________________
૯૬ ]
શ્રી જિનપ્રણીત કર્મવિજ્ઞાન એક સરખી નથી. શબ્દથી તે સર્વની લબ્ધિ સંપૂર્ણ ચૌદપૂર્વ પ્રમાણ એક સરખી હોવા છતાં પણ અર્થથી તેમાં ભેદ છે. સંપૂર્ણ શેય અનંત છે પરંતુ તેની પ્રરૂપણ માટે શબ્દો માત્ર સંખ્યાત જ છે. આથી અર્થથી શ્રુતકેવળીની લાપશમિક લબ્ધિમાં ભેદ પડે છે. બીજુ જેવી રીતે જઘન્ય ક્ષાપશમિક લાને સ્વામી ભવાઘ સમયમાં વર્તમાન કેઈક અપર્યાપ્ત સૂકમ નિગોદ જીવ છે અને આ જઘન્ય લબ્ધિના ભાવાવિભાવ પ્રતિરછેદોની નિશ્ચિત સંખ્યા દ્વિરૂપવર્ગધારાના નિશ્ચિત કઈ એક અનંતમા સ્થાનની સંખ્યા બરોબર છે તેવી રીતે ક્ષાપશમિક લબ્ધિના ઉત્કૃષ્ટ સ્થાનના અવિભાગ પ્રતિદોની સંખ્યા ઉપરોક્ત ધારાના કોઈ પણ સ્થાનની સંખ્યા પ્રમાણુ નથી પરંતુ તે કઈ બે અનંતમા સ્થાનેની વચમાં આવે છે. બીજું આ ઉત્કૃષ્ટ ક્ષાપશમિક લબ્ધિને સ્વામી કેરું છે તેની મને હજી જાણ નથી. પરંતુ મને લાગે છે કે કઈ ચૌદપૂર્વધર મુનિ યા તે ક્ષપકશ્રેણીના અંતિમ સમયમાં વર્તતા ક્ષેપક મુનિ ઉત્કૃષ્ટ ક્ષાયોપથમિક લબ્ધિના સ્વામિ સંભવે છે. આટલી સ્પષ્ટતા કરવાને હેતુ એ છે કે સર્વદેશકાળાબાધિત જૈનદર્શન એક સંપૂર્ણ સૂક્ષમ તેમ જ અત્યંત ચક્કસ વિજ્ઞાન છે. તેની પ્રરૂપણામાં સૂમમાં સૂક્ષ્મ પણ દેષને અવકાશ નથી. - શ્રી કેવળીભગવતેની ક્ષાયિક લબ્ધિ ઉત્કૃષ્ટ ક્ષાયિક લબ્ધિ છે અને તેના ભાવાવિભાગની સંખ્યાથી આ વિશ્વમાં કોઈપણ દ્રવ્ય રાશિની યા કોઈપણ દ્રવ્ય ક્ષેત્રાદિના અવિભાગપ્રતિશ્કેદ રાશિની સંખ્યા મોટી નથી. ક્ષાયિક લબ્ધિનું જઘન્ય સ્થાન ક્ષાયિક સમ્યગ્દષ્ટિ યુગલિક તિર્યંચમાં પ્રાપ્ત થાય છે અને આ જઘન્ય ક્ષાયિક લબ્ધિના ભાવાણુઓની સંખ્યા જઘન્ય ક્ષાપથમિક લબ્ધિના ભાવાણુઓથી અનંત વર્ગ સ્થાને પ્રાપ્ત થાય છે તે વિશેષ જાણવું.
અત્રે આપણે ક્ષાપશમિક અથત છદ્મસ્થ સંસારી જીવની અને શ્રી કેવળી ભગવંતેની ક્ષાયિક ચેતનલબ્ધિના વિશાળ કલ્પનાતીત અંતરનું વર્ગધારા આદિ ગણિતના પદાર્થો દ્વારા દર્શન કરાવવાનો પ્રયત્ન કર્યો છે પરંતુ જેઓને ગણિતને ખાસ અભ્યાસ નથી તેમના માટે આ વિશાળ અંતરનું દર્શન કરાવવા એક અસત્ કલ્પના કરીએ.
૪૧. છદ્મસ્થ સંસારી જીવની ક્ષાયોપથમિક અને સદેહ અને વિદેહી કેવળીભગવંતની ક્ષાયિક ચેતનલબ્ધિના કલપનાતીત અંતરનું અસત્ કહ૫નાએ દશના–આધુનિક લૌકિક ભૂગોળ પ્રતિપાદિત આ પૃથ્વીનું જે દડાકાર કાલ્પનિક સ્વરૂપ આપણી બુદ્ધિમાં ઘર કરી ગયું છે તે પૃથ્વીને બહુભાગ સમુદ્રમય છે અને નાને ભાગ ધરતીમય છે. હવે અસત્ કલ્પનાએ પૃથ્વીના સમુદ્રો નદીઓ આદિનું સર્વ જળ એક મહાકાય પ્યાલામાં ઠાલવી દે. આ જ એક બીજે મહાકાય પ્યાલે કે જેમાં પ્રથમ પ્યાલાનું પાણી ઠાલવવાનું છે તેને બાજુ પર રાખો.
