________________
ભરતદેવ વિષે પણ સહુના મનમાં કિન્તુ આપ્યું. પણ શક્તિનો પ્રભાવ અચિંત્ય છે. સામાન્ય જનસમૂહ મને-કમને એને વશવર્તી થઈ રહે છે. સહુએ માન્યું કે જગતને પ્રકાશ આપનાર મહાદીપક પણ પોતાની નીચેનો અંધકાર દૂર કરી શકતો નથી, તો ભરત કોણમાત્ર ! એ સુંદરીને ચાહે છે, ને સુંદરીને સંન્યાસિની બનતી રોકે છે, એમાં વળી અનુચિત શું? અનુચિત તો એ થાત કે મનમાં એને માટે મોહ રાખત અને બહાર મોંએ જવાની અનુજ્ઞા આપત. અને પછી સુંદરીને મેળવવા માટે મિથ્યા યત્ન કર્યા કરત !
પણ નિષેધના એ દિવસ પછી જાજ્વલ્યમાન સુંદરી દિન દિન પલટાતી રહી. આજે તો એ સાવ પલટાઈ ગઈ હતી, જાણે પહેલાંની સુંદરી જ નહિ ! ખંજન પંખી જેવી સદા કૂદતી–નાચતી એ સુંદરી ક્યાં ને આજની ચિંતાભારભરી સદા વિચારમગ્ના સુંદરી ક્યાં ?
ભરતદેવ આવાસમાં આવ્યા ત્યારે સુંદરી આવાસના છેડે આવેલી આમ્રકુંજમાં હતી, પણ પોતાની ઉપસ્થિતિ માત્રથી આખા વાતાવરણને મધુર રસથી છલકાવી દેનાર એ સુંદરી આજે નહોતી. આકાશમાં પૂર્ણરૂપે પ્રકાશતી પૂર્ણિમાની ચંદ્રિકા જેવી એ, હવે દિનાગને ખીણમાં પડેલી ચંદ્રિકા જેવી લાગતી હતી. થોડી રાતોએ અને થોડા દિવસોએ સુંદરીની કાયાપલટ કરી નાખી હતી.
વેદનાનું માધુર્ય લઈને, ઘાયલની વ્યથા લઈને, ભગ્નાશની વ્યગ્રતા લઈને એ આજે જીવતી હતી. સોહામણી સ્ત્રીના કપોલ પ્રદેશનો ઘા પણ જેમ એના શૃંગારનું એક પ્રસાધન બની જાય છે, એમ આ વેદના, વ્યગ્રતા ને વ્યથા પણ સુંદરીના રૂપને જાણે નવું માધુર્ય અર્પતાં હતાં. એનાં ગતિ, વાણી, ભૂભંગ બધાંમાંથી સભાન સોંદર્ય ચાલ્યું ગયું હતું, પણ અભાન સૌંદર્ય ત્યાં આવી વસી ગયું હતું.
એક નીચે નમેલી આમ્રવૃક્ષની શાખાને પકડીને સુંદરી ઊભી હતી. પાસે થઈને વહેતાં સરયૂનાં જળને દૂર દૂર વહી જતાં એ નિહાળી રહી હતી. એનો કલ્પનાપ્રદેશ નવનવી કાલ્પનિક સૃષ્ટિ રચી રહ્યો હતો. સુંદરી વિચારતી હતી:
સરયૂના જળપ્રવાહ જેવો જ આ સંસારનો પ્રવાહ. અરે ! જેમ પ્રવાહ દૂર દૂરથી આપણી પાસે આવે છે, આપણી પાસે આવીને આપણા દેહને એનાં નવગંધભર્યા શીકરોથી નવરાવે છે, પ્રફુલ્લાવે છે, ને વળી આપણને તજીને એ પ્રવાહ દૂર દૂર ચાલ્યો જાય છે, અદશ્ય થઈ જાય છે — ઘડીભર એમ જ થઈ ૨૨ ચક્રવર્તીભરતદેવ
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
