Book Title: Shrutdeep Part 01
Author(s): 
Publisher: Shubhabhilasha Trust
Catalog link: https://jainqq.org/explore/007792/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrutadIpa-1 (apragaTalaghukRtInAM saGgrahaH) Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrutadIpa-1 (apragaTalaghukRtInAM saGgrahaH) zrutabhavana saMzodhana kendra Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pUnA graMthanAma : zrutadIpa-1 viSaya : jaina tattvajJAna bhASA : saMskRta, prAkRta, prAcIna gujarAtI kartA : aneka jaina zramaNa saMpAdaka : munivairAgyarativijayagaNI prakAzaka : zubhAbhilASA (rilijIyasa) TrasTa (E-18511, Ahmedabad) (c) zrutabhavana saMzodhana kendra AvRtti : prathama, vi.saM.2072, I.2016 svAmitva : shrmnnsNsthaadhiinshubhaabhilaassaavishvstdhaarmiksNsthaanm| patra : 6+178 = 184 mUlya : 150/ -: prAptisthala :zrutabhavana saMzodhana kendra, 47/48 acala phArma, AgamamaMdira se Age. saccAi mAtA maMdira ke Age, kAtraja, puNe-411046 Mo. 7744005728 (9-00 a.m. to 5-00 p.m.) ahamadAbAda : zrutabhavana (ahamadAbAda zAkhA) umaMga zAha, aham phleksIpeka, 201, tIrtharAja kompleksa, elIsabrIja, vI. esa. haoNspiTala ke sAmane, mAdalapura, ahamadAbAda-6 Mo. 9825128486 zrI gauravabhAI zAha sI/111, jaina epArTameMTa, 60 phITa roDa, devacaMda nagara roDa, bhAyaMdara (vesTa) muMbaI-401101. mo.09833139883 : zrI mitulabhAI dhanezA C/o. siyA menyuphekcarIMga, sukhadeva kompleksa, 2 rI maMjhila. ToraMTa paoNvara hAUsa ke pAsa, vAstAdevI roDa, katAragAma, surata-395004 mo. 09377059673 mudraNa : dharmeza paTela, ahamadAbAda muMbaI surata Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakAzakIya paramAtmA zrI mahAvIra deve jagatane be aNamola bheTa ApI che - ahiMsA ane anekAMta. 'ahiMsA ane anekAMtanA sahAre AtmadhyAnanI sAdhanA bhagavAnanA upadezanuM keMdrabiMdu che. bhagavAnano A upadeza Agama ane zAstronA mAdhyamathI pravAhita thayo che. Agama ane zAstro jainadharmanI mAtra dharohara ja nathI paraMtu aNamola virAsata paNa che. paramAtmanA nirvANanA eka hajAra varSa pachI Agama ane zAstro lakhAyA. zaruAtamAM tADapatro upara ane tyAra pachI kAgaLa upara zAstro lakhavAmAM AvatA hatA. Aje zrI saMgha pAse hAthathI lakhelI daza lAkha hastaprato che. mudraNa yuga zaru thayA pachI Agama ane zAstro chapAvA lAgyA. lekhana ane mudraNa karatI vakhate Agama ane zAstromAM mAnava sahaja svabhAvavaza bhUlo thai che. Aje ghaNAM zAstro mudrita rUpe maLe che jenuM saMzodhana Aje paNa bAkI che, je mAtra prAcIna tADapatra upara lakhelI hastapratonA AdhAre thaI zake che. zrutabhavananuM lakSya AnA mukhya AdhAre saMzodhana kArya karavAnuM che. saMzodhana kArya karavA mATe amArI saMcAlana samitie vizeSajJa paMDitonI nimaNUka karI che.jeo TrenIMga meLavIne pU. munizrI vairAgyarati vi. gaNivaranA mArgadarzana pramANe A kAryamAM saMlagna che. A kAmamAM aneka samudAyonA vizeSajJa AcAryabhagavaMtonuM mArgadarzana ane sahAya maLI rahI che. kAryanI vizALatA, mahattA ane upayogitA jotAM AgAmI samayamAM paMDitonI saMkhyA vadhAravAno irAdo che. AnI sAthe bIjuM paNa Ayojana che, Aja sudhI je zAstra mudrita rUpamAM upalabdha nathI tenuM saMzodhana karIne prakAzita karavA. A zAstrone be vibhAgamAM vaheMcI zakAya che. 1 sAdhu upayogI 2 gRhastha upayogI. gRhastha upayogI zAstrono saraLa sArAMza karIne aMgrejI, hindI, ane gujarAtI bhASAmAM prastuta karavAmAM Avaze. parama upakArI parama pUjya AcAryadeva zrImad vijaya rAmacaMdrasUrIzvarajI mahArAjAnA ziSya pUjya gurudeva munipravarazrI vairAgyarativijayajI gaNivare zrutabhavana saMzodhana keMdranA zrutasevIonI sahAyathI A saMpAdana taiyAra karyuM che. prAcIna kRtionuM prakAzana karavA dvArA hastapratomAM sacavAyelA zAzvata jJAnane bhaviSyanI peDhI sudhI pahoMcADavAno lAbha amane prApta thayo teno AnaMda che. A graMthanA prakAzanano lAbha parama pUjya adhyAtmayogI AcAryadeva zrImad vijaya kalApUrNasUrIzvarajI ma.sA.nA ziSyaratna parama pUjya prazAMtamUrti AcAryadeva zrImad vijaya tIrthabhadrasUrIzvarajI ma.sA.nI pAvana preraNAthI zrI ghATakopara jaina zvetAMbara mUrtipUjaka tapagaccha saMghe jJAnanidhimAMthI lIdho che. temanI vyutabhaktinI hRdayapUrvaka anumodanA. zrutabhavanamAM kAryarata saMpAdakagaNa temaja zrutabhavana saMzodhana keMdranI tamAma pravRttinAM mukhya AdhArastaMbha mAMgaroLa (gujarAta) nivAsI mAtuzrI caMdrakalAbena suMdaralAla zeTha parivAra tema ja anya sahu lAbhArthIo pratye AbhAranI lAgaNI vyakta karuM chuM. bharata zAha (mAnada adhyakSa) Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrutapremI parama pUjya adhyAtmayogI AcAryadeva zrImad vijaya kalApUrNasUrIzvarajI ma.sA.nA ziSyaratna parama pUjya prazAMtamUrti AcAryadeva zrImad vijaya tIrthabhadrasUrIzvarajI ma.sA.nI pAvana preraNAthI zrI ghATakopara jaina zvetAMbara mUrtipUjaka tapagaccha saMgha (navarojI lena, ghATakopara, muMbaI) Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anukrama patrAGka: khaMDa 1 : saMskRta kRti kRtiH kartA (1) kalyANakastutiH ajJAtaH (2) vizAlalocanastutiH sAvacUriH paM.kanakakuzalagaNi prajJAprakAzaSatriMzikA sabAlAvabodhA yazasvIgaNivaraziSya sarvadarzanAbhimatapramANAni ajJAtaH (5) raghuvaMzaprathamazlokArthaH ajJAtaH khaMDa 2 : prAkRta kRti (1) AtmopadezamAlA ajJAtaH sampAdakaH kRSNA mALI amita upAdhye tuSAra surve atula maske atula maske zaileza pavAra 34 khaMDa 3: prAcIna gujarAtI gadya kRti (1) yatiaMtimaArAdhanA maho.zrIsamayasuMdaraga. AtmasvarUpavicAra (AtmAnI AtmatA) ajJAtaH sA.jinaratnAzrIjI vairAgyarativi.ga. 2) Ara 73 paMDitazrIdIpavijaya ajJAta ajJAta muni