________________
૧૧૨ ]
[ શ્રી જિનપ્રણિત કર્મવિજ્ઞાન શક્તિને પુદ્ગલાર્પણ કરશું તે તે મોહ અને અન્યઘાતી કર્મોના ઉપાર્જનમાં હેતુ બનશે અને તે જ શક્તિ જે આત્માને સમર્પણ કરશું તે તે મેહ અને અન્ય ઘાતી કર્મોના નાશમાં હેતુ બનશે.
અનાદિ કાળથી ચૈતન્યસ્વરૂપ આત્માએ પોતાની જ્ઞાન, દર્શન, ચારિત્ર, તપ અને વીર્ય એ પાંચે લબ્ધિઓ જડ વરૂપ પરને–પુદ્ગલને પદાર્પણ કરી પરને ભક્ત બની સ્વથી વિભક્ત થયે. સ્વ અર્થાત્ આત્મા પરમાં લીન થઈ ગયો. સ્વ પર બની ગયે, ભેદ અભેદરૂપ થઈ ગયે. સ્વના સંસારના બીજ રોપાઈ ગયા. મિથ્યાત્વમેહનીય કર્મો ચેતનાની દષ્ટિને જડતાની ભાત વડે નીતરી નાખી. ચેતનાની દષ્ટિ મૂઢ થઈ ગઈ. સ્વભાવથી સમ્યગદષ્ટા મિથ્યાદષ્ટિ બની ગયે. પિતાના જ સ્વરૂપાચરણમાં રહેલ અનંત સુખની આ મિથ્યાદિષ્ટિએ પરમાં પૌગલિક વિષયોમાં ભ્રાંતિ કરી પોતાની ચારિત્રલબ્ધિને પણ પરમાં પરોવી દીધી અને પરના સંબંધે ચારિત્રલબ્ધિ અર્થાત ચેતને પગની ચય પરમાં ચરતી થઈ અને પરે (સ્વથી ભિન્ન છે તે પરે) તે લબ્ધિને ઘાત કર્યો. તે આઘાતથી ચારિત્ર મોહિત થઈ ગયું-મૂછિત થઈ ગયું-વિકૃત થઈ ગયું. તે ઘાતક પરને ચારિત્રમેહનીયકર્મની સંજ્ઞા પ્રાપ્ત થઈ. ૫ર એટલે સ્વ (આત્મા) થી ભિન્ન, આકાશ, ધર્મ, અધર્મ અને પુદ્ગલ આ સર્વ દ્રવ્ય આત્માથી ભિન્ન છે પરંતુ અરૂપી હોવાથી આકાશાહિ જીવના જોગ ઉપભેગાદિમાં કામ નથી આવતા. આત્માએ જે પર સાથે સંબંધ કર્યો તે માત્ર પુદ્ગલ છે. પુદ્ગલમાં જ આત્માને કર્તા–ભક્તા ભાવ થાય છે. તેથી ચાલુ સંદર્ભમાં આત્માથી પર એટલે માત્ર પુદ્ગલ જ સમજવું. આ રીતે ચારિત્રમોહનીયમના ઉપાર્જનમાં મિથ્યાત્વમેહનીય નિમિત્ત બન્યું અને ચારિત્રમેહના નિમિત્તે તપલબ્ધિ પણ પુદ્ગલા પણ થઈ ગઈ
આ ચારિત્રમોહે જ ચેતનની તપલબ્ધિને ઈચ્છાસ્વરૂપ તંતુ વડે પર સાથે બાંધીને વિકૃત કરી નાખી છે જેથી સ્વભાવે સંતૃપ્ત ઉપગ પરની ઈચ્છામાં સંતપ્ત બન્ય, ઈચ્છાના તાપમાં તપતે થઈ ગયે. જે ચેતને પગમાં અર્થ માત્રનું જ્ઞાન અને દર્શન તારાઓ ભાવે રહેલું છે તે જ જ્ઞાન અને દર્શન લબ્ધિવંત ચેતન જ્યારે ચારિત્રમોહનીય કર્મજન્ય પર પ્રતિ રાગ, દ્વેષ, કર્તા, ભોક્તા આદિ મેહભાવથી લિપ્ત તેની સમગ્ર જ્ઞાન-દર્શનપયોગ લબ્ધિ રેય અને દષ્ટ અર્થ વિશેષમાં શેકી નાખે છે ત્યારે તે અર્થ વિશેષ સિવાય અન્ય સર્વ અર્થના જ્ઞાન અને દર્શન પર આવરણ ઉત્પન્ન થાય છે અને તે આવારક ઘાતી કમેને જ્ઞાનાવરણીય અને દર્શનાવરણીય કર્મો કહેવાય છે જેના ઉપાર્જનમાં ચારિત્રમેહનીય કર્મની નિમિત્તતા સ્પષ્ટ દષ્ટિ ગોચર થાય છે. જીવ અનાદિ કાળથી મહવશ પોતાના ઉપગને પરમાં જ રેકી રહ્યો છે જેથી તેની પિતાની મેહદશા જ જ્ઞાનાદિ લબ્ધિઓના ઘાતનું નિમિત્ત બની છે.
