________________
શેઠાઈ
વવાની, લાખાવાળાને દશ લાખ મેળવવાની અને દશ લાખાવાળાને કરોડ મેળવવાની તૃષ્ણ જાગે છે. હિંદીઓમાં વડીલોએ પેદા કરેલું ધન સાચવવાની દરકાર બહુ થોડા જ રહે છે. સાત પેઢીએ સાસુકાર બહુ ચેડાં જ નીકળે છે. બાકી તો સદો, વેશ્યાઓ કે રેસમાં નાણું ગુમાવી નાંખે છે.
નાનજીશાહના છોકરાઓને ધર્મસંસ્કાર હતા. એમને ખરાબ રસ્તે જવાની કુબુદ્ધિ તે સુઝી નહિ, પરંતુ અતિ ધનવાન થવાને લાગ જેવા લાગ્યા. એઓ સદાને નાદે ચડ્યા. સને ૧૮૬૫ માં મુંબઈમાં એકબેને દરિએ પુરવાને માટે સદો ઉપડયો. એ ક્રૂર પવનના વેગમાં નાનકશાહના ત્રણ પુત્રો આવી ગયા. પિતાની સકમાઈને પૈસો એસીડની પેઠે હવામાં ઊડી ગયો. પેઢીને નાદાર બનવું પડયું. અધૂરામાં પૂરું ભાઈઓ વચ્ચે કલેશ જાગ્યો. સુંદરજી સજજન હતો, પરંતુ કલેશના વણથી તેને ભાઈ ભાઈના ઝગડામાં ઘણું સહન કરવું પડયું. નાદારી મેળવતા ચાર વરસ લાગ્યાં. છેવટે નાદારી મળી એટલે કલકત્તે જઈ નાને પાયે વેપાર કરવા -લાગ્યા. નાનજી બાબુનો સુખદ સમય તો હવે સંભારવાને જ રહ્યો, છતાં કલકત્તામાં નાનજીશેઠે જે પ્રતિષ્ઠા સંપાદન કરી હતી તેના પરિણામે કલકત્તામાં જમીનદારે, શ્રીમંત અને રાજ્યમાન્ય બાબુઓને વસવાટ છે છતાં પણ સંઘપતિનું સ્થાન (ભાન–મરતબો) અત્યારે પણ માંગરોળી (છાપરીયા) આગેવાનને મળતું આવ્યું છે.
