________________
ખમીર
૧૧૫
મહેકમભાઈ આ પ્રમાણે પેઢીના વહીવટ ઉપર કાબૂ મેળવવા તથા ધંધાનો વિકાસ કરવા સાથે હઠીસિંહ તથા ઉમેદભાઈનું વહેવારિક અને નૈતિક જીવન ઘડવામાં બેદરકાર નહતા. તેમનું દૃષ્ટિબિંદુ કાકાને અંતીમ સમયે આપેલ વચન વફાદારીથી પાળી બતાવવાની તાલાવેલી હતી. તેણે બન્નેને ધુડી નિશાળે મૂકી આંક, હિસાબ ને નામાને અભ્યાસ કરાવી ધીમે ધીમે પેઢી ઉપર આવવા અને ઉપલક જેવા-જાણવાને રસ લેતા કર્યો. તે સંવત ૧૮૬૮માં હઠીસિંહની સોળ વર્ષની ઉમરે તેના લગ્ન અમદાવાદના નગરશેઠ હેમાભાઈની પુત્રી સાથે મોટી ધામધુમથી કર્યો.
આ વખતે મુંબઈ ઇલાકાને જેને માં શેઠ અમીચંદ સાકરચંદના સુપુત્ર શેઠ મોતીચંદે મોટા ધનવાન અને ઉદાર ગૃહસ્થ તરીકે પ્રખ્યાતિ મેળવી હતી. એમને વેપાર વિશાળ પાયા પર હતો. એમની ઉદારતા તેથી પણ વિશાળ હતી. એમને મુખ્ય વેપાર અફીણુને હતા. પાલી અને મારવાડથી તેઓ મોટી રકમે અફીણ ખરીદી પિતાના વહાણેમાં ચીન ખાતે ચડાવતા હતા. આ ધંધા સિવાય રેશમ ખરીદવા અને પરદેશ ચડાવવા વિગેરે બીજા ઘણું ધંધાઓ કરતા હતા. એઓ દરરોજ કાંઈપણ સખાવત કર્યા વગર મોઢામાં અન્ન મૂક્તા નહોતા. સર જમશેદજી જીજીભાઈ બેરોનેટ સાથે એમને ભાગીદારી અને ભારે મહાબત હતાં. બંને એકબીજાને ભાઈઓની પેઠે ચાહતા હતા. એમની જાહેર અને ગુપ્ત સખાવતો લાખોની થતી હતી. જમણે હાથ દાન કરે તે ડાબો જાણે નહિ એવી એમની ઈરછા રહેતી. શેઠ મોતીચંદ સાથે શેઠ કેશરીસિંહને સારે ઘરેબો હતે. તેઓએ પરસ્પર વેપારીસંબંધ સ્થાપ્યો હતે. મુંબઈ ખાતે રેશમ વેચવાની આડતનું કુલ કામ શેઠ મોતીશાહને એમણે આપ્યું હતું. મહોકમભાઈએ એમાં ખૂબ વૃદ્ધિ કરી. મુંબઈ અથવા અમદાવાદમાં તેઓ મોતીશા શેઠને ચાર છ માસે મળતા હતા. તેઓ બંને વચ્ચે
