________________
રૂપી અને અરૂપી દ્રવ્યનું સ્વરૂપ અને કર્મપ્રકૃતિના મૂળ આઠ ભેદ ] [ ૯૯ આ કામરંગને ઉત્તેજિત કરી વધુ રંગીન બનાવવામાં અગત્યને ભાગ ભજવે છે. કામિનીનું નયનરમ્ય રૂ૫, તેનાં મદભર્યા કામાતુર નયને, તેના મધુર કંઠમાંથી નીકળતી શૃંગારવાણી, તેના અંગેઅંગમાંથી કામરસ નિર્ઝરતી સુરભિ ગંધ એ સર્વ નેત્ર, કર્ણ અને નાસિકાના વિષયો સ્પર્શ પ્રધાન કામસુખને વધુ સમૃદ્ધ બનાવવામાં મોટો ભાગ ભજવે છે. રસનાને વિષય કામક્રીડા કાળે સીધી રીતે ભાગ નથી લેતે પરંતુ શર્કરા, વૃતાહિ મધુર અને સ્નિગ્ધ વાજીકરણ આહાર કામાગ્નિને પ્રજવલિત કરવામાં તેમજ કામશક્તિની વૃદ્ધિમાં કારણભૂત બની રસના પણ કામસુખમાં તેને ભાગ તે ભજવે જ છે. વીતરાગ અને ક્ષપકમુનિ સિવાય એકેન્દ્રિયથી લઈ પંચેન્દ્રિય સુધીના સર્વ જમાં કામેચ્છાસ્વરૂપ મૈથુનસંજ્ઞા (અભિલાષ) અવશ્ય હોય છે. અન્ય વિષય સંબંધી ગમે તેટલું સુખ પ્રાપ્ત થવા છતાં પણ જેઓ તસંબંધી લાભાન્તરાય અને ઉપભેગાતરાયકર્મોદયે કામસુખથી વંચિત રહે છે તેઓને પ્રાપ્ત અન્ય સર્વ સુખ ફીકું તેમજ જીવન નીરસ લાગે છે તે જ આપણું જીવનમાં મૈથુનસુખની પ્રધાનતા સૂચવે છે.
કામસુખના ભાવ પ્રમાણની ન્યૂનાધિકતા જેના પર આધારિત છે તે યૌવનકાળ, ભાગ્યપાત્ર વિવિધતા, એક કામક્રીડાના ઉત્કૃષ્ટ ઉત્તેજનાકાળ સંબંધી વિચાર કરશું તે જણાશે કે દેવે થકી ભેગવાતા કામસુખની સામે આપણા જેવા મનુષ્યનું તે સુખ કેટલું વામણું છે. આ સરખામણી કહેવા માટે આપણે બીજા કલ્પના ઈન્દ્ર અર્થાત્ ઈશાનેન્દ્ર થકી ભેગવાતા કામસુખનું દષ્ટાંત લઈશું કારણ કે મનુષ્યની જેમ પરસ્પર દેહના ગાઢ સંશ્લેષ સંબંધપૂર્વક કામાવેગની તૃપ્તિ માત્ર બીજા ઈશાનકલપના દે સુધી જ હોય છે. તે પછી ઉપર ઉપરના દેવામાં કામાવેગની તૃપ્તિ માટે ઇન્દ્રિયની આલંબના એછી ઓછી થતી જાય છે.
૮૦-૧૦૦ વર્ષના આયુષ્યવાળા મનુષ્ય કામસુખ તેમના બહુ બહુ તે ૩૦-૪૦ વર્ષના યૌવનકાળ દરમ્યાન જ ભેગવી શકે છે, જ્યારે ઈશાનેન્દ્ર તે આ સુખ અસંખ્યાસખ્ય વર્ષે પ્રમાણ તેમના સમગ્ર ભવ દરમ્યાન ગમે ત્યારે ભેગવી શકે છે કારણ કે તેમનું યૌવન સદાબહાર છે. જન્મ પછી અંતર્મુહૂર્ત માત્રમાં તેઓ સંપૂર્ણ યૌવન પ્રાપ્ત કરે છે અને ભાવના અંત પર્યત યુવાન જ રહે છે. ત્યાં બાળપણ યા વૃદ્ધાવસ્થા હોતી નથી. હવે ભેગ્યપાત્ર વૈવિધ્યની દષ્ટિએ વિચાર કરીએ. બે સાગરોપમ આયુષ્યવાળા ઈશાનેન્દ્ર પિતાના એક જ ભવ દરમ્યાન પોતાની ર૨૮૫૭૧૪૨૮૫૭૧૪૨૮૫ અર્થાત્ બાવીસ કેડાછેડી, પંચાસી લાખ ક્રોડ એકત્તેર હજાર ક્રોડ, ચાર ક્રોડ, અઠ્ઠાવીસ ક્રોડ સત્તાવન લાખ ચૌદ હજાર બસ ને પંચાસી અત્યંત સ્વરૂપવાન દેવાંગનાઓ (ઈન્દ્રાણીઓ) સાથે કામક્રીડાનું સુખ માણે છે.
કઈ પણ વિષય સંબંધી સુખને સ્વભાવ જ એ છે કે તે વારંવાર ગવાતા અંતે થાકે છે. ગમે તેટલા ભાવતા ભેજને પણ રોજ રોજ ભેગવાતા તેમાંથી રસ ઓછો
