Book Title: Agam 06 Ang 06 Gnatadharma Sutra Part 01 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
___ ज्ञाताधर्म कथाङ्गसूत्रे थोक्तं-मार्गणाध्य सद्भूतार्थविशेष निर्णयाभिमुखमेवान्यधर्मपरित्यागेन 'तदसत्वे तदसत्वं व्यतिरेकः' इति व्यतिरेक धर्माध्यास समालोचनं यथा-'अस्मिन शिरः शरीर कण्डूयनादयः पुरुषधर्मा न दृश्यन्ते' इति । एतेषां समाहारे ईहापोहमार्गणगवेषणानि, तैरर्थशास्त्रे अर्थोपार्जननिमित्तं शास्त्रमर्थशास्त्रं, तत्र या मतिः-मननं तया विशारदः-निपुणः स तथोक्तः। तथा 'उप्पत्तियाए वेणइयाए कम्मयाए पारिणामियाए चउव्विहाए बुद्रीए उववेए' औत्पत्तिक्या, वैनयिक्या, कर्मजया, पारिणामिक्या, चतुर्विधया बुद्धया उपपेतः, तत्र-औत्पत्तिक्या-उत्पत्तिरेव-शास्त्रा. भ्यासकर्मपरिशीलनादिकं विहाय प्रयोजनं यस्या सा औत्पत्तिकी-पूर्वमदृष्टाश्रुता. ननुभूतविषयतयाप्यकस्मादुद्भवनशीला, तया, अत्र रोहकदृष्टान्तःप्रसिद्ध एव। है जैसे ऐसा विचार होना-कि यह स्थाणु ही है- पुरुष नहीं कारण पुरुषगत जो शिरः कण्डूयन आदि धर्म हैं वे यहां प्रतीत नहीं हो रहे हैं। 'तदसत्वे तदसत्वम्' यह व्यतिरेक का लक्षण है। अभयकुमार जिस तरह सामआदि नीति के प्रयोग करने में विशेष पटु थे उसी प्रकार वे ईहा अपोह मार्गण, गवेषण द्वारा अर्थशास्त्र के विचार करने में भी विशेष विशारद थे। (उप्पत्तियाए वेणइयाए कम्मायाए पारिणामियाए चउबिहाए बुद्धीए उववे ए) औत्पत्ति की, वैनयिकी कर्म जा तथा, परिणामिकी, इस तरह चार प्रकार की बुद्धि से वे अभयकुमार युक्त थे। जो वुद्धि स्वतः इस जीव को विना किसी शास्त्राभ्यास आदि के उत्पन्न होती है वह औत्पत्ति की बुद्धि है। यह बुद्धि पूर्व में अदृष्ट अश्रुत तथा अननुभूत हुए विषय को अकस्मात् जान लेती है। इस विषय में रोहक का दृष्टान्त प्रसिद्ध ही [અભાવ ધર્મ ઉપર વિચાર કરવામાં આવે છે. દા. ત. એમ વિચાર થવે કે આ સ્થાણુ જ છે, પુરુષ નથી. કારણ કે પુરુષગત જે શિર કડ્ડયન વગેરે ધર્મો છે, તેઓની मी प्रतीति थती नथी. 'तदसत्तवे तदसत्त्वम्' 2 व्यतिरेनु सक्ष छे. म અભયકુમાર સામ વગેરે નીતિનો પ્રયોગ કરવામાં વિશેષ કુશળ હતા, તેમજ “હા, અહિ. માર્ગણ, ગષણ વડે અર્થશાસ્ત્ર ઉપર વિચાર કરવામાં પણ વિશેષ હોશિयार उता. (उप्पत्तियाए वेणइयाए कम्मयाए परिणामियाए चउबिहाए बुद्धिए उववेए) मौत्पत्तिजी, वैनयिटी' म अने परिमिठी मारीते या२ प्रानी બુદ્ધિથી અભયકુમાર સંપન્ન હતા. જીવને પોતાની મેળે કોઈ પણ જાતના શાસ્ત્રાભ્યાસ વગર જે બુદ્ધિ ઉદ્ભવે છે તેઓત્પત્તિકી બુદ્ધિ છે. આ બુધ્ધિીપહેલાં કેઈપણ વખત જોવામાં નહિ આવેલા, સાંભળવામાં નહીં આવેલા તેમજ અનુભૂતિના વિષયમાં નહિ આવેલા વિંષયને અનાયાસ સમજી લે છે. આ બાબતમાં રેહકનું દષ્ટાંત પ્રસિદ્ધ થયેલ જ છે.
શ્રી જ્ઞાતાધર્મ કથાંગ સૂત્રઃ ૦૧
