________________
મલકા વાણિયા
૧પ૭
ગુજરાત-કાઠિયાવાડમાં ખંભાતનું બંદર મોટું ગણાતું હતું. આ જાહોજલાલી સૈકાઓ સુધી ચાલુ હતી. ખંભાતમાં વેપારને લીધે સમૃદ્ધિની છોળો ઊડવા લાગી. વેપારીઓ મોટા વેપાર કરી ધન કમાયા. ધન અને બુદ્ધિની મદદથી એઓએ રાજ્યકાર્યમાં ચિત્ત પરાવ્યું. રાજકાર્યમાં કુશાગ્ર બુદ્ધિ તેમજ શક્તિઓથી ખૂબ ઉન્નતિ પામીને દંડનાયક જેવી ઊંચી પદવી મેળવી ઉદયન મહેતા જેવા મહાન અમાત્યો આ રીતે વેપારધારા આગળ વધ્યા હતા. એમના પુએ પણ એ જ માર્ગનું અનુકરણ કર્યું હતું. ગુજરાતમાં ભરૂચ, સુરત પ્રાચીન કાળનાં મોટાં બંદરો હતાં, જે બધાં હમણું વૃદ્ધાવસ્થાની અશક્તિ ભોગવે છે.
શ્રી ખંભાતથી છસો સાતસો વરસો પહેલાં વહાણે વેપારને માટે મલબાર જતાં હતાં. મલબારખાતે સાગનું લાકડું, સુંઠ, મરી, નાળીએર, તેલ, એલાયચી, કાથો, સીંદરી થાય છે. ત્યાંથી એ વસ્તુઓ લાવવામાં આવતી હતી. અહીંથી હાથનું વણેલું કાપડ, માટીના વાસણ, રેશમ, ઝવેરાત વગેરે ત્યાં નિકાસ થતી હતી. ખંભાતના અનેક વહાણે સેંકડો વરસે થયાં મલબાર જતાં હતાં. પુષ્કળ વેપાર ચાલતો હતો. સાગનું લાકડું તો ત્યાંથી જ આવતું હતું. ખંભાતના વણિકે સાહસિક હતા. સાથે ધર્મચુસ્ત પણ હતા. સાગરના પ્રવાસે નીકળી પદેશોમાં ખૂબ ફરતા. ત્યાંના લકેના રીતરિવાજ વિષે અનુભવ મેળવતા, અનેક ભાષાઓ જાણતા, અનેક દેશની પેદાશને ઓળખતા, દેશાવરના ખર્ચા, પડતર વિષે પણ અનુભવી હતા.
ખંભાતના જેન વેપારીઓ જેમ વેપાર કરી જાણતા હતા તેમ હથિરોના ઉપયોગમાં પ્રવીણ હતા. યુદ્ધ લડતા, સૈનિકના નાયક થતા. પાટણના મહામંત્રીઓ સાંતુ મહેતા, સજન, મુંજાલ