harSavijaya sA.madhurahaMsAzrIjI sA.madhurahaMsAzrIjI sA. dhanyahaMsAzrIjI sA. dhanyahaMsAzrIjI khaMDa 4: prAcIna gujarAtI padya kRta (1) adhyAtmavIrajina gahulI (2) bhagavatIsUtra gahu~lI (3) guruguNa gahuMlI (4) paryuSaNa gahu~lI zAmaLApArzvanAthastavana saha bAlAvabodha posInApArzvanAtha stavana ratnAkara stavana syAdvAdagarbhitazrIvIra stavana AtmaniMdAgarbhitanemijina stavana (10) praNidhAnAdiAzayagarbhita sAdhAraNajina stavana (11) jJAnakriyAsaMvAda chatrIsI (12) AdhyAtmika dahA 105 maho.yazovi.ga. yazaHzizU ajJAta sA.madhurahaMsAzrIjI ajJAta sA.madhurahaMsAzrIjI kalyANasAgarasUrIzvaraziSya sA.madhurahaMsAzrIjI bhUdhara kavi sA. dhanyahaMsAzrIjI 108 117 126 AcAryazrIjJAnavimalasUri sA.jinaratnAzrIjI udayavijaya vairAgyarativi.ga. ajJAta sA.jinaratnAzrIjI 129 138 146 Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ purovacana zrutabhavana saMzodhana keMdranA anvaye, saMzodhananA abhyAsa arthe laghukRtionuM saMpAdana thAya che. nAnI nAnI A kRtiono saMgraha 'zrutadIpa'mAM karavAmAM Ave che.A tenuM paheluM kiraNa che. vividha viSayo dharAvatI A kRtionuM saMpAdana karI paricaya tema ja sArAnuvAda sAthe A saMgrahamAM mudrita thaI che. lagabhaga apragaTa evI saMskRta, prAkRta, prAcIna gujarAtI bhASAmAM racAyelI vIsa jeTalI kRti ahIM sthAna pAmI che. A eka sahiyAro prayAsa che. aneka zrutasevIoe potAnI buddhizaktinuM ghI pUrI dIvAnI jyota pragaTAvI che. zrutadIpanuM paheluM kiraNa AgaLa jatAM tejasvI mazAla banaze tevI AzA rAkhavI asthAne nahi gaNAya. kRtajJatA : mArA parama upakArI gurudeva parama pUjya AcAryadeva zrImad vijaya rAmacaMdrasUrIzvarajI mahArAjA, pitRgurudeva parama pUjya munipravarazrI saMvegarati vijayajI ma.sA.nI pAvana kRpA, baMdhamunivarazrI prazamarativijayajI ma.no snehabhAva tathA tema ja munivarazrI saMyamarati vijayajI ma. parama pUjya AcAryadeva zrImad vijaya abhayadevasUrIzvarajI ma. sA.(DahelAvALA)nA ziSya munivarazrI jinaratnavijayajI ma.nA ziSya munivarazrI prabhuzAsanaratnavijayajI ma. parama pUjya sAdhvIjI zrIharSadekhAzrIjI ma.nA ziSyA sAdhvIjI zrIjinaratnAzrIjI ma. sA. zrI madhurahaMsAthIjI ma. sA. zrI dhanyahaMsAzrIjI ma.no nirapekSa sahAyakabhAva mArI pratyeka pravRttinI AdhArazilA che. temanA upakArothI mukta thavuM saMbhava nathI. saMpAdananA A kAryamAM mane pUjya A. zrI municaMdrasU. ma.taraphathI mArgadarzana, preraNA temaja sahAyatA prApta thatI ja rahe che. temanI udAracittatAne zata zata namana. je mahAtmAo tema ja saMcAlakoe udArabhAve hastaprata meLavI ApI temano RNI chuM. saMpAdana kAryamAM zrutabhavana saMzodhana keMdranA badhA zrutasevIoe bhaktibhAvathI sahakArya karyuM che. tethI teo sAdhuvAdane pAtra che. A graMthanuM yathAmati zuddha saMpAdana karavAno prayAsa karyo che. tema chatAM paNa pramAdavaza koi azuddhio rahI gaI hoya to vidvAna pAThakagaNa saMpAdakanA pramAdane ane bhUlane kSamA pradAna karaze tevI vinamra prArthanA che. vi.saM. 2072,poSa vada 10 - vairAgyarativijaya zrutabhavana, pUNe Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalyANakastatiH Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMpAdakIya 'kalyANakastutiH' eka laghu racanA hai| isa kRti meM tIrthaMkaroM ke kalyANaka dina kA mahimAgAna kiyA hai, ataH isa kA samAveza stotra sAhitya meM hotA hai| jaina dharma meM dvAdazAMga pravacana ke racayitA gaNadhara ko athavA cAra prakAra ke saMgha ko tIrtha kahA gayA hai| tIrtha ke sthApaka ko tIrthaMkara kahA jAtA hai| janmajanmAMtara kI sAdhanA aura jagadavyApinI karuNA ke prabhAva se viziSTa AtmA tIrthaMkarapada prApta karatI hai| tIrthaMkarapada prApta karane vAlI AtmA kA aMtima bhava viziSTa puNya vaibhava se saMpanna hotA hai| isI bhava meM ve jagatpUjya banate haiM, ataH isa aMtima bhava se saMbaMdhita pAMca tithiyA~ vizeSa mahattva rakhatI hai| tIrthaMkaroM kI cyavanatithi, janmatithi, dIkSAtithi, kevalajJAnatithi aura nirvANatithi ko kalyANaka tithi kahA jAtA hai| cUMki yaha tithiyA~ prANimAtra ke kalyANa kA kAraNa hotI hai ataH kalyANa tithiyA~ kahI jAtI hai| jisa kSaNa meM tIrthaMkaroM ke kalyANakoM kI ghaTanA sAkAra hotI hai, usa kSaNa meM jagat ke jIvamAtra sukha aura prakAza kA anubhava karate haiN| sadA duHkha meM nimagna nArakoM ke jIva bhI isa kSaNa meM AnaMda kA anubhava karate haiN| vItarAgastotra meM kalikAlasarvajJa A. zrIhemacaMdrasUrijI ne kahA haiM nArakA api modante yasya klyaannprvsu| pavitraM tasya cAritraM ko vA varNayituM kssmH?|| jainadharma meM kalyANatithiyoM ko atipavitra aura ArAdhya mAnA gayA haiN| kalyANatithiyoM ke dina tIrthaMkaroM kI bhakti, pUjA, upAsanA vizeSa mahattva rakhatI hai| kalyANaka tithi ko AdhAra banAkara stuti, kathA, devavaMdana, caityavaMdana, stavana Adi kI racanAeM huI hai| 'kalyANakastutiH' isI viSaya ko prastuta karane vAlI prAsAdika racanA hai| isa ke kartA ajJAta hai| isa stuti meM tIrthaMkaroM ke kalyANaka kA varNana hai| jaina AcAramArga meM tIrthaMkaroM kI stavanA karane kA eka vizeSa vidhAna pracalita hai| jise devavaMdana kahate hai| tIrthaMkaroM kI zabdavaMdanA/bhAvavaMdanA tIna prakAra se hotI hai-jaghanya, madhyama aura utkRsstt| jaghanya caityavaMdanA meM eka stutigAna hotA hai| madhyama caityavaMdana meM caityavaMdana, zakrastava, stavana aura stuti ke dvArA vaMdanA hotI hai| utkRSTa caityavaMdana meM pAMca zakrastava aura ATha stuti ke dvArA vaMdanA hotI hai| utkRSTa caityavaMdana ko hI devavaMdana kahA jAtA hai| devavaMdana meM cAra stuti ke do kadamba hote haiN| pahalI stuti meM vizeSa tIrthaMkara kI, dusarI stuti meM sabhI tIrthaMkaro