________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
[ 6 ]
ધ્યાનદીપિકા
આત્માને હિતકારી વસ્તુ શી છે? जीवो घनादिमलिनो मोहांधोऽयं च हेतुना येन । शुध्यति तत्तस्य हितं तच्च तपस्तच विज्ञानम् ॥४॥
અનાદિ કાળથી મલિન અને મોહાંધ આ જીવ જે હેતુ વડે શુદ્ધ થાય તે તેનું હિત છે, તે તપ છે અને તે વિજ્ઞાન છે. ૪,
ભાવાર્થ: આ જીવ અનાદિ કાળથી મલિન છે. તેનામાં મલિનતા ક્યારે આવી અને શા હેતુથી આવી? આને જવાબ “અનાદિ કાળથી તેમ જ છે ” એ સિવાય બીજો આવતો નથી. - જ્ઞાનીએ પિતાના જ્ઞાનમાં તેમ જ દેખે છે. શાસ્ત્રકારે એમ જ જણાવે છે. દરેક સંપ્રદાયમાં પણ મોટે ભાગે આ જ માન્યતા છે. મલિન થવાના હેતુઓમાં બે ભેદ છે. પ્રથમ અનાદિ પ્રવાહની અપેક્ષાએ મૂળ અનાદિ મલિનતા થવામાં હેતુ શે? તે હેતુ મળી શકતો નથી, શેધવા જતાં અનેક શંકાઓના વમળમાં અથડાવું પડે છે. છેવટે પણ અનાદિ તેમ જ છે” આ શબ્દનો આશ્રય લેવું પડે છે.
બીજે હેતુ અમુક સ્થિતિથી મલિન થવાના હેતુઓ મિથ્યાત્વ કષાય (અજ્ઞાન), અવિરતિ (ઈચ્છાઓને અનિરાધ) (ધ, માન, માયા, લેભવાળી પરિણતિ) અને ગો (મન-વચન-કાયાની પ્રવૃત્તિ) આ હેતુઓ માનવામાં આવે છે. તે હેતુઓ નવીન મલિનતા પામવામાં પ્રબળ કારણરૂપ છે. તેનું નામ જ માહાંધ-મેહથી આધળા થવાપણું છે.
For Private And Personal Use Only
