________________
ઉત્તરાખંડના અણુએ અણુમાં આશ્ચર્ય પ્રસરી રહ્યું. અરે. જેની તમિસ્રા ગુફા અભેદ્ય હતી, એ ભેદાઈ ગઈ ! જેની સીમા આ નદીઓથી સુરક્ષિત હતી, એ સીમા લોપાઈ ગઈ ! એક સામાન્ય માણસ પણ હવે એ રસ્તે સહેલાઈથી અહીં સુધી આવી શકશે ! આ પ્રદેશની નિર્ભયતા હણાઈ ગઈ ! નિર્જનતા લોપાઈ ગઈ ! નિર્દઢતા છેદાઈ ગઈ ! આ પ્રદેશ હવે સુરક્ષિત નહીં રહી શકે; આડે દિવસે દુશ્મનોનાં દળ આવ્યાં કરશે; અવિરત યુદ્ધપ્રયાસ ચાલ્યા કરશે– વનેવનમાં આ પ્રફરનો અશ્રાવ્ય પોકાર પ્રસરી ગયો.
ભરત સેના જંગલોને ગજવતી, અનેક પ્રકારનાં રણદુંદુભિ વગાડતી પશ્ચિમ બ્લેચ્છ ખંડમાં આગળ વધી. અહીં ઠેરઠેર ગિરિશિખરો પર, ગિરિતળેટીનાં વન-જંગલોમાં, નાનાં પણ સમૃદ્ધિભર્યા નગરો વસેલાં હતાં. સોને રસેલા ને રૂપે લીંપેલા ભવ્ય આવાસો હતા. તળાવોમાં રંગબેરંગી માછલીઓ તર્યા કરતી. આંગણામાં મણિના ચોક પૂરેલા હતા.
માણસોના આવાસો તો સુંદર હતા, પણ અહીં પંખીના આવાસો પણ કળામય હતા. પશુના વાડા પણ સુંદર સુખસગવડવાળા હતા. વાડામાં જ હરિયાળાં ગોચરો હતાં, ને વાડામાં જ નવાણ હતાં પણ એક વાતનું સહુને આશ્ચર્ય થતું હતું : નગરનાં નગરો શાપિત ધરા જેવાં નિર્જન પડ્યાં હતાં; જીવતું મનુષ્ય-પ્રાણી ક્યાંય જોવા મળતું નહોતું. શણગારેલાં ઘર હતાં, બિછાવેલી શય્યા હતી, તાજાં ખાદ્ય હતાં, મિષ્ટ પેય હતાં, પણ જાણે એનો ભોગવનાર અલોપ થઈ ગયો હતો. સ્ત્રી, પુરુષ કે બાળક – કોઈ કરતાં કોઈ – ત્યાં નજરે ચડતાં નહોતાં.
ભરત સેના દડમજલ કરતી આગળ વધતી ચાલી. તેઓ આ પ્રદેશના લોકોના પંખીપ્રેમની ને પશુપ્રેમની કદર કરી રહ્યા. એમણે કહ્યું: ‘દયા, દાન ને દેવતનો મહિમા આ લોકો જાણતા લાગે છે. જુઓ ને, પંખીને કેવાં પાળ્યાં છે! પશુને કેવાં હૃષ્ટપુષ્ટ રાખ્યાં છે ! આ લોકોની દયા તો ધર્મી માનવને પણ શરમાવે તેવી લાગે છે !'
ભરતદેવે જરા ઓષ્ઠમાં હસતાં કહ્યું :
કોઈ પણ સદ્ગણ પોતાની સગવડ માટે વપરાયો એટલે એ દુર્ગુણ બને છે. દાન, દયા ને દેવતનો અહીંનો મહિમા સ્વાર્થ પૂરતો છે ! આ લોકોની પશુ તરફની ને પંખી તરફની સારસંભાળ ખૂની ને સ્વાર્થપૂરતી છે!' ૧૧૪ ચક્રવર્તી ભરતદેવ
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
