________________
(૪) વખતશાનું વહીવટીતંત્ર
નગરશેઠ ખુશાલચંદ પછી તેના પુત્ર વખતચંદ શેઠ નગરશેઠ થયા. મુગલ અને મરાઠા એ બન્ને સત્તાઓએ એમને માન્ય રાખ્યા. સમય બહુ જ કપરો હતો. બે સત્તાઓને પ્રસન્ન રાખવાની હતી. વખતશાહ પિતાના હાથ નીચે રાજ્યકારી મુત્સદ્દીગીરીમાં કેળવાયેલા હતા. એમણે શ્રી દામાજી ગાયકવાડ સાથે તેના ઝવેરી તરીકે સંબંધ બાંધી વડોદરામાં પણ પેઢી ખેલી. ગાયકવાડ સરકાર તરફથી પણ એમને છત્ર, મશાલ તથા પાલખી મળ્યાં હતાં. એમણે પાલીતાણા, આબુ અને ગિરનારના મેટા સંઘ કાઢ્યા હતા, જેમાં તેમને ગાયકવાડ તરફથી સૈનિક રક્ષણ મળ્યું હતું. એમણે કાઠિયાવાડના રાજાઓને ધીરધાર કરવાની શરૂઆત કરી. તેના ગામડાંઓ લખાવી લઈ તેઓ નાણું ધીરતા હતા. કાઠિયાવાડના મોટાં દેશી રાજ્યો સાથે ઝવેરી કુટુંબને ગાઢ સંબંધ બંધાવા લાગ્યો હતો. એ સમયે બેંકે અસ્તિત્વમાં નહોતી, પણ આવા શાહુકારે જ રાજ્યને મોટી રકમે નાણાં ધીરતા હતા. આખા ગુજરાતમાં ઝવેરી-નગરશેઠ જેવા મોટા શરાફે નહેતા. ઠેઠ દિલી સુધી એમની ધીરધાર ચાલતી હતી. અકબર, જહાંગીર, શાહજહાન, ઔરંગઝેબ, બહાદુરશાહ, જહાંદારશાહ, ફરૂખશિયર સુધી સર્વે બાદશાહને એમણે નાણાં ધીયાં હતાં. તે