kI, tIsarI stuti meM zrutavaMdanA kI jAtI hai| caturtha stuti meM samyagdRSTi devoM kA smaraNa kiyA jAtA hai| 'kalyANakastutiH' isI prakAra kI racanA hai| 'kalyANakastutiH'ke prathama tIna zloka meM vizeSa tIrthaMkaroM ke kalyANaka dina kA mahimAgAna prastuta hai| cauthe aura pAMcaveM zloka meM sAmAnya jina kA stutigAna prastuta hai| chaThe zloka meM pravacana kI stuti kI gaI hai aura sAtaveM zloka meM indra Adi samyagdRSTi devoM kA smaraNa kiyA hai| 1. titthaM bhaMte! titthaM? titthakare titthaM? goyamA! arihA tAva niyamA titthayare, titthaM puNa cAuvvaNNo samaNasaMgho paDhamagaNaharo vaa| -Avazyaka niyukti evaM bhASya TIkA-zloka 8 titthaM titthe pavayaNANi saMgovaMge ya gaNahare pddhme| jo taM karei titthaM-karo ya anye kutitthiyaa||293|| saMbodhaprakaraNam gurusvarUpaadhikAra 2. namukkAreNa jahannA, ciivaMdaNa majjha daMDathui jualaa| paNadaMDa thui caukkaga, thayapaNihANehiM ukkosaa||23|| caityavaMdanabhASya Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalyANakastutiH kalyANastutikAra ne sarvaprathama mauna ekAdazI kI stuti kI hai| magasira suda ekAdazI ko mauna ekAdazI kahA jAtA hai| sanAtana dharma meM isa tithi ko prabodhA ekAdazI athavA gItA ekAdazI kahA jAtA hai| aisA mAnate haiM ki- isa dina zrIkRSNa ne arjuna ko gItA kA upadeza diyA thaa| jainadharma meM yaha tithi vizeSa mahattva rakhatI hai kyoMki isa tithi meM vartamAna cauvIsI ke tIna tIrthaMkaroM ke pAMca kalyANaka saMpanna hue the| jainadharma ke anusAra kalyANaka tithiyAM zAzvata hotI hai arthAt kisI bhI kSetra meM kisI bhI kAla meM sabhI cauvIsI ke tIrthaMkaroM kI kalyANa tithiyAM eka hI hotI hai| vartamAna kI taraha atIta aura bhaviSyakAlIna tIrthaMkara ke kalyANaka bhI isI dina hue hai aura 10 kSetra(5 bharata aura 5 airAvata ) ke cauvIsI ke kalyANaka bhI isI dina hue hai 10 karmabhUmi x 3 kAla x 5 kalyANaka = 150 kalyANaka isa dina hue hai| ataH mauna ekAdazI mahattvapUrNa tithi hai| isa dina sabhI tIrthaMkaroM ke kalyANakoM kA jApa kiyA jAtA hai aura devavaMdana bhI kiyA jAtA hai| jApa meM pUrA dina vyatIta hone se sahajabhAva se mauna hotA hai| ataH yaha tithi mauna ekAdazI ke nAma se pracalita hai| prathama zloka meM stutikAra ne isI bhAva ko abhivyakta kiyA hai| jisa tithi meM unnIsaveM tIrthaMkara zrI mallinAtha bhagavAna ke dIkSA aura kevalajJAna ye do kalyANaka hue, ikkIsaveM tIrthaMkara zrI naminAtha bhagavAna kA kevalajJAna kalyANaka huA aura satrahaveM tIrthaMkara zrI aranAtha bhagavAna kA dIkSA kalyANaka huaa| vaha tithi sabhI ke liye zubha =prazasya hai| (1) dvitIya zloka meM pauSadazamI tithi kI mahimA darzAI hai| pauSa mAsa kI kRSNadazamI ko pauSadazamI kahate haiN| yaha tithi teisaveM tIrthaMkara zrI pArzvanAtha bhagavAna ke janma se pavitra hai| isa dina bhagavAna ke pitA azvasena rAjA ke ghara devoM kA Agamana huA thA aura bhagavAna ke puNya prabhAva se ghara samRddhi se virAjita huA thaa| vaha pavitra tithi hamAre mana ko pavitra kreN|(2) pauSa kRSNa trayodazI prathama tIrthaMkara zrI RSabhadeva kA mokSa kalyANaka hai| isa dina AdinAtha bhagavAna dasa hajAra sAdhuoM ke sAtha aSTApadagiri se mokSa meM gaye the| yaha pavitra tithi hame bhI pavitratA pradAna kreN| aisI kAmanA tIsare zloka meM abhivyakta kI hai|(3) caturtha aura paMcama zloka meM sAmAnya jinastuti karate hue stutikAra kahate haiM ki tIrthaMkara prabhuoM kA Agamana(cyavana), janma, dIkSA, jJAnaprApti aura apavargaprApti ke dina mahotsava ke kAraNa udyotamaya hote haiN| maiM usakA smaraNa karatA huuN| yaha dina mujhe samyagdarzana aura samAdhi pradAyaka ho|(4) jinake pA~coM kalyANaka dina utsavamaya hote haiN| ina dinoM meM pathvI svarga kI zobhA dhAraNa karatI hai| ve sabhI jinezvaradeva sarvadA AnaMdaprada ho|(5) __ chaThe zloka meM pravacana kI stuti prastuta hai| kAla se utsarpiNI aura avasarpiNI meM, kSetra se sabhI bharata aura sabhI airAvata kSetra meM, bhUta-bhAvi aura vartamAna tIrthoMkaroM ko kalyANaka ke mahine, nakSatra aura tithi zAzvata hai| yaha bAta vijJa puruSa pravacana se jAnakara batAte haiN| usa pravacana ko hama bhaktipUrvaka namaskAra karate haiN| aMtima zloka meM samyagdRSTi devoM kI stuti prastuta hai| indra Adi deva pratyeka tIrthaMkaroM ke kalyANaka kI mahimA karate hai| tIrthaMkaroM ke bhakti kI samakSa ve devaloka ke taNa samAna mAnate hai| aise bhagavadbhakti rakta indra Adi deva saMghajanoM kA kalyANa kreN|(7) isa prakAra prastuta stuti meM tIrthaMkaroM ke kalyANakoM kI stuti kI gaI hai| hastaprata saMpAdana ___ isa bahumUlya kRti kI ekamAtra prata hame upalabdha huI hai, vaha bhI eka phuTakara patra ke rUpa meM hai| kRti ke kartA evaM lekhaka donoM ajJAta hai| akSaroM se jJAta hotA hai ki yaha prata kisI jAnakAra vyakti ne likhI hai kyoM ki-akSara meM vyAkaraNa kI azuddhiyAM nahIM ke barAbara hai| akSara suvAcya evaM AkarSaka hai| lekhaka kalA ke premI jJAta hote hai| prata kI pahalI rekhA meM UvamAtrAoM ko evaM hAMsiyAM bhedaka rekhAoM ko suzobhita kiyA hai| madhyaphullikA suzobhita hai| hAMsiyA me bhI suzobhana Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrutadIpa-1 AkRti kI racanA kI hai| devanAgarI lipi ke moDa se isa prata kA lekhanakAla saMbhavataH 18 vI sadI hone kA anumAna hai| aMta meM lekhaka ne yaha prata kisa ko paDhane ke liye likhI thI yaha likhA hai| lekina vaha nAma haratAla se miTA diyA gayA hai| madhyakAla meM pratoM kI mAlikI bhAva ko lekara yA sAMpradAyika kAraNa vazAt aisA kRtya kiyA jAtA thaa| __ hameM prata kI Xerox prata hI upalabdha huI hai| isakI laMbAI-cauDAI 27x15 