________________
૪૬૨
સિદ્ધહેમચંદ્ર શબ્દાનુશાસન
प्रमाणी-संख्याद् डः ॥७३१२॥ બહુવ્રીહિ સમાસને છેડે આવેલા પ્રમાળી શબ્દને અને બહુવીહિ સમાસને છેડે આવેલા સંખ્યાવાચક શબ્દને ? (A) સમાસાંત થાય છે. કરી કમાણી જેવાં તેeત્રીમાળી+8=ત્રીમાળા: વૃશ્વિન -જેમના કુટુંબમાં સ્ત્રી
પ્રમાણ છે–સ્ત્રીને પ્રમાણરૂપ માનનારા કણબીઓ. ટો વા ત્રયો વા=ત્રિ+=ત્રિક-બે કે ત્રણ.
सुप्रात मुश्व-सुदिव शारिकुक्ष चतुरस्त्र एणीपद-अजपद-प्रोष्ठपद
भद्रपदम् ॥७३।१२९॥ સુત્રાત, તુષ, મુવિ, શરિફુલ, વતુરત્ર, પવિત્ર, ગપ, વાવ, મમ્રવર એ શબ્દો બહુવીહિસમાસમાં -- પ્રત્યયવાળા છે. શોમ ઘાત: =ણુઝાત: જા–જેનું પ્રાતઃકાળનું કામ સારું છે એ નર. શમનં ર્મ : કુશ્વ:–જેમની આવતી કાલનું કામ સારું છે તે. શમનં ક્રમ તિવા મસ્જકયુટિવઃ- જેને દિવસ સારો છે એટલે જેનું દિવસનું
કામ સારું છે તે. શf: કુક્ષિ; જય=શારિવુ જેની કુક્ષિ પાયાની જેવી છે તે.
વાર: વર્ણ: અલ્ય વતુરત્ર:-જેની ચાર ખૂણું છે તે ચતુરસ્ત્ર-ચરસ, guથા: વો વ વૌ મહ્યaura:–જેના પગ મૃગીના પગ જેવા છે તે. સહ્ય વાત પુત્ર પાયો મચ=ગઝપ:–જેના પગ બકરાના પગ જેવા છે તે. ગ્રોસ્કર વારો દૃઢ વાહૌ =ોષ્ઠા =જેના પગ બળદના પગ જેવા છે તે. મઢ વાવ –જેના પગ કલ્યાણકારી છે તે.
પૂરપામ્યા તાધાન્ય વપ ના રૂારૂના બહુવહિ સમાસને છેડે આવેલા પૂરણ પ્રત્યયાત નામને જે પૂરણ પ્રત્યયાંત નામની પ્રધાનતા હોય તો –ગ-સમાસાંત થાય છે. कल्याणी पन्चमी रात्रिः यासां ता:-कल्याणीपञ्चम+अप कल्याणीपञ्चमा रात्रयः
જેમની પાંચમી રાતિ કલ્યાણ છે. વાળવશ્વમી: વક્ષજેનો પક્ષ કલ્યાણું પાંચમવાળે છે–અહીં પક્ષ પ્રધાન છે '
તેથી આ સમાસાંત ન થાય.
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
