________________
૪૩૪
સિદ્ધહેમચંદ્ર શબ્દાનુશાસન
अव्ययस्य को द् च ॥७१३३१॥ શાળા॥
છ! રૂ।ખા સૂત્રની પહેલાં જે અર્થી કહેલા છે તે અર્થી જણાતા હાય તા અન્યયના અંત્ય સ્વરની પૂર્વમાં ઋ પ્રય઼ય થાય છે અને અવ્યયને છેડે આવેલા તા હૂઁ થઈ જાય છે.
ક્રુત્સિત્તાવિ કાર્ય-નૈધ્રૂ-ટશ્યૂ+બદ્નસૂ=૩૨દેઃનિંદનીય ઊંચું-થાડુ ઊંચુ' અથવા અજ્ઞાત ઊંચુ.
પિત્ર=ધ+ગઢ=fધય ટૂ-નિદનીય વગેરે ત્રણ અથ વાળા ધિક્કાર–અહીં ચિત્રના નેા ટૂ થયેલ છે.
સૂળીયામ્ ||||||
તૂળીમ્ શબ્દને મૂન પહેલાં ‘પ્રાગ્ નિત્ય’ અ↑ જણાતા હાય તા ા આગમ
થાય છે.
રુત્સિતાવિ-સૂળીÇ=7ળી+ા+મ=સ્તૂળીકામ્ માà–કુત્સિત રીતે, અપ રીતે અથવા અજ્ઞાત રીતે ચૂપ થઈને બેસે છે.
રુત્સિત-અપ-અજ્ઞાતે ॥૭ાારા
કુત્સિત, અપ અને અજ્ઞાત એવાં વિશેષણવાળાં નામ, કિયાપદ કે અવ્યયને TM વગેરે પ્રત્યયા જે રીતે થવાના કહેલા છે તે રીતે થાય છે. ક્રુત્સિતઃ અધ:=અક્ષ+1=મ:-નિંદાપાત્ર ધોડા.
અîવતિ=પતિ=વચત્+અર્જુન=પષત—િતે થાડું રાંધે છે. અજ્ઞાતમ્ ૩૨ ૩ામ=ઓ :-અજ્ઞાત-અજાણ્યુ એવુ ઊંચુ'. પ્રત્યેક ઉદાહરણમાં કુત્સિત, અલ્પ અને અજ્ઞાન એ ત્રણે અર્થાને
સમજવાના છે.
અનુષા તથુનીત્યો શાળા
અનુકંપા એટલે કરુણા લાવીને બીજા ઉપર અનુગ્રહ કરવા અર્થાત્ બીજાને મીઠાશથી ખેલાવવા કે કોઈ પ્રકારની તકલીમાં તેને સહાયતા કરવી,
અનુકંપાનીતિ એટલે સામ, દામ, દંડ અને ભેદ એ ચાર પ્રકારની નીતિઓ લેાકમાં પ્રચલિત છે તેમાં જે નીતિમાં સામ–સમજાવવા–તા અને દામ-ધન-વગેરેની લાંચન–પ્રયાગ થતા હોય તે નીતિ અનુકપાયુક્તનીતિ કહેવાય છે અને તે જ નીતિને આ સૂત્રમાં સમજવાની છે, દંડનીતિ કે ભેદનીતિ એ બ ંનેમાં અનુક ંપા નથી માટે તેને અહીં સમજવાની નથી.
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
