈયÇ, ાર્ય' વા= સ્તનય=દૈત્યમ્-હાથ વડે દેવાનું કે કરવાનું કાર્યાં.
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