pramANa hai| pratyeka patrameM12 paMktiyAM hai evaM pratyeka paMkti meM 38 akSara hai| isa kRti ke saMpAdana samaya pAThanirdhAraNa ke liye vyAkaraNa aura chaMda ke niyamoM ko dhyAna meM liyA hai| kyoMki isa kRti kI yaha ekamAtra prata hamAre pAsa hai aura dUsarI saMdarbha sAmagrI bhI upayukta nahIM hai| lekhaka ke dvArA bhraSTa akSara ko [ ] catuSkona koSTa me diyA hai| jaise prathama zloka meM sa] tathA pA~cave zloka meM m]| saMzayAspada pATha ko adhorekhAMkita kiyA hai udA. cayata tridivN(shlo.2)| azuddha pATha kI jagaha zuddha pATha vRtta koSTaka meM rakhA hai, udA, ()) shlo.5|| pariziSTa meM zlokArdha kA anukrama, vizeSa nAma, pAribhASika zabda aura covIsa tIrthaMkara ke kalyANa tithiyoM kA koSThaka prastuta hai| isa saMpAdana meM hame pUjya munizrI vairAgyarati vijayajI gaNivara kA mArgadarzana prApta huA hai, hama unake prati kRtajJa hai| pAThakoM se nivedana hai ki saMpAdana meM raha gaI azuddhiyoM kA pramArjana kreN| -saMpAdaka Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ajJAtakartRkA ||shriiklyaannkstutiH|| zrImallijanmavratakevalAni tathA namijJAnamaravrataM c| yasyAmajAyanta sitA sahasyA sesai kAdazI syAnna hi kasya zasyA ?||1||(upjaati) yatrA'zvasenanaranAthagRhaM mahA svAgamena ca yata(tas) tridivaM vireje| sA pauSakRSNadazamI jinapArzvajanmapUtA pavitrayatu maansmsmdiiym||2||(vsnttilkaa) asitA tapasastrayodazIyaM zivaheturbhavati sma yasya netuH| dazasAdhusahasrasaMyutasya prathamastIrthapatiH pRNAtu so'smaan||3|| sarve dhulokA''gamajanmadIkSAjJAnA'pavargAptidinA jinaanaam| mahotsavodyotamayA mayA'mI smRtAH samAdhiM dadatAM ca bodhim||4||(upjaati) cyavanajananadIkSAkevalajJAnamokSA''gamasa[ma]yavizeSe(yU)tsavADhyeSu yessaam| kSitivalayamihA''ptasvargazobhaM bibharti pradadatu mudamAptAste'tra kaaltrye'pi||5|| (mAlinI) utsarpiNyavasarpiNISu bharateSvairAvateSvarhatAM sarveSAmapi bhUtabhAvibhavinAM kalyANakeSu krmaat| mAsAn bhAni tithIMzca zAzvatatayA tAnyeva vijJA jaguryasmAttajjinabhASitaM pravacanaM bhaktyA nmaamo'nvhm||6||(shaarduulvikriidditm) ye zrItIrthAdhipAnAM samasamayabhuvAM viMzatervAdazAnAm, tAvadrUpairupetA iha mahimabharaM pnycklyaannkessu| arhatbhaktipramodAttRNatulitadivaH kurvate sarvakAlam, te sarve'pIndramukhyA vidadhatu vibudhAH saGghalokAya bhdrm||7||(srgdhraa) ||klyaannkstutiH|| 1. sahas = maargshiirssmaasH| 'mArgazIrSaH sahaH sahAH' (abhidhAnacintAmaNiH- 152) 2. arthazaMkAspada hai| 3. shrii.........ptthnaarthm| iti antimvaakym| Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrutadIpa-1 gAthAkra. m w bh mw khw bh 3 www 9 w 5 5 pariziSTa-1 pariziSTa-2 kra. gAthA zlokArdhAnukrama kra. pAribhASika zabda cyavana = garbhasaMskAra arhatbhaktipramodAttRNatulitadivaH utsarpiNi = Upara jAnevAlA asitA tapasastrayodazIyaM avasarpiNi = nIce jAnevAlA utsarpiNyavasarpiNISu jina = kaSAyoM ko jitanenAlA kSitivalayamihAptasvargazobhaM tIrthAdhipa = tIrthaMkara cyavanajananadIkSAkevala apavarga = mokSa dazasAdhusahasrasaMyutasya arhat = siddha mahotsavodyotamayA mayAmI tIrthapati = tIrthaMkara mAsAn bhAnitithIMzca dIkSA = mohAdi baMdhana cheda yatrAzvasenanaranAthagRhaM 10 kevalajJAna = sadeha mukti yasyAmajAyanta sitA __ 11 mokSa = saMpUrNa karmanAza ye zrItIrthAdhipAnAM 12 bodhi = samyagdarzana 12 zrI mallijanmavratakevalAni 13 vrata = dIkSA 13 sarve dhulokAgamajanmadIkSA 4 pU. 14 tapas = pauSamAsa 14 sA pauSakRSNadazamI m x w khw bh bh bh mw bh mw mw mw bh 9 m3 3 3 or 9 or orm r pU. = pUrvArdha, u.= uttarAdhI gAthAkra. pariziSTa-3 kra. kalyANastuti meM prayukta tIrthaMkaroM ke nAma 1 aranAtha neminAtha 3 pArzvanAtha 4 mallinAtha Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kanakakuzalagaNikRtA ||vishaallocndlstuti-avcuuriH|| Page #15 -------------------------------------------------------------------------- Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sampAdakIya paM. zrI kanakakuzalagaNi kI prastuta kRti vizAlalocanadala stuti avacUri meM jaina paraMparA ke aMtima (cauvIsaveM) tIrthaMkara bha. mahAvIra kI stuti varNita hai| zvetAMbara paraMparA meM yaha stuti pratidina prAtaHkAlIna pratikramaNa meM gAi jAtI hai| yaha stuti pUrvagata mAnI jAtI hai| isake kartA zrImattapAgacchanAyakazrIvijayasenasUrijI ke ziSya paMDita kanakakuzalagaNijI hai| jaina paraMparAno itihAsa ke anusAra ve AcArya zrIvijayasenasUrijI ke ziSya paMDita somakuzalagaNi ke ziSya the| paMDita kamalavijayagaNI evaM maho.zAMticaMdragaNI unake vidyAguru the| inakA samaya satrahavI sadIkA uttarArdha hai| prastuta kRti kI racanA vi.saM. 1666 kArtika suda 3 maMgalavAra ke dina sAdaDI meM hui hai| paM. kanakakuzalagaNi kI 22 racanAoM ke nAma upalabdha hote hai| paM. kanakakuzalagaNi kI anya kRtiyAM : (1) jinastuti (saM.1641) (graMthAgra-28), (2) RSabhanamrastotra (saM.1652) (graMthAgra-457) kalyANamandirastotra TIkA(saM.1652) (graMthAgra-600)3, bhaktAmarastotra TIkA(saM.1652,sAdaDI) (5) goDIpArzvanAtha stavana (6) caturviMzatijinastotra TIkA (saM.1652) (graMthAgra-501) (7) paJcamIparvastuti TIkA (saM.1652) (8) vizAlalocanadalastuti avacUri (saM.1652,sAdaDI) (9) devAH prabho'yaM stotra TIkA (10) zobhanastuti TIkA (11) sakalArhat caityavandana TIkA (saM.1654) (12) saubhAgyapaJcamIkathA (saM.1655, meDatA) (graMthAgra-152), (13) dAnaprakAza (saM.1656) (pra.8,zloka-790) (14) ratnAkarapaJcaviMzatikA TIkA (saM.1656)5 1. draSTavya- jaina paraMparAno itihAsa bhAga 4, prakaraNa- 59,patra-375.saM.A.zrI bhadrasenasU.pra. yazovi. jaina ArAdhanA bhavana pAlitANA,vi.saM.2062 2. saMdarbha- jaina paraMparAno itihAsa bhAga 4. prakaraNa-59,patra-376( epigrAphikA iMDiyA 2/59, prAkRta jainalekhasaMgraha bhA.