________________
સિદ્ધહેમચંદ્ર શબ્દાનુશાસન
कुम्भपद्यादिः ||७|३|१४९ ॥
દીધ ફેંકારાંત નારીતિના મ્ભવથી વગેરે શબ્દો બહુત્રીહિ સમાસમાં સિદ્ધ થાય છે. આ બધા શબ્દમાં પાને ખદલે વરૂ થયેલ છે.
૪૬૮
કુમાૌ ચ પાવૌ ચર્ચા: સા=મારી–જેના પગ કુંભની જેવા છે તે.
નાહ વ પાડો યસ્યા: સા=નાવી જેના પગ જાળની જેવા છે તે.
મુ–સંખ્યાત્ ||||૧૦||
સુ શબ્દ પછી અને સંખ્યાવાચી શબ્દ પછી આવેલા બહુવ્રીહિ સમાસવાળા પાર શબ્દના વાત થાય છે.
સુષ્ઠુ વાયો યહ્ય સ=મુવાત્—જેના સારા પગ છે તે.
ઢૌ પાયો યસ્ય સ:=દ્વિરા જેવા એ પગ છે તે.
वयसि दन्तस्य दतृ || ७|३ | १५१ ॥
મુ શબ્દ પછી અને સ ંખ્યાવાચી શબ્દ પછી આવેલા અહુત્રી હે સમાસવાળા રન્ત શબ્દનું વર્ષ ઉંમર-અથ જણાતા હેાય તેા વતૃ રૂપ થાય છે,
પુછ્યુ તત્તા: ચક્ષ્ય સ:=પુરાત=મુતુ=પુર=પુર-જેના સારા દાંત છે તે. ઢો સૌ ચણ્ય સ=વિરત=ટ્વિટ્ટ=દ્રિયજ્ઞ-જેને બે દાંત છે તે.
પુત્ત્ત:-સારા દાંતવાળા. અહી વય અનુ` સૂચન થતું નથી તેથી આ નિયમ ન લાગ્યા.
થિયાં નામ્નિ શાખા
મહુવ્રીહિસમાસમાં આવેલા ઇન્ત શબ્દનું નારીજાતિની સંજ્ઞા જણાતી હોય તે! તુ રૂપ થાય છે.
યહ્યા:સાmમોન્તા=પ્રયોટ્ટ-શ્રોત્=સયોતી–રેણીના દાંત
अय इव दन्ताः લેાખંડ જેવા છે એવી સ્ત્રી.
વજ્રન્ત:-વજ્ર જેવા દાંતવાળા. અહીં સ્ત્રીનું સૂચન થતું નથી.
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
