________________
૬૮
રાજરત્નો
સિવાય ગાયકવાડને પણ એઓ ધીરધાર કરતા હતા. આવી રીતે આખા હિંદની મહાન સત્તાઓના શરાફ તરીકે નગરશેઠનું કુટુંબ આગળ પડતું હતું.
વખત શાના મોટાભાઈ નથુશા અમદાવાદમાં રહેતા હતા. તેઓ પણ રાજકાજ તથા મહાજનમાં આગળ પડતો ભાગ લેતા હતા.
ગુજરાતનું રાજતંત્ર હવે પેશ્વાઈ અને ગાયકવાડી (મરાઠી) સત્તાના હાથમાં હતું. તેઓ ગુજરાત અને સોરઠમાં ફેરો ખાઈને પેશકશી ઉઘરાવતા અને છૂટાછવાયાં થાણાં રાખી કામ લેતા. ધીમે ધીમે હિંદમાં અંગ્રેજ સત્તાની જમાવટ થવા લાગી હતી. મરાઠી સત્તામાં આંતરકલહ દાખલ થતાં તેમણે પણ કંપની સરકારની દખલ નેતરી. પરિણામે અંગ્રેજ સત્તાએ સને ૧૭૮૦ માં અમદાવાદમાં પગપેસારો કર્યો. આ પ્રસંગે નથુશા શેઠ તેમજ અમદાવાદ મહાજનના બીજા આગેવાનોએ કંપની સરકારના સેનાપતિને મળી–સમજાવીને પેશ્વા સાથેના આ યુદ્ધમાં કંપની સરકારના સૈન્ય તરફથી વસ્તીને રંજાડ કે લૂંટફાટ થવા દીધી નહોતી.
હવે ગુજરાતનું રાજતંત્ર ગાયકવાડને સુવાંગ મળ્યું હતું. કંપની સરકારે ગાયકવાડ સાથે દસ્તીના કરાર કર્યા. તેફાન-તકરારોને લૂંટફાટના પ્રસંગે ઓછા થઈ ગયા.
એ સમયે મુંબઈમાં બ્રિટિશ સત્તા સ્થપાઈ હતી. પિર્ટુગીઝ રાજાએ પોતાની બહેનના વિવાહ બ્રિટિશ રાજા સાથે કર્યા હતા તેની પહેરામણુમાં તેણે મુંબઈને ટાપુ અંગ્રેજોને આપ્યો હતો. અંગ્રેજોના રાજા ચાર્લ્સે આ મુંબઈનું બંદર વાર્ષિક દશ પાઉંડના ભાડાથી ઇસ્ટઈન્ડીઆ કંપનીને સોંપ્યું હતું. વિલાયતથી આ બારું સીધુંનજદિકમાં અને તરતું હોવાથી એના ભવિષ્ય માટે મોટી આશાઓ
