________________
ધરા ખોદવાની, બીજ વાવવાની, જળ સીંચવાની, દિવસો ને રાતો એની જાળવણી માટે જાગતા બેસી રહેવાની ને છેવટે ઘેર લાવીને પણ દિવસો સુધી જાળવવાની માથાકૂટ કરવી ક્યો મૂર્ખ પસંદ કરે ? આકાશમાં સુંદર પંખી ઊડે છે, પૃથ્વી પર મીઠાં મૃગલાં મળે છે, સાગરમાં મત્સ્યોનો મીઠો માલ જ્યારે જોઈએ ત્યારે તૈયાર છે, પછી આ વાયદાનો વેપાર કોણ કરે?
માનવસ્વભાવ એવો છે કે એણે તો એક સિદ્ધાંતને અવગણ્યો, એટલે એના જેવા બીજા સો સિદ્ધાંતોને પણ એ અવગણવાનો. કેટલાક તો એટલે સુધી તૈયાર થયા હતા કે ભગવાન ઋષભદેવે શીખવેલી ભાષા મોંએથી બોલવાનો પણ ઇનકાર કરતા હતા. તેઓ કહેતા કે એથી આપણા મનમાં રહેલ દ્વેષ કે ઘણા પ્રગટ થઈ જાય છે. એ તો મનમાં ને મનમાં ગોપવી રાખ્યાં સારાં. વાત સીધી હૈયામાંથી હાથ દ્વારા પ્રગટ થાય તે જ ઉચિત. વચ્ચે વળી હોઠની નિરર્થક અપેક્ષા કેવી ? જીભને બોલતી બનાવવાનો અર્થ શો? ચાર પગ, ચાર આંચળવાળાં પ્રાણીને ગાય' શબ્દથી જ બોલાવવાની ગુલામી શા માટે કેળવવી આપણને રુચે તે નામે ને તે રીતે ન બોલાવીએ?
આમ એકત્ર થયેલાં જનપદો પણ છૂટાં થઈ ગયાં; નગરો ઉજ્જડ થઈ ગયાં; અનેક પરિવાર સર્પકુળની જેમ પરસ્પરનું ભક્ષણ કરી ગઈ કાલની વાત બની ગયાં. ખેડાયેલાં ખેતર, ખોદાયેલાં નવાણ, રચાયેલાં ઉપવન એમ ને એમ અવાવરું પડ્યાં રહ્યાં. ન મળે ધણી, ન મળે ધોરી !
માનવકુલની અંદર પરોવાયેલો પ્રીતિનો એક દોર અદૃશ્ય થતાં સહુ વેરવિખેર થઈ ગયાં. ગઈ કાલ સુધી તો ભગવાન ઋષભદેવના નામમાં ન જાણે શું વશીકરણ હતું કે એમનો શબ્દ ગુંજતો ને તે પ્રકારની સૃષ્ટિ ખડી થઈ જતી. એમની અભય મુદ્રા સામે અપરાધી આવતો કે વિનમ્ર બની જતો. શક્તિનો ઉપયોગ જ ત્યાં અશક્ય હતો. પ્રેમનાં બંધન એવાં અકાર્યા હતાં કે નરપિશાચ પણ જોતજોતામાં માનવશ્રેષ્ઠ બની જતો. અને આજે એ જ માનવ..... એને માનવ કહેવો એ પણ માનવતાનું અપમાન કરવા બરાબર હતું !
રાજા ભરતદેવે પોતાના આજાદીર્ઘ બહુ લાંબા કર્યા. પિતાજી જે દિશામાં રાજ ત્યાગીને ગયા હતા, એ દિશા તરફ દૃષ્ટિ મૂકી.
અને ભરતદેવનાં નેત્રો ક્રોધથી ભભૂકી ઊઠ્યાં. એની રક્તિમા પાસે રક્ત કમલની આભા ઝાંખી પડી ગઈ. ૧૪ ચક્રવર્તી ભરતદેવ
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