-2,jainayuga varSa-2 aMka-3,jainasatyaprakAza 156) 3. isakI hastaprata ke viSaya meM pro.vebara dvArA saMkalita sUcipatra meM ullekha hai| naM.2983 (saMdarbha-jaina sAhityano saMkSipta itihAsa, mo.de desAi, pArA-870, saM.A.municaMdrUsU., pra.OMkArasU. jJAnamaMdira, vi.saM.2062) 4. isakI hastaprata gulAbakumArI lAyabrerI, kolakAtA, naM.493 meM hai| saMdarbha-jaina sAhityano saMkSipta itihAsa, mo.de desAi, pArA-870, saM.A.municaMdrUsU., pra.OMkArasU.jJAnamaMdira, vi.saM.2062 5. isakI hastaprata pra.kAMtivi.saMgraha vaDodarA meM hai| saMdarbha-jaina sAhityano saMkSipta itihAsa, mo.de desAi,pArA-870,saM.A.municaMdrasU.,pra.OMkArasU.jJAnamaMdira,vi.saM.2062 Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 (15) sAdhAraNajinastavana avacUri (saM. 1656)1, (16) surapriyamuni kathA (saM. 1656)2, (17) rohiNI kathA (saM. 1657) (graMthAgra- 202), (18) snAtasyA stuti TIkA (saM. 1658), (19) jJAnapaJcamI bAlAvabodha (saM. 1680), (20) varadatta-guNamaJjarI bAvanI (zloka-52), (21) harizcandra rAsa (saM. 1697), (22) dIpAlikA kalpa hastaprata mAhitI : prastuta kRti kA saMpAdana eka chUTaka patrarUpa prata kA AdhAra lekara kiyA hai| prata tripAThI hai| madhyaphullikA evaM patrAMka suzobhana se yukta hai| hAMsiyA meM lAla tilaka hai| patra meM 17 paMkti hai aura pratyeka paMkti para 53 akSara hai| suvAcya evaM zuddhaprAyaH prastuta kRti kI anya bhaMDAroM meM sthita hastaprata mAhitI . - zrutadIpa - 1 1. vizAlalocanadalastuti - 40 (71) - DelA upAzraya, ahmdaabaad| 2. vizAlalocanadalastuti avacUri - jainAnanda bhaMDAra gopIpurA, surt| 3. vizAlalocanadalastuti avacUri- sAgaragacchano bhaMDAra, pATaNare / - amita upAdhye 1. isakI hastaprata vivekavijaya yati kA bhaMDAra, udayapura meM hai| saMdarbha jaina sAhityano saMkSipta itihAsa, mo. de desAI, pArA 870, saM. A. municaMdrasU., pra.OMkArasU.jJAnamaMdira, vi.saM. 2062 2. isakI hastaprata mohanalAlajI ma. bhaMDAra, surata meM hai| saMdarbha jaina sAhityano saMkSipta itihAsa, mo. de desAi, pArA-870, saM. A. municaMdrasU., pra. OM kArasU jJAnamaMdira, vi.saM. 2062 3. saMdarbha-jaina sAhityano saMkSipta itihAsa, mo. de desAI, pArA-870, saM. A.municaMdrasU., pra.OMkArasU.jJAnamaMdira, vi.saM.2062 Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kanakakuzalagaNikRtA ||vishaallocndlstuti-avcuuriH|| [mUla] vizAlalocanadalaM prodyddntaaNshukesrm| prAtarvIrajinendrasya mukhapadmaM punAtu vH||1|| (avacUri)vizAla. vyAkhyA - vIrajinendrasya mukhapadmaM prAtaH punAtu itynvyH| prAtarityavyayaM prbhaatkaalvaackm| prabhAte vIrajinendrasya = varddhamAnatIrthaGkarasya jinAnAmindro jinendro, vIrazcAsau jinendrazca viirjinendrH| tasya mukhapadmam = vadanakamalaM mukhameva padmaM mukhapadmaM krmdhaaryH| kartRkaM pdm| vo = yuSmAkam, punAtu = pvitrytu| kiM lakSaNaM mukhapadmam? vizAlalocanadalam = vistiirnnnynptrm| vizAle ca te[locane] ca vishaallocnH(ne)| vizAlalocane evaM(va) dale yatra tt| punaH kiM lakSaNaM mukhapadmam? prodyaddantAMzukesaraM prollsdrdnkaantikinyjlkm| kiJjalkaM kesrmitybhidhaankoshvcnaat| (abhidhAnacintAmaNi 1166) prodyantazca te dantAzca prodydntaaH| prodyaddantAnAmaMzavaH prodyddntaaNshvH| prodyAddantAMzava eva kesarANi yatra taditi prthmshlokaakssraarthH||1|| mUla] yeSAmabhiSekakarma kRtvA mattA harSabharAtsukhaM surendraaH| tRNamapi gaNayanti naiva nAkaM prAtaH santu zivAya te jinendraaH||2||(aupcchndsik) (avacUri) - yeSAM. vyAkhyA- prAtaste jinendrAH zivAya santu itynvyH| prAtaH = prabhAtakAle te iti yacchabdApekSayA jinendrA: = tIrthaGakarAH, jinAnAmindrA jinendrAH zivAya = kalyANAya mokSAya vA santa = bhavanta yacchabdastacchabdamapekSate iti nyaayaat| te ke? yeSAm abhiSekakarma kRtvA surendrAH nAkam = sukhaM tRNamapi naiva gu(ga)Nayanti itynvyH| yeSAM jinendrANAmindrAH surendrAH abhiSekakarma = snAtrakRtyamabhiSekasya karmAbhiSekakarma punaH dvitIyAjJApanAya taditi kRtvA = vidhaay| surendrAH devendrAH surANAmindrAH surendraaH| nAkaM nAke = svarge bhavaM nAkaM s(svrgsmbndhiityrthH| sukhaM zarma karmapadam, tRNamapi tRNatulyamapi naiva gaNayanti = naiva manyante dva} ityrthH| kiM lakSaNAH surendrAH? mattAH = puSTadehAH kasmAt? harSabharAt = prmodaatishyaat| bhro'tishybhaaryoritynekaarthvcnaat| harSasya bharo hrssbhrH| aupacchandasikamidaM vattaM, tallakSaNaM cedama SaDviSame'STau same kalAstAzca same syurno nirntraaH| na samAtra parAzritA kalA vaitAlIye'nte ralau guruH| paryante yau tathaiva zeSaM tvaupacchandasikaM sudhiibhiruktm| (vRttaratnAkara 2.12, 13) iti dvitiiyvRttaakssraarthH||2|| [mUla] kalaGkanirmuktamamuktapUrNataM kutarkarAhugrasanaM sdodym| apUrvacandraM jinacandrabhASitaM dinAgame naumi budhairnmskRtm||3||(vNshsth) (avacUri) - kalaM. vyAkhyA - jinacandrabhASitamapUrvacandraM dinAgama(me) naumiitynvyH| jinacandrabhASitam = tIrthaGkarapraNItaM siddhaantmityrthH| jineSu candrA jinacandrAH, jinacandrau(ndra)rbhASitaM jinacandrabhASitaM tat krmpdm| tadevApUrvacandraM navInarajanIramaNaM apUrvazcAsau cndrshcaa'puurvcndrstm| dinAgame = divasaprArambhe = prabhAte ityrthe(rthH)| dinasyAgamo dinaagmstsmin| naumi = staumi ahamiti zeSaNustuto vinidhAtuH(zeSaH nu = stutau iti dhAtuH) kiM viziSTaM jinacandrabhASitamapUrvacandram? kalaGkanirmuktam = mAlinya hetulaanychnrhitm| kalaGkena nirmuktaM kalaGkanirmuktaM tt| candrastu klngkvaansti| ata evaapuurvcndrmity(tyu)ktm| punaH kiM viziSTaM jinacandrabhASitamapUrvacandram? atya(mu) ktapUrNatam = Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrutadIpa-1 atyaktasampUrNataM, na muktA'muktA, pUrNasya bhAvaH pUrNatA, amuktA pUrNatA yena tt| punardvitIya(yA) jJApanAya taditi jIvAdipadArthaiH smpuurnnmityrthH| candrastu pUrNatAM jahAti yH|| khiNa khaMDatu khiNa vaDDhalau khiNa addhau khilIha? daMiva na dIddhA caMdanai sAva sarIkhA diih||1|| iti vcnaat| punaH kiM lakSaNaM jinacandrabhASitamapUrvacandram? kutarkarAhugrasanaM kuvicaarvidhutundgilnm| kutsitAzca te na kazcit(tarkAzca) kutarkoH (kutarkAH) kutsitAstarkA yeSAM te kutarkAH kuvAdina iti vaa| kutarkA eva rAhavaH kutarkarAhavaH krmdhaaryH| kutarkarAhUNAM grasanaM yatra tat [ku]tarkarAhuAsanam tt| candrastu rAhuNA grasyate jinacandrabhASitacandrastu kutarkarAhumeva grsti| punaH kiM [viziSTaM jinacandrabhASitamapUrvacandram? sadodayaM sadA udayo yasya tat sadodayaM tat, jinacandrabhASitacandro'rthataH zAzvata ityrthH| dhammo vaDDhau sAsao vijyo|( AvazyakasUtra) iti vcnaat| candrastu divase pADu(pANDu)palAsa(za)kalpo bhvti| ebhiH prakArairapUrvacandraM jincndrbhaassitmuktmtH| kiM lakSaNaM jinacandrabhASitamapUrvacandram? namaskRtam = prnntm| namaH kRtaH(kRtam) namaskRtaM tat nama ityavyayapadaM ca n[ti]vaackm| kairbudhaiH = pnndditaiH| idaM vNshsthvRttm| tallakSaNaM vadanti "vaMzasthamidaM jatau jarAviti" tRtiiyvRttaakssraarthH||3|| iti vishaallocndlm| mahantA devaalikh(khy)t| iti vishaallocndlii(laa)vcuuriH| zrImattapAgacchanAyakazrIvijayasenasUriziSyabhujiSyaNunA paM. kanakakuzalagaNinA vircitaa| saMvat 1666 varSe kArteka zudi 3 maGgalavAre granthAgraM zlokA 42 akSarANi 11 smaapt| Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ajJAtakartR ||prjnyaaprkaashsstttriNshikaa // (bAlAvabodha anuvAda saha) Page #21 -------------------------------------------------------------------------- Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMpAdakIya 'prajJAprakAza SaTatriMzikA' upadezaparaka laghu kRti hai| isake kartA ajJAta hai| aMtima zloka meM unhoMne apane Apa ko yazasvI gaNivara kA ziSya batAyA hai| vahIM para ve loMkA gaccha ke the aisA ullekha bhI kiyA hai| loMkA gaccha kA itihAsa vikrama kI solahavIM sadI meM bhArata meM muslima rAjAoM kA sAmrAjya thaa| usa samaya meM islAmI saMskRti kI asara meM bahuta nayeM paMthoM kA prAdarbhAva huaa|(jain paraMparAno itihAsa bhAga 3 peja naM.255) ___vikrama saMvat 1528 meM tapAgaccha ke vRddha pozAla ke bhaTTAraka AcArya zrI jJAnasAgara sUrijI ke pratilekhaka(lahiyA) loMkA zAha se loMkA mata niklaa| loMkA zAha dazAzrImAlI baniyA tathA eka sAdhAraNa prata likhanevAle bhojaka the| ApakA janma vi. saM. 1482 meM lIMbaDI (kAThiyAvADa) zahara meM huA thaa| idhara kaDuAzAha osavAla the| ye donoM mahApuruSa jaba kisI kAraNavaza ahamadAbAda gaye aura vahA~ jaina yatiyoM dvArA inakA kucha apamAna huA tathA unakA AcArya zrI jJAnasAgara sUrijI ke sAtha vetana ke viSaya meM sADhe sAta dokaDe(usa samaya kA calana) ke lie jhagaDA huaa| phalasvarUpa loMkA zAha ne tapAgaccha ke viruddha meM apanA nayA mata pracalita kiyaa| laukAzAha ne apanI 27 varSa kI vaya arthAt saM.1508 meM tathA kaDuAzAha ne apanI 29 varSa kI Ayu meM yaha ghoSaNA kI ki isa samaya jainoM meM koI saccA sAdhu hai hI nahI jo jainAgamoM meM pratipAdita sAdhu AcAra ko pAla skeN| unhoMne tIrtha, pratimA, pUjA, virati kA niSedha kiyaa| tatkAlIna bAdazAha phirojazahA ne isa mata ko uttejana diyaa| loMkA zAha acche vaktA the isalie bhI unake mata kA pracAra aura svIkAra tejI ke sAtha huaa| anya sabhI gacchoM kI taraha loMkA gaccha kI bhI paraMparA clii| mahopAdhyAya zrI dharmasAgarajI gaNivara ne pravacana parIkSA ke AMThaveM vizrAma kI pandrahavIM gAthA meM loMkA gaccha kI paraMparA kA varNana kiyA hai| loMkA gaccha kI apanI paTTAvaliyAM bhI hai| isa gaccha meM se kaI sAdhu yati bhI baneM aura kaI sAdhuoM ne samaya samaya para saMvegI dIkSA bhI grahaNa kii| loMkA zAha kA mRtyu samaya vi.sa.1532 kahA jAtA hai| loMkA gaccha kI do zAkhAyeM pracalita thii| 1) gujarAtI loMkA gaccha- saMvat 1568 meM RSi jagamAlajI kI pATa para RSi rUpacaMdajI aaye| unase gujarAtI loMkAgaccha kA pravartana huaa| ye pATaNa ke veda gotra ke osavAla the| 2) nAgorI loMkAgaccha-saMvat 1528 jagamAlajI RSi ke dUsare rUpacaMdajI nAmaka ziSya se nAgorI loMkAgaccha kA pravartana huaa| ye rAjasthAna prAnta ke nAgora ke surANA gotra ke osavAla the| loMkA zAha ke dasaveM pATa para RSi kezavajI aayeN| unhoMne 1587 meM dIkSA grahaNa kii| inake samaya meM loMkA gaccha kI tIna gAdiyAM bnii| (kisI bhI zramaNa paraMparA meM koI zramaNa kriyA meM zithila ho jAte haiM yA AcAra meM bhraSTa ho jAte haiM to ve yati kahalAte the| ve zithila vihArI hote the| eka hI jagaha meM nivAsa karate the| jahA~ ve baiThate usa jagaha ko gAdI kahA jAtA thaa| yaha gAdI unakI paraMparA kA pratIka hotI thii|) pahalI gAdI - pahalI gAdI gujarAta meM vaDodarA meM thii| yaha gujarAtI loMkA gaccha kI gAdI thii| isakI sthApanA RSi 1. adhika jAnakArI hetu 'zrImAn laukAzAha' racita muni zrI jJAnasundarajI ma.sA. isa pustaka kA adhyayana kreN| Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 zrutadIpa- 1 varasiMgajI ne saMvat 1613 meM jyeSTha vadi 10 ko kI thii| jo moTI pakSa ke nAma se prasiddha thI / dUsarI gAdI - dUsarI gAdI bhI gujarAtI loMkA gaccha kI hI thii| yaha mahArASTra ke bAlApUra meM thii| isakI sthApanA RSi kuMvara ne kI thii| usa gAdI ko nAnI pakSa kahA jAtA hai| Aja bhI yaha gAdI vartamAna hai| tisarI gAdI - yaha gAdI ahamadAbAda meM sthApita huI / isakI sthApanA RSi meghajI