________________
ભારતીય દર્શનમાં કર્મવિષયક માન્યતા ] ૪. સમવાયાંગમાં દ્રવ્ય, ક્ષેત્ર, કાળ અને ભાવને સમવાય કરવા પૂર્વક તને
નિર્ણય કર્યો છે. (૧૪૪૦૦૦) ૫. વ્યાખ્યાપ્રજ્ઞપ્તિ યાને કે ભગવતીસૂત્રમાં ૩૬ હજાર પ્રશ્નોના ઉત્તર આપવા
પૂર્વક જીવાજીવાદિ તત્ત્વની વ્યાખ્યા કરી છે. (૨૮૮૦૦૦) ૬. જ્ઞાતાધર્મકથાંગમાં ૧૯ દષ્ટાંત અને ૨૦૬ ધર્મકથાઓ છે. (૫૭૬૦૦૦) ૭. ઉપાસકદશાંગમાં ભગવાન મહાવીરના આનંદ, કામદેવ આદિ અગ્રણી શ્રમ
પાસક દસ શ્રાવકોના ચરિત્રનું વર્ણન છે (૧૧૫૨૦૦૦) ૮. અંતકદશાંગ : આ અંગમાં કમેને જેણે અંત કર્યો છે એવા નેવું નિથ
મુનિઓના ચરિત્રનું વર્ણન છે. (૨૩૦૪૦૦૦) ૯. અનુત્તરીપપાતિકદશાંગમાં અનુત્તર વિમાનમાં ઉત્પન્ન થયેલા તેત્રીસ
સાધુઓના ચરિત્રનું વર્ણન છે (૪૬૦૮૦૦૦) ૧૦. પ્રશ્નવ્યાકરણમાં પાંચ આસવ અને પાંચ સંવરનું વર્ણન છે. (૯૨૧૬૦૦૦) ૧૧. વિપાકસૂત્રમાં પાપફળ દર્શાવતા દશ અને પુણ્યફળ દર્શાવતા દશ ચરિત્રનું
વર્ણન છે. (૧૮૪૩૨૦૦૦) ૧૨. દષ્ટિવાદમાં ૩૬૩ પરમતના નિરૂપણપૂર્વક તેનું ખંડન કર્યું છે. આ દષ્ટિવાદના
પાંચ અંગ છે:–૧. પરિકર્મ ૨. સૂત્ર ૩. પૂર્વગત ૪. અનુગ અને ૫. ચૂલિકા. તેમાં પૂર્વગતના ચૌદ ભેદ છે અને તેને ૧૪ પૂર્વે કહેવાય છે. પ્રત્યેક પૂર્વમાં કેટલી વસ્તુ (મૂળ પ્રકરણ), પ્રાકૃત (પેટાપ્રકરણ) અને પદ સંખ્યા હતી અને તેમાં શે વિષય હતું તેની તાલિકા અત્રે આપી છે. અંગશ્રુત તેમજં અંગબાહ્ય શ્રુતનું વિસ્તારપૂર્વક વર્ણન નન્તિસૂત્રમાં કર્યું છે.
અંગકૃત પર આધારિત જ્ઞાની આચાર્યો દ્વારા રચાયેલ સાહિત્ય અંગબાહ્યશ્રત કહેવાય છે. ૧૧. પાંચ કારણે અને જેનેને અનેકાંતવાદ:
સંસારી જીવના ભિન્ન ભિન્ન પરિણામો-અવસ્થાઓ શું સ્વાભાવિક છે કે પછી તેની પાછળ અન્ય પરિબળે કાર્ય કરી રહ્યા છે? આ સંબંધમાં દર્શનકાએ ભિન્ન ભિન્ન મતે રજુ કર્યા છે. કોઈ તેમાં કાળને, તે કોઈ માત્ર સ્વભાવને, વળી કઈ ભવિતવ્યત્વ અથત નિયતિને તે કોઈ કમ યા કોઈ પુરુષાર્થને જ તે તે પરિણતિમાં કારણ માને છે. અત્રે સંક્ષેપમાં આ પાંચ એકાંત મતે દર્શાવી જૈનેને અનેકાંત મત સ્થા છે.
