________________
બંનેએ કલંકિત કર્યો. ભગવાનના શ્રેષ્ઠ પુત્ર તરીકે તમને ન શોભે તેવું આચરણ તમે કર્યું; ભગવાનના અંતેવાસીઓ તરીકે અમને ન શોભે તેવું કાર્ય અમે કર્યું !” ‘એનું પ્રાયશ્ચિત્ત ?’
‘પ્રાયશ્ચિત્ત તો કરવું જ પડશે, પણ તમારે નહિ. તમે તો છ ખંડ પૃથ્વી જીતી છે અને હજી ત્યાં વ્યવસ્થા સ્થાપવાની છે, પ્રભુનું શાસન પ્રવર્તાવવાનું છે. જે સૂત્રથી અવિચ્છિન્ન હાર ગૂંથાયો હોય, એ હારમાંથી બે-ચાર ફૂલ ભલે ખરી જાય, પણ એ સૂત્રને તો સુરક્ષિત જ રાખવું જોઈએ. અમારા રાજ સહિત સમસ્ત પૃથ્વીનું રાજ તમે રક્ષો ને ભોગવો ! તમારું ને અમારું – આપણ સર્વનું -- પ્રાયશ્ચિત્ત કરવા અમે સર્વ કંઈ ત્યાગીને ભગવાન વૃષભધ્વજને ચરણે જઈએ છીએ, જઈને પ્રાયશ્ચિત્ત માગીએ છીએ !’
“સર્વ કંઈ ત્યાગીને ? તો પછી આ યુદ્ધ શા કાજે ?’
‘સંસારમાં અતિ થાય છે, તે અલ્પ માટે જ થાય છે. આપણે ખૂબ મોટો દ્વેષ જગાવ્યો, હવે એટલો જ મોટો પ્રેમ પ્રગટ કરીએ. એ સિવાય પ્રાયશ્ચિત્ત પૂરું નહિ થાય. એ વિના આપણી દુર્ભાવનાઓથી દૂષિત વાયુમંડળ સુરભિત નહિ
થાય.’
‘હું પણ એ માટે તૈયાર છું. આપ આજ્ઞા કરો !'
‘આજ્ઞા માત્ર એક : મારી એક પ્રેમ-ભેટ સ્વીકારો !’
‘અવશ્ય, જે આજ્ઞા કરો તે સ્વીકારું. મને મારા વર્તનની લજ્જા આવે છે. કોની સામે હું યુદ્ધ કરવા પ્રવૃત્ત થયો ? આ તો એક હસ્તે બીજા હસ્ત સાથે લડવા જેવું થયું ! મૂર્ખતાની તે કેવી પરિસીમા !’
‘અતિ શોચ ક૨વાની આવશ્યકતા નથી. જેનો અંત સારો એનું બધું સારું. આ યુદ્ધ ન આવ્યું હોત તો આટલો પ્રેમભાવ પણ ન જાગત. પ્રેમભાવની પ્રતિમારૂપ અમારી પુત્રી સુભદ્રા આપના તરફ પ્રીતિવાળી બની છે. વૈભવમાં એ લક્ષ્મીનો અવતાર છે, સદ્ગુણમાં એ સરસ્વતીનો નમૂનો છે. એને આપ સ્વીકારો ! યુદ્ધમાં આ પ્રકારની સુલેહ અમારી સ્વભાવગત વસ્તુ નથી. આટલી નમ્રતા અમે કોઈ વાર અનુભવી નથી કે દાખવી નથી. પણ અમારી એ પ્રેમમૂર્તિ પુત્રીએ આજે અશક્યને શક્ય કર્યું છે. યુદ્ધના પ્રારંભથી શસ્ત્ર હાથમાં પકડવાને
૧૯૦ * ચક્રવર્તી ભરતદેવ
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