ne kii| ve RSi varasiMga jI ke ziSya the aura kuMvarajI ke uttarAdhikArI the| zrI pUjya meghajI ne vikrama saMvat 1628 meM loMkA gaccha ke 18 yatiyoM ke sAtha yati jIvana kA tyAga karake jagadguru AcArya zrI hIravijayasUrijI ke pAsa saMvegI dIkSA kA svIkAra kiyA aura ve upAdhyAya udyotavijaya gaNivara ke nAma se prasiddha hue / vikrama saMvat 1692 (yA 1709) vaDodarA gAdI ke zrI pUjya varasiMgajI ke ziSya yati lavajI ne sUrata meM apane guru kA tyAga karake svataMtra paMtha kI sthApanA kii| unhoMne mu~ha para muhapattI kA bAMdhanA cAlU kiyaa| usI taraha ahamadAbAda meM dharmadAsajI ne bhI loMkA gaccha se pRthak hokara muhapattI bAMdhakara svataMtra paMtha kI sthApanA kii| vaha ATha koTI DhUMDhiyA mata ke nAma se prasiddha huaa| bAlApUra kI gAdI ke zrI pUjya zivajI ke eka ziSya dvArA bhI vi. saMvat 1712 meM lAhora (paMjAba) meM svataMtra mata kI sthApanA huii| isa mata meM se paMjAba meM ajIva paMtha niklaa| ina sabhI matoM ke alaga-alaga nAma pracali hue| jaise DhU~DhiyA, bAvIsa TolA, bArA paMthI, sthAnakavAsI, sthAnaka mArgI ityaadi| yahIM paraMparA Age jAkara ke sthAnakavAsI saMpradAya meM parivartita huii| prajJAprakAza SaTtriMzikA ke kartA loMkAgaccha ke the paraMtu unakA saMbaMdha kauna-sI zAkhA ke sAtha thA yaha avidita hai| eva isa kRti kA kAlanirNaya bhI nahIM ho sakA hai| jaina paraMparAno itihAsa bhAga 3 (pR. 268) ke anusAra gujarAtI loMkA gaccha kI yati paraMparAmeM RSi jinadAsajI hue| unhoMne saMvat 1910 meM AgarA meM lohA maMDI meM prajJAprakAza (patra 5) graMtha likhA thaa| usa samaya loMkA gaccha ke paMDita jasavaMta gaNi ke ziSya yati rUpasiMhajI unake sAtha the| AgarA ke ciMtAmaNi pArzvanAtha graMtha bhaMDAra ke graMthoM kI prazasti puSpikAoM ke AdhAra para yaha jAnakArI milatI hai| AgarA kA yaha bhaMDAra prAyaH kailAsasAgara sUra jJAnamaMdira kobA meM sthAnAMtarita huA hai| bhAMDArakara kI prata meM aMtima zloka meM karttA ne apane guru ke nAma kA ullekha nahIM kiyA hai kevala ve loMkA gaccha ke the aisA ullekha kiyA hai| ataH isa graMtha ke karttA ajJAta hai| apane bAre meM karttA ne pahale zloka me 'navInapAThI' isa vizeSaNa dvArA paricaya diyA hai| isase anumAna hotA hai ki apanI vidyArthI avasthA meM unhoMne isa kRti kI racanA kI hai| vidyArthI avasthA meM apanA nAma pragaTa na karane kI bhAvanA svAbhAvika hI hai| viSaya paricaya prastuta kRti meM upadezaparaka vyAkhyAna kiyA gayA hai| jisameM pradhAnataH mAnava ke dainika vyavahAra meM upayukta tathA pAralaukika muddoM ke Upara vicAra kiyA gayA hai| unameM pramukhataH guru ke mahattva ko batAyA hai| usake sAtha-sAtha zIla kA bhI jikra karate hue kahA hai ki zIla ke binA saba kucha sUnA hai| arthAt zIla hI sabase baDA vrata hai| ina jaise vicAroM ko racakara kRtikAra meM gAgara meM sAgara bharane jaisA mahAna kArya kiyA hai| hastaprata paricaya isa kRti kA saMpAdana do prata ke AdhAra se huA hai| eka prata bhAMDArakara orienTala risarca insTiTyuTa puNe tathA dUsarI jAmanagara bhAMDAra se prApta huii| inakA saMkSipta paricaya kramazaH prastuta karate haiN| Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJAprakAzaSatriMzikA bhAMDArakara prata - isa prata ko dekhane se yaha avagata hotA hai ki isako likhanevAlA jyAdA jAnakAra nahIM thaa| kyoMki hasva-dIrgha, vyAkaraNa, bhASA Adi saMbaMdhI azuddhiyAM isa meM dRSTigocara hotI hai| isa prata ke akSara suvAcya hai| isa prata kA pramANa 26 x 13 (se.mI.) hai| pratyeka patra meM lagabhaga 12 paMktiyAM haiM tathA pratyeka paMkti meM lagabhaga 34 akSara hai| isa prata meM kevala mUla zlokoM kA hI ullekha milatA hai| jAmanagara prata - yaha prata mala ke sAtha-sAtha bAlAvabodha sahita hai| isa meM isa kRti ke sAtha-sAtha anya tIna kRtiyoM kA bhI samAveza hai| isa prata ke akSara pUrva prata kI tulanA meM spaSTa nahIM hai| sahaja paDhane yogya nahIM hai| isa prata kA mApa 22 x 18 (se.mI.) hai| pratyeka prata meM lagabhaga 12 paMktiyAM hai tathA pratyeka paMkti meM prAyaH 32 akSara hai| isa prata hrasva-dIrgha, bhASA, vyAkaraNa saMbaMdhI azuddhiyAM dekhane ko milatI hai| jAmanagara vIzA osavAla hastaprata bhaMDAra kI saMvat 1882 meM likhI huI prata hai| (DAbaDA 29 ka.636) usa prata meM cAra kRtiyAM bAlAvabodha ke sAtha hai| 1) gautama kulaka 2) puNyakulaka 3) paramAnaMda paccIsI 4) prajJAprakAza sstttriNshikaa| isa prati meM kartA kA paricaya denevAlA aMtima zloka nahIM hai| lekhaka kI prazasti meM laMbI paraMparA kA ullekha hai|( paM. nityacaMda gaNi-paM. prItacaMdra gaNi-paM. jinacaMdra gaNi-paM. rUpacaMdra gaNi-paM. khemacaMdra gaNi-ma. kesaracaMdra dvArA yaha prata likhI gaI hai|) saMpAdana donoM bhI prateM bahuzaH azuddha hone se eka dUsare kI sahAyatA se unake pAThoM kA nirdhAraNa kiyA hai| kartA kA vaMza yA ziSya paraMparA hamane prathama prata ke AdhAra para nizcita kii| dUsare prata meM hameM kevala usa prata ko likhanevAle kI paraMparA dRSTigocara huii| hamAre jJAna kI sImA ke kAraNa jahA~ para pATha saMdehAspada mAlUma huA una zabdoM ko adhorekhita kara vidvat janoM ko vicAra ke lie choDa diyA hai| tathA jahA~ para hameM pATha parivardhana kI AvazyakatA lagI vahA~ para hamane [ ] isa catuSkona koSThaka meM usa zabda ko likhA hai| azuddha pATha kI jagaha zuddha pATha () vartulAkAra koSThaka meM likhA hai| prastuta graMtha ke saMpAdana hetu hameM bhAMDArakara insTiTyuTa puNe, pUjya gaNivara zrI harSazekharajI ma.sA., bAbubhAI saremalajI, zrI jagadIzabhAI zeTha (jAmanagara) kA amUlya sahakArya prApta huaa| unake prati hama kRtajJatA vyakta karate hai| tathA isa