________________
રાજરત્નો
થઈ પડતાં જાનમાલના રક્ષણ માટે ખુશાલચંદ શેઠે સમયસૂચકતાથી પિતાને ત્યાં રહેતી આરબની બેરખમાં ભરતી કરી ને હથિવાર-સામગ્રીમાં જરૂરી વધારો કરી દીધો હતો.
પાંચેક વર્ષો રીતે પસાર થયાં. દરમિયાન મુગલ શહેનશાહતને ગુજરાતની સત્તા પિતાના પગ નીચેથી સરકી જતી હતી તેનું ભાન થયું અને પિતાને આંગણે પણ અધિકારીઓની અથડામણું થવા લાગી. પરિણામે ગુજરાતમાં હાલ સૂબો અને મરાઠા મળી ગયા છે તેમ પાદશાહને સમજાવી શાહ બુલંદખાને ગુજરાતની સૂબાગીરી મેળવી ને લશ્કર સાથે પોતાના તરફથી સુજાદીખાનને મોકલ્યા.
આ આંતરયુદ્ધમાં સુજાદીખાન પાસે લશ્કરીબળ જોઈ હમીદખાન દાહોદ પહોંચ્યો ને મરાઠી સિન્યની મદદથી અંદરઅંદર અથડાતાં સુજાદીખાન મરાયો.
આ પ્રસંગે અમદાવાદને કીલેબંધી હોવાથી અને તેના દરવાજા બંધ હોવાથી વરતી બહારના તોફાનથી સુરક્ષિત હતી, પરંતુ વિજયની ધૂનમાં મરાઠા સૈન્યને શહેર લૂંટવાને ઉન્માદ જાગ્યો.
મરાઠા સૈન્ય ગઢના કીલ્લા તોડી શહેરમાં પ્રવેશ કરવા–ગામ લૂંટવા ઈચ્છે છે તેવા ખબર ખુશાલચંદ શેઠના જાણવામાં આવ્યા. તેમની પાસે પૂરતાં સાધન અને સમૃદ્ધિ હતાં, હિંમત અને મુત્સદ્દીગીરી હતી. મરાઠા સૈન્યને લાવનાર હમીદખાન ઉપર તેના ઘણું ઉપકાર હતા. તે હિંમત કરીને અમદાવાદને ઘેરે ઘાલી પડેલી મરાઠા છાવણીમાં ગયા. હમીદખાનને મળી તેના અંગત તોફાનમાં પ્રજા પાયમાલ થઈ જવાથી તેને જ નુકશાન છે તેમ સમજાવીને પોતાના પદરથી મેં–માંગ્યું દ્રવ્ય આપી મરાઠા સૈન્યને પાછું વાળ્યું.
નગરશેઠ ખુશાલચંદે તન-મન-ધનને મેંટો ભોગ આપીને
