________________
છાપરીયાની
મુંબઈના સર જમશેદજી જીજીભાઈ પહેલા બેરોનેટ જાતે પાંચ વખત ચીનની મુસાફરી કરી આવ્યા હતા. એમણે અફીણને મોટે વેપાર શરૂ કર્યો હતો, પરંતુ કલકત્તામાં એમને આડતી આ માટે પુરતે સંતેષ નહે. આડતીઓ બજારને કસીને ખરીદી કરતો નહોતો. આથી સર જમશેદજીએ પોતાની ખરીદનું કામ નાનજીશાહને આપવા પૂછયું. નાનજીશાહે એમને લખી વાળ્યું કે આ વેપારમાં અમારો પણ રસ છે. આથી અમે તમારું કામ કરી શકશું નહિ. અમારે વેપાર ન હોય એવી વસ્તુઓ અમે મોકલી શકશું. સર જમશેદજી અને મોતીશાહને ઘરેબા જે સંબંધ હતો. મોતીશાહે સર જમશેદજીની ભલામણથી નાનજીશાહને મુંબઈ તેડાવ્યા. તેમને સમજાવી શરમાવીને ત્રણે જણાનો સરખો ભાગ ઠરાવી નવી કંપની ઊભી કરીને તે રીતે કલકત્તેથી અફીણની ખરીદી કરવાનું અને ચીન ચડાવવાનું ચાલુ રાખ્યું. આ કું. ને વહીવટ પણ સર્વને માટે યશસ્વી નીવડ્યો. આડતીઆઓને હિસાબે પણ અફીણ ખરીદવાની છૂટ લઇ લીધી હતી. - હવે નાનજીશાહ ખરેખર શાહ સોદાગર થયા. એમને લાખ રૂપિયાની મૂડીની છૂટ હતી. આડતીઆઓની પુષ્કળ ખરીદી આવતી હતી. પિતાનો વેપાર પણ મોટે પાયે ચાલતો હતો. અફીણના સૌથી મોટા ખરીદીયા નાનકશાહ થયા. એમના હસ્તક હવે અફીણનો અર્ધી અર્ધ જથ્થો ખરીદવા લાગ્યો. મોટા અને પ્રમાણિક વેપારી તરીકે તેઓની ભારે ખ્યાતિ થઈ. સેંકડો માણસે એમની પેઢીઓમાં કામ કરવા માંડ્યાં.
નાનજીશાહે જગતની લીલી-સુકી જોઈ હતી. સતત ઉદ્યોગ અને નેક નિકા તેમના જીવનમાં વણાઈ ગયાં હતાં. પુષ્કળ ધન છતાં એ માજશેખને આધીન થયા નહિ. સવારે દેરાસરજીમાં
