________________
રાજરત્નો
૮૩
કપાસને નફે રૂા. ૮૧) કરોડ જેટલો આવ્યો હતો. તેમાં રૂા. ૫૧) કરોડ તે મુંબઇમાં આવી પડ્યા. આ મોટી સમૃદ્ધિએ પૈસાદાર, મધ્યમ વર્ગ અને ગરીબોના ઘરમાં પણ સોનું, ચાંદી ભરી દીધાં. ને આ પૈસો રાખવો કયાં? એ પ્રશ્ન થઈ પડે.
તે વખતે લોકમાં સાદાઈ વધારે હતી એટલે પૈસો કયાં નાંખો તે માટે માણસે વિચારણામાં પડ્યાં. તે સમયે ઉદ્યોગ વધારે નહોતા. લે, ખાંડ, સીમેન્ટ વિગેરે ઉદ્યોગોના વિકાસને તે અત્યારે પૂરાં ૨૫ વર્ષો પણ થયાં નથી. આથી લોકોનું ધ્યાન નવી કંપનીઓ ઊભી કરવામાં ને તેના શર કાઢીને લેવા-વેચવા તરફ વળ્યું. આ રીતે શેરને વેપાર શરૂ થયો ને તેણે સટ્ટાનું રૂપ પકડયું. સૌએ પિતાના નાણાં શેર સટ્ટામાં નાંખવા માંડ્યાં.
આ સમયે શેઠ પ્રેમચંદ રાયચંદે મુંબઈના શેર બજારમાં દલાલી કરવા માંડી ને ધીમે ધીમે પ્રેમચંદ મુંબઈ બેંકના ડાયરેકટર થયા. તે સિવાય પ્રેમચંદને મેસર્સ ટીચી ટુઅર્ટ કંપનીનું દલાલીનું કામ મળ્યું. એશિયાટિક બેંકના પણ ડાયરેકટર થયા. બીજી ઘણી યુરોપીયન કંપનીઓ સાથે એમણે નીકટને સંબંધ બાંધ્યો. ધીમે ? ધીમે શેર બજાર ઉપર એમને કાબૂ વધતે ગયો. પ્રેમચંદ રાયચંદ શેર બજારને તાજ વગરને સમ્રાટુ બો.
શેઠ પ્રેમચંદે ચતુરાઈ અને હોંશિયારીથી મુંબઈ બેંક અને એશિયાટિક બેંકને પિતાના કાબૂમાં લીધી. એને અને એના મિત્રોને જોઈએ એટલું નાણું આ બેકાએ વગર સીકયુરીટીએ ધીરવા માંડયું. શેઠ પ્રેમચંદ જેના શેરના ભાવો ફુગાવવા ધારે તેના ભાવો એકદમ વધારી દેતા હતા. એમના હાથમાં બે બેંકનાં નાણું ગમે તેટલાં ઉપાડે તેની છૂટ હતી. એઓ બજારભાવે કઈ પણ શેર ખરીદ
