________________
मनधिकार चेष्ठा २५
કથાને ઉચિત કલાથી ગૂથવાના સફળ યત્ન થયા છે. પ્રેમકથા, મુત્સદ્દીગીરી કે સાહસથાઓની પુનરુક્તિથી અકળાતા લેખકોને ધર્મકથાઓને રુચિર સ્વરૂપે ગૂથવાનુ` ક્ષેત્ર હજી અણખેડાયેલું. અને ભાવિ સમૃદ્ધિભર્યુ જણાશે. સાંપ્રદાયિક તત્ત્વો આ કથામાં વિશાળ માનવતāામાં વેરાઈ ગયાં છે, અને સ્થૂલભદ્ર, કૈાશા, વિષ્ણુગુપ્ત, વરચિ વગેરે પાત્રો અને ‘ કાશાને વિલાસ ’‘ સ્થૂલિભદ્રના સંન્યાસ, ‘અજમ અનુભવેા,’ ‘કામવિજેતા ' વગેરે પ્રકરણેા હૃદયસ્પશી છે. વસ્તુ સુધતિ છે. પ્રસંગેામાં કલ્પનાપ્રતિ ચેતન મુકાયું છે. અને ધાર્મિક તત્ત્વા વાર્તાસમાં સારી રીતે ગૂંથાઈ આખીયે નવલને સુવાચ્ય બનાવી મૂકે છે. ’
"
'
એકતાલીશ-ખેંતાલીસના ગ્રંથસ્થ વાઙમયની સમીક્ષા કરાં કવિ શ્રી સુંદરમે મહર્ષિ` મેતાર્જ ' વિષે લખતાં લેખકની કેટલીક મર્યાદાએને તટસ્થ નિર્દેશ કરીને છેવટે લખ્યું છે, કે:
આ લેખકે જૈન ધર્મ માંથી વિષયા લઈ તે પર નવલકથા લખવાના જે શુભ આરંભ કર્યાં છે, તે ખરેખર આદરણીય છે. અને આ કાઅે માટે તેમની પાસે પૂરતી સર્જક કલ્પનાશક્તિ પણ છે, એ આનંદૃદૃાયક હકીકત છે. પાત્રસૃષ્ટિમાં સૌથી આકર્ષીક પાત્રો જ્ઞાતપુત્ર મહાવીર અને પ્રતિનાયક રોહિણેયનાં છે...ગૂજરાતી સાહિત્યમાં મહાવીરનું આવું સત્ર ચિત્ર ખીન્નું ભાગ્યે હશે......કથાને સૌથી ઉત્તમ કલાઅ'શ એમાં રહેલા કેટલાક કાવ્યરસિત પ્રસંગે છે, જેમાં લેખક ઉત્તમ ઉત્તમ ઊર્મિકવિતાની છટાએ પહોંચી રાકથા છે, અને પેાતાના અભ્યાસના પરિપાક તથા કલ્પનાની સૌદૃસક શક્તિ બતાવી શકયા છે.’
ગુજરાતના વયવૃદ્ધ સાક્ષર શ્રી કૃષ્ણલાલ મેા. ઝવેરીએ જયભિખ્ખુનાં કેટલાંક પુસ્તકાના સ્વીકાર કરતાં જવાબમાં જે લખ્યું છે, તેમાંથી એક કંડિકા અત્રે ઉદ્યુત કરવાને લાલ રોકી શકાતા નથી :
“સંસ્કૃતનું આવું ઉચ્ચ જ્ઞાન, સાથે બીજી ભાષાનું પણ. અને કલ્પનાથી પૂર સર્જને Imagination in a large digree
