________________
૧૩૦
ખાનદાનીના
ધર્મપત્ની રુકિમણું બાઈની આંખમાં કાંઈ રોગ થયો. આપણાં બરાંઓ દર્દની વેળાસર દવા-સારવાર કે ચિકિત્સા કરાવ્યા વગર ખેંચ્યા કરે છે. આનું પરિણામ કેટલીક વખત ઘણું ખરાબ આવે છે. રુકિમણું બાઈની આંખો બગડી અને પાછળથી સારવાર છતાં આંખ ખાઈ. બાઈ પ્રજ્ઞાચક્ષુ બન્યાં. હઠીસિંહ શેઠને વારસ નહે. શેર માટીની દરકાર હતી. આટલું ધન–અશ્વયં કેણું ભોગવશે? નેહલ ખુશાલનું જૂનું નામ કોણ રાખશે? એવી ચિંતા એમને હમેશાં થતી હતી. આથી એમણે હેમાભાઈ શેઠની બીજી પુત્રી “પરસનબાઈ' સાથે સૌની સંમતિથી પિતાના બીજા વિવાહ સાદાઈથી કર્યો.
હઠીસિંહ શેઠે સંવત ૧૮૮૦માં મુંબઈમાં પેઢી ખેલી હતી. ત્યાં પિતે અવારનવાર જતા હતા. ધીમે ધીમે મુંબઈના મેટા વેપાર તરફ એમનું ચિત્ત ચોંટયું. એમણે હવે વધારે વખત મુંબઈ રહેવા માંડયું. ત્યાં ધંધાને અંગે એમણે સટ્ટો પણ કરવાનું શરૂ કર્યું, પરંતુ હદમાં રહીને વિચારપૂર્વક કામ કરતા હતા. નુકશાનીની હદ બાંધી રાખી હતી. આથી એમને એમાં મોટી નુકશાની ભોગવવી પડી નથી. શેઠને ઘણુઓની સાથે કામ પડતું હતું. કઈ વેપારી ઘરે આવીને તેમને ભાવ કાપવાની વિનવણી કરે, તે તેઓ તેની કદી અવગણના કરતા નહિ. નુકશાની પામનાર વેપારીને પિતે વચ્ચે પડી માંગનારાઓ સાથે સમાધાન કરાવી આપતા હતા. તેઓનું દિલ દિલાવર હોવાથી સર્વેને મદદ કરવાનું તેમને બહુ ગમતું હતું. બજારમાં દુઃખી, દીન, પીડાયેલાં, ગરજુ સર્વે હઠીસિંહ શેઠ પાસે દોડતાં હતાં. શેઠ કાઈને ખાલી હાથે ધકેલતા નહિ. ઉદારતા તેમને જન્મથી જવરી હતી.
શેઠના દ્વિતીય પત્ની પરસનબાઈ થોડાં વર્ષ ઘરવાસ ભોગવી
