________________
૧૦૨
છાપરીયાની
માંથી પુષ્કળ નાણું ઓછા વ્યાજે લઈ ને મેટા વ્યાજે નાનજી શાહે ધીરવા માંડયુ. તે હવે શ્રીમંતની ગણુત્રીમાં આવ્યા. ધરની ગાડી લીધી. માળા ખરીદવાની વાતચીત પણ ચાલતો હતી.
નાનજીશાહે જોયું કે માલ તરત લઇ તરત વેચવાથી નફ બહુ થાડા રહે છે. આથી તેમણે વખારા ભાડે રાખી માલ ભરવા માંડ્યો. તેજીએ માલ કાઢી વેચે; મંદીમાં વખારા ભરી રાખે. પરંતુ હંમેશાં વેપારીને એ “પાર ” છે. જેમ નફો મળે છે તેમ આત્માની સુલ્તાનીએ નુકશાની પણ થાય છે. કયારેક કાઇ કા લાગે છે ત્યારે વેપારી ગાલ પંપાળતા તદ્દન ભૂખડી ખારસ જેવા થઇ જાય છે. ઉન્નતિ પાલ અવનતિ ઘટમાળની પેઠે ચાલી આવે છે. નાનજી શાહ છેલ્લાં પંદર વરસ થયાં ઊંચે ઊંચે ચડયા જ જતા હતા, તેવામાં એચીંતા વિધાતાએ મેાટા ફટકા લગાયેા.
હકીકત એવી બની કે સં. ૧૮૫૮ ની સાલમાં ચીંચ બંદર ઉપર માટી આગ લાગી. અહિં નાનજી શાહની સવે` વખારા આવી હતી. મ્યુનિસિપાલીટી પણ નહેાતી. કે નહેાતા બબાઓને બદઅસ્ત. વખારા લગભગ કાચી બાંધેલી હતી. આગની ચીણગારીએ ભયંકર સ્વરૂપ લીધું. વખારામાં જાતજાતના રસ-કસ, ઘી, ગાળ, તેલ, કાપડ, અનાજ ભર્યાં હતાં. જોતજોતામાં આગે ભયંકર સ્વરૂપ લીધું. આકાશગામી શિખા જોઇ માલ ભરનાર વેપારીઓનાં હૃદયામાં
વાળાઓ સળગવા લાગી. સૈન્યના માણસા આવી પડેાંચ્યાં. તેમણે આગથી પથરાએલા ભાગને ઘેરી લીધા. તમાસખીનાને મારી કાઢયાં. ચારે તરફ ધૂળના ટાપલા નાંખીને આગને મર્યાદિત કરવામાં આવી. કૂવાઓમાંથી પાણી કાઢી છાંટવામાં આવ્યુ. એ દિવસ પજરણુ ચાલુ રહ્યું. છેવટે આગને કાબૂમાં લેવાઈ. આ આગમાં નાનજી
