________________
ઉપદઘાત.
સીધિયા ને ગાલની અશિષ્ટ પ્રજાઓ હોય. છેક શરૂઆતમાં જંગલી ” પ્રજા એટલે પરભાષા વાપરનારી પ્રજા એવો થતો હતો. પણ જેમ જેમ બીક લોકે બુદ્ધિમાં આગળ વધતા ગયા તેમ તેમ એ શબ્દના ભાવાર્થમાં તિરસ્કારને વિચાર પણ ઘૂસતો ગયે. એક રાજ્યને શહેરી તેજ દેશના અન્ય રાજ્યમાં જમીનને માલીક થવાને કાયદાપૂર્વક રીતે નાલાયક ગણાતા હતે. એજ સંકુચિત ને એકદેશીય વિચારને પરિણામે જીતાયેલી પ્રજાએ માત્ર ગુલામગીરીમાંજ રહી શકે એ એક બીજો અગત્યનો વિચાર હતા. એટલું જ નહિ, પણ ગુલામગીરીની સ્થિતિમાં પણ છતાયેલી પ્રજાને જીવવા દેવી એ એક મોટામાં મોટું દયાદાન ગણાતું. જસ્ટિનિઅન જે ઉદાર બુદ્ધિને લેખક પણ ગુલામગીરીને વિષે આવો મત દર્શાવે છે. એના કાયદાએમાં એટલી દલીલ તે જાણે માની લીધેલી જણાય છે કે છતાયલા આદમીને જીવવાને હક જ નથી. તે પછી ગમે તેવી નીચ સ્થિતિમાં પણ તેને જીવવા દેવામાં આવે છે તે તેના પર શિક્ષા કરેલી ન ગણાય, પણ દયાજ ગણાય. ઘણું ગ્રીક શહેરોમાં સ્વતંત્ર મનુષ્યોની સંખ્યા કરતાં ગુલામેની સંખ્યા ઘણી વધારે થઈ ગઈ હોવી જોઈએ. રાજ્યના કારભારમાં આ ગુલામવર્ગના કોઈ પણ માણસને હક નહેતે ગણત. ક્રીમેન કહે છે a 57101; " In no case could the freedman, the foreigner, or even the dependent ally obtain citizenship by residence or even by birth in the land. " 7584 57. વામાં આવેલ કોઈ પણ ગુલામ, કોઈ પણ પરદેશી કે હાથ નીચેના ને મૈત્રી ધરાવનાર રાજ્યનો ભાણસ સુદ્ધાં રહેઠાણ કે જન્મથી શહેરી તરીકેના હક કદાપિ મેળવી શકતો નહોતો. ચીસની પ્રખ્યાત પેલે પોજિસિઅને લડાઈની શરૂઆતમાં ઐટિકાની ગુલામ પ્રજાની સંખ્યાની ગણતરી જ્યારે ૧,૦૦,૦૦૦ હતી, ત્યારે સ્વતંત્ર પ્રજની સંખ્યાની ગણતરી ૧,૩૫,૦૦૦ હતી. રેમમાં પણ એવી જ સ્થિતિ હતી. તેમનું રાજ્ય પણ મ્યુનિસિપલ અથવા શહેરી જીવન ને શહેરીઓના હકોને આધારે ચાલતું હતું ત્યાં પણ શહેરી તરીકેનું
