________________
૧૦૪ ]
|| શ્રી જિનપ્રીત કર્મવિજ્ઞાન (i) વધુમાં વધુ કેટલા કાળ સુધી કોઈપણ ના જીવ દેવપર્યાયને પ્રાપ્ત નથી કરતા.
(i) વધુમાં વધુ કેટલા કાળ સુધી કોઈપણ દેવનું યવન થતું નથી.
(iv) દેવેના આયુની આપણે જે સરારસ કાઢી છે તેની તેમજ વેદાતા રસાણની સારસની કાઢવાની વિધિ ધારીએ તેટલી સરળ નથી. આ પણ અત્યંત અટપટી હેવા ઉપરાંત પ્રત્યેક દેવકના સંખ્યા-તેમાં ઉત્કૃષ્ટ આયુવાળા, જઘન્ય આયુવાળા તેમજ અજઘન્ય અનુત્કૃષ્ટ આયુવાળા કેટલા વિગેરે બાબતો તેમજ મેહનીયકર્મના વેદકમાં જઘન્યરસના વેદક, ઉત્કૃષ્ટ રસના વેદક, તે રસના સ્થાને ઈત્યાદિ અનેક બાબતે ધ્યાનમાં લેવી પડે છે.
ટૂંકમાં કહેવાનો મતલબ એ છે કે શ્રી જિનાગમમાં કોઈ પણ પ્રમેય યા સમીકરણ યા અસમીકરણનું દ્રવ્યાનુયોગથી-નય, નિક્ષેપ, પ્રમાણુ, દ્રવ્યાદિ ચૌભંગી આદિથી જેમ વિવરણ થઈ શકે છે તેમ તે પ્રમેયાદિના ચોક્કસ પ્રામાણ્યની સિદ્ધિ માટે ગણિતાનુ
ગની વિધિ પણ અપનાવી શકાય તે માટે જોઈતા પૂર્વપક્ષ માટેના મુદ્દાઓ (data) પ્રાયઃ સર્વ પ્રાપ્ત આગમમાં અત્ર તત્ર વિખરાયેલા મળી શકે છે. પરંતુ અત્યંત ખેહપૂર્વક કહેવું પડે છે કે આસ્તિક દર્શનકારે, કે જેઓ પિતાને માન્ય આગમને જ્ઞાનપ્રાપ્તિનું પ્રધાન સાધન માને છે તેમણે આ દિશામાં નહિવત્ જ પ્રયત્ન કર્યો છે.
પશ્ચિમાત્ય શિક્ષણ કે જેમાં આગમનું કેઈ સ્થાન જ નથી તેવા શિક્ષણને આપણે અપનાવી લીધું છે. આગમને આધાર વિના કોઈ પણ નૈસર્ગિક વિજ્ઞાન કદાપિ પૂર્ણતા પ્રાપ્ત નહિ જ કરી શકે એટલું જ નહિ પરંતુ તેમના સિદ્ધાંતે, પ્રમેયે, પૂર્વધારણાઓ આદિમાંથી વિસંવાદિતાઓ દૂર કરી સંવાદમય કદાપિ નહિ બનાવી શકે તેવી મારી દઢ માન્યતા છે.
છેલ્લે એક બાબતને નિશ્ચય કરજે કે આપણું જ્ઞાનાનંદ અને સિદ્ધ ભગવંતના જ્ઞાનાનંદ વચ્ચે રહેલા વિરાટ અંતરને દર્શાવવા તમે ગમે તે ઉપમા યા અસત્ ક૯૫નાઓ કરશે તે પણ તેમાં અતિશયોક્તિ થઈ જ શકે તેમ નથી. આ વિધાન મગજમાં તુરત ઉતરે તેવું નથી છતાં પણ તે સંપૂર્ણ સત્ય છે.
આ રીતે સરાગસંસારી અને સિદ્ધાત્મા અર્થાત રૂપી અને અરૂપી ચેતનાની ચૈતન્યસ્વરૂપ જ્ઞાનાનંદ લબ્ધિ વચ્ચેના વિરાટ અંતરનું અનિર્વચનીય અનુપમ, કલ્પનાતીત અને અગમ્ય છતાં પણ આપણું સત્તાગત અરૂપી જાતની કેવળજ્ઞાનલબ્ધિના અંશ સ્વરૂપ રૂપીની ભાત લઈને પ્રગટ થયેલી મતિ અને શ્રુતલબ્ધિથી, દ્વિરૂપ વગંધારાના ઉત્તરોત્તર સંખ્યા પ્રમાણથી અનેકગુણ વૃદ્ધિને પ્રાપ્ત કરતા સ્થાનેના આલંબનથી, મહાકાય પૃથ્વી અને જળપ્યાલાની અસત્ કલ્પનાથી તેમજ ગણિતાનુગના પ્રમેય અને સમીકરણથી બૌદ્ધિક સ્તરે પણ વિશ્વસનીય બને તેવી રીતે સ્વરૂપ દર્શન કરાવ્યું.
