________________
શ્રાવકધર્મવિધિપ્રકરણ
લાભ માટે થતી નથી. કારણ કે તે શુષા સુખનૃપકથાનક શુશ્રુષા જેવી છે એમ લોકમાં બધે જ પ્રસિદ્ધ છે. શય્યામાં સૂતેલા રાજાને સુખપૂર્વક નિદ્રા આવી જાય તે માટે કથા સાંભળવામાં જેવી શુશ્રુષા હોય તેવી આ બીજી શુશ્રુષા છે. અહીં રાજાને કથા સાંભળવામાં અતિશય આદર નથી, આદર વિના જ કંઈક સાંભળે છે. તેવી રીતે અપરમશુશ્રષાવાળો શ્રોતા આદર વિના કાંઈક સાંભળે છે.”
સમ્યગુ સાંભળવામાં હેતુ જણાવે છે :- અતિતીવ્રકર્મોનો નાશ થવાથી. જ્ઞાનાવરણીય અને મિથ્યાત્વ વગેરે અતિશય તીવ્રકર્મોનો નાશ થવાથી જે સમ્યગુ સાંભળે તે શ્રાવક. અતિતીવ્રકર્મોના નાશ વિના સમ્યગુ શ્રવણ ન થાય. કેમ કે તેવા શ્રવણથી તત્ત્વની પરિણતિ ન થાય. અહીં ગમે તેવું શ્રવણ અભિપ્રેત નથી, કિંતુ વિશિષ્ટ ફલવાળું શ્રવણ અભિપ્રેત છે. વિશિષ્ટ ફલવાળું શ્રવણ અતિતીવ્રકર્મોના નાશથીજ થાય. કહ્યું છે કે “સામાયિકનો લાભ કેવી રીતે થાય? અહીં ઉત્તર આ પ્રમાણે છે :- સામાયિકાવરણ કર્મ અને દર્શનાવરણ એવું જે મિથ્યાત્વમોહનીય કર્મ તે કર્મો સામાયિકને રોકે છે. સામાયિકને રોકનારા આ કર્મોના દેશઘાતી અને સર્વઘાતી એમ બે પ્રકારના સ્પર્ધકો છે. તેમાંથી સર્વઘાતી સર્વ સ્પર્ધકોનો નાશ કરી નાખવામાં આવે અને દેશઘાતી અનંત સ્પર્ધકોનો નાશ કરી નાખવામાં આવે ત્યારે પ્રતિસમય અનંતગુણવૃદ્ધિથી વિશુદ્ધ થતો જીવ ભાવથી સામાયિક સૂત્રના “ક” ને પામે છે. એ પ્રમાણે અનંતગુણવૃદ્ધિથીજ પ્રતિસમય વિશુદ્ધ થતો જીવ બાકીના “ર” વગેરે અક્ષરોને પામે છે.”
અતિતીવ્રકર્મના નાશ વિનાનું શ્રવણ તો દૂરભવ્યને પણ હોય છે. પણ એ શ્રવણ અશ્રવણ તુલ્ય છે. આ વિષે પાંચમા ષોડશકમાં કહ્યું છે કે “સમ્યકત્વ પહેલું ભાવ આરોગ્ય છે અને ભાવ આરોગ્ય સ્વરૂપ તે સમ્યકત્વ મોક્ષરૂપ મુખ્ય ભાવ આરોગ્યનું બીજ છે.
પ્રશ્ન : મોક્ષ ભાવ આરોગ્ય કેમ છે ? ઉત્તરઃ રાગ-દ્વેષ-મોહ અને રાગ-દ્વેષ-મોહના કારણે થનારા જાતિ-જરા-મરણ વગેરે ભાવ રોગ છે, મોક્ષ તેમના (= રાગાદિના) અભાવરૂપ છે. માટે મોક્ષ ભાવ આરોગ્ય છે.
આ સમ્યકત્વ જેનો સંસાર લગભગ ક્ષીણ થઈ ગયો છે તેવા યોગ્ય જીવને ચરમપુદ્ગલ પરાવર્તમાં જ પ્રાપ્ત થાય છે.” (૨)
ક્યા કારણથી ચરમપુલ પરાવર્ત થાય એવી આશંકા કરીને તેનો ઉત્તર કહે છે :“આ ચરમપુદ્ગલ પરાવર્ત મુખ્યપણે કાલથીજ થાય છે. (સુતાબ્દિમાવેfપs) સુકૃતદુષ્કૃત, કર્મ, પુરુષાર્થ અને નિયતિ વગેરે હેતુઓ હોવા છતાં મુખ્યપણે કાલથીજ ચરમપુગલપરાવર્ત થાય છે. આ વિષે દષ્ટાંત કહે છે :- જ્વરને શાંત કરનાર પણ ઔષધ
