________________
રૂપી અને અરૂપી દ્રબ્યાનુ સ્વરૂપ અને ક`પ્રકૃતિના મૂળ આઠ ભેદ ]
| ૧૦૫
મેાક્ષમાગ માં બૌદ્ધિક જ્ઞાનની ઉ૫યાગિતા સીમિત છે. નિપુણ બુદ્ધિથી નવે તત્ત્વાનુ સૂક્ષ્મ તર્કબદ્ધ જ્ઞાન થાય, હેયાપાદેય તત્ત્વાના વિવેક થાય, આત્મા અને દેહની ભિન્નતાનુ' તેમજ સંસારની અસારતાનું અને મેાક્ષની ઉપાદેયતાનુ જ્ઞાન થાય એટલુ જ નહિ પરંતુ સાડાનવ પૂતુ જ્ઞાન પણ થાય. આમ છતાં પણ જ્ઞાનાવરણીય ક્રમના ક્ષયાપશમનિષ્પન્ન આ બુદ્ધિસ્પર્શી વિષયપ્રતિભાસરૂપ જ્ઞાન અંતઃકરણુસ્પર્શી થાય નહિ અર્થાત્ બુદ્ધિપ્રતીત જ્ઞાન આત્મપ્રતીત થાય નહિ ત્યાં સુધી આ સર્વ જ્ઞાન મેાક્ષમાગ માં નિષ્ફળ છે. જે પળે જીવનુ' આ વિષયપ્રતિભાસસ્વરૂપ બૌદ્ધિક જ્ઞાન આત્મપરિણતિમત્ સ્વરૂપ પ્રાપ્ત કરશે તે પળ જીવના સમગ્ર સંસારકાળની ધન્યમાં ધન્ય પળ હશે, અનાદિકાલીન આ સ'સારના ખીજ સમાન દર્શનમેહનીયના તીવ્ર રસાય સ્વરૂપ મિથ્યાત્વરૂપી અધકાર દૂર થશે અને અતર'ગમાં વ્યિ આલેકના પ્રાદુર્ભાવ થશે અર્થાત્ અત્યંત દુર્લભ ચિંતામણિરત્ન સમાન સમ્યક્ત્વલબ્ધિ પ્રગટ થશે, આત્મા આનંદવિભાર ખનશે, તેની દૃષ્ટિમાં આમૂલ પરિવર્તન આવશે, તીવ્ર રાગદ્વેષરૂપી અતિ ગૂઢ દુર્ભેદ્ય ગ્ર^થીભે થતાં પ્રશમભાવ, મેાક્ષાભિલાષસ્વરૂપ સવેગભાવ, સ`સારપ્રતિ અરુચિસ્વરૂપ નિવેદ્યાર્ત્તિ ભાવેથી આ ભવ્યાત્મા ભાવિત થશે, પેાતાને પરમ ઇષ્ટ એવા મોક્ષપ્રાપ્તિના માદન થશે. અનાદિકાલીન જડ અને પર એવા પુગલના મહંસ મધથી પ્રાપ્ત રૂપીની ભાત નીચે ખાઈ ગયેલા પેાતાના સ્વાભાવિક અરૂપી સ્વરૂપનું આત્મપ્રતીત જ્ઞાન અને ભાન થશે અને તે સ્વરૂપની પ્રાપ્તિ કરવાની તમન્ના જાગૃત થશે.
એક વાત સ્પષ્ટ છે કે જીવના આ દુઃખભર્યાં સ`સારપર્યાયનું અંત્યકારણુ દનમાઢુ યાને દૃષ્ટિમૂઢતા યા દૃષ્ટિવિકાર જ છે. હવે આપણે એ જ જોવાનુ છે કે દનમાહ અન્ય ઘાતીકાઁના ઉપાર્જનમાં હેતુ કેવી રીતે ખને છે.
૪૩. સ ઘાતીકર્મીના ઉપાનમાં દર્શનમાહની કારણુતા:
(i) દર્શનમાહ ચારિત્રમાહના જનક છે.
પૌદ્ગલિક હાવાથી ક્રમ જડ તત્ત્વ છે અને જીવ તેથી વિપરીત ચેતનતત્ત્વ છે. આ જડ તત્ત્વ સાથેના અનાદિકાલીન ગાઢ સશ્ર્લેષ અર્થાત્ ખદ્ધસંબધથી જીવની ચૈતન્યશક્તિમાં જડતાના એવા તે ઘેરે પટ લાગી ગયા છે કે તેની દૃષ્ટિ જ મૂઢ થઈ ગઈ છે; તેની દૃષ્ટિ મૂôિત યાને માહિત થઈ વિકૃત થઈ ગઈ છે. સ્વભાવથી સ્વ અને પરના યથાર્થ સ્વરૂપના જ્ઞાતા અને દૃષ્ટાની સૃષ્ટિના વિકાર પણ કેવા અકળ છે કે તેણે પેાતાના જ સ્વરૂપનું જ્ઞાન અને ભાન ખાઈ નાખ્યુ છે. પેાતાના ચૈતન્યસ્વરૂપ અરૂપી આત્માથી સદંતર ભિન્ન એવા જડ અને રૂપી પુગલના ખનેલા તેના શરીરમાં
૩. ૧૪