graMtha ke saMpAdana meM pUjya munivara zrI vairAgyarati vijayajI gaNivara kA saMpUrNataH mArgadarzana prApta huaa| unake prati bhI hama kRtajJa hai| tathA anya sabhI mahAnubhAva tathA zrutabhavana saMzodhana keMdra ke sabhI mAnyavara jinhoMne pratyakSa yA apratyakSa rUpa se hameM kArya meM madada ki unake prati bhI hama kRtajJatA vyakta karate haiN| ___ aMta meM pAThakoM se yahI nivedana karate haiM ki bhUlavaza yadi koI truTi raha gaI ho to ve udAra mana se saMpAdaka ko sUcita karane kA kaSTa kreNge| tuSAra surve 1 janavarI 2014 Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ajJAtakartRkA ||prjnyaaprkaashsstttriNshikaa|| (bAlAvabodha anuvAda saha) prajJAprakAzAya navInapAThI zrImArudevyaM vRSabhaM prnnmy| kAvyAni cAhaM kathayAmi yAni tajjJairvizuddhAni smaaniitaani||1||(indrvjraa) (hindI anvayArtha)zrI marudevI (mAtA) ke putra zrI RSabhadeva ko praNAma karake prajJA kA prakAza prApta karane ke liye maiM nayA vidyArthI, tajjJa puruSoM ne pUrva paraMparA se jo vizuddha kAvya hama taka pahuMcAye haiM una kAvyoM kA kathana karatA huuN||1|| (bA) prajJA kaheMtA] buddhi prakAzAya[kaheMtA] prakAzane arthe navInapAThI kahetAM navapAThI zrI marudevI putra nAbhisuta che vRSabhadevane namIne vRSabha laMchana che jehaneM kAvyAni chai pada(chaMdabaddha?) pUrNe hU karuM je ta. paMDita] te medhAvI samAnItAni kaheMtA te kaavy||1|| deveSu devo'stu niraJjano me gururguruSvastu damI zami(mI) me| dharmeSu dharmo'stu dayAparo me trINyeva tattvAni bhave bhave me||2||(upjaati) (hindI anvayArtha)hara devoM meM mere deva vaha ho jo niraMjana hai| hara guru meM mere guru vaha ho jinakI iMdriyA~ vaza meM hai aura kaSAya zAMta hai| hara dharma meM merA dharma vaha ho jisa meM dayA pradhAna hai| yaha tIna tattva mujhe hara janama meM prApta ho| (bA) deveSu kahetAM. devaneM viSe deva niraJjana [kahetA] niraMjana me kahetAM maahre| guru. guru mAharA guru damavaMta damavaMta te zami me kahetAM te sme(cha) mAhare, dharmeSu kahetAM dharmamAhe dharma dayAparo dayAmUla dharma pradhAna me maahre| triNyeva kahetAM etraNye tattvaM te tattva mAhare bhave bhave me. kahetAM bhavo bhavane virSe mAhare zaraNa ch||2|| ye'nAdimuktau vilasanti siddhA mAyAvimuktA gtkrmbndhaaH| ekasvarUpAH kathitAH kavIndraiH siddhAntazAstreSu nirnyjnaaste||3||(indrvjraa) (hindI anvayArtha)jo anAdi mukti meM vilAsa karate hai,jo mAyA se mukta hai, jinhone karma ke baMdhano ko tor3a diyA hai, jo hameMzA eka svarUpa hai, aise (AtmAoM ko) siddhAMta zAstro meM 'nirajaMna'(vItarAga deva) kahA gayA hai| (bA)ye. [kahetA] je anAdi mukta(kti)meM virSe santi [kahetA].satya che mAyAvimuktA. [kahetAM] mAyAva(tha)kI rahita ch| gatakarmabandhAH [kahetA] gayA che {ha} karmabaMdha jehnaaN| ekasvarUpAH [kahetA]. ekasvarUpa ch| kathitAH. kahetAM kahyA kavIndraiH kavIzvare pNdditeN| siddhAMta satraneM vISe niraJjanA. nIraMjana kahyA che te sIdha prbhu||3|| teSAM na kAyo na mano na rUpaM mhaakviinaamklsvruupm| necchA na mohaH punarAgamo na dveSo na veSo na mado na maanm||4||(upjaati) (hindI anvayArtha)ve jo niraMjana haiM unako zarIra nahIM hotA, mana nahIM hotA, rUpa nahIM hotA, jina kA svarUpa mahAna vidvAn bhI nahIM pahacAna skte| unheM icchA nahI hotI, moha nahIM hotA, unakA punarAgamana nahIM hotA, unheM dveSa nahIM hotA, veSa nahIM hotA, Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJAprakAzaSaTtriMzikA mada nahIM hotA, mAna nahIM hotaa| (bA) ) have sIdha kahevA che ? te kahe che- te sIdhaneM kAyA nahI 1 mana nahI 2 rUpa nahI 3 {moTA kavIzvara ma. } moTA kavIzvaraneM {maka} akalasvarUpa che| necchA [kahetAM]. ichA nahI valI moha nahI / puMnye. (puna) valI pAchu AvavUM nahI, rAga nahI, dveSa nahI veSo [ka] vesa nahI, mada nahI, balApaNa mAna nAhI // 4 // siddhA na nAryo na narA na klIbAH vaktRtvAvaktRtvayogA' na calA na snti| na ziSTasaMhArakRdo (to) na dRzyA bhogArthino nAkRtidhArakA n||5||(upjaati) (hindI anvayArtha) siddha(AtmA) nArI nahI hote, puruSa nahIM hote, napuMsaka nahIM hote| unheM vANIkA vyApAra nahI hotA, ve cala nahIM hote, unhe ceSTA nahIM hotI, ihA nahIM hotI, kRti nahI hotI, ve dRzya nahIM hote / ve ziSToM kA saMhAra nahI karate, ve adRzya hote hai, unheM bhoga kI icchA nahIM hotI, ve AkRti ke dhAraka nahIM hote| (bA) siddhA sIdha teM strI nahI, narA. puruSa nahI, napusaka nahI / vaktRtvAvaktRtvayogA kahetAM valI vacana yogya nahI, kuvacana yogya paNa nhii| na calA calavaMta nahI, na ziSTasaMhArakRdo. zreSTha saMhAra na kre| valI dIsA paNa nahI, bhogArthino bhogano'rtha paNa nahI, nAkRtidhArakA na valI AkAraneM paNa dhare nhii||5|| yathA'gnitApaM sukhado janAnAM zItaM sadA hanti na saMzayo'sti / zrIsiddhajApo hi tathA ca jJeyaM pApaM prakRSTaM ca kimatra citrm?||6||(upjaati) 19 (hindI anvayArtha)jisa taraha agni kA tApa sabhI ko sukha detA hai (kyoMki) vaha hamezA ThaMDI ko dUra karatA hai| isa bAta meM koI saMzaya nahIM usI taraha siddha kA jApa prakRSTa pApa ko dUra karatA hai usameM kyA Azcarya hai? bAlAva.: yathA'gnitApaM jeNe dRSTAMte agnitApAdika dRSTAMte sukhadAi janane athavA manUSaneM / zItaM --- tehavo sadA na eha vAtano saMzaya saMdeha che nhiiN| valI zrIsiddhajApo. zrI sIdha tenUM smaraNa teNahi ja dRSTAMte jaannvuuN| pApaM pANa (pa) ghaNA teM-prakRSTaM te TAle kimatra citram. te Azcarya nahIM // 6 // sarvajJadevasya ca nAmajApAt prApnoti kiM nA'gnibhayaM kSayaM ca ? prApnoti kiM rAjabhayaM na nAzaM? prApnoti kiM caurabhayaM na nAzam ? // 7 // (indravajrA) (hindI anvayArtha)zrI sarvajJa deva ke nAma kA jApa karane se kyA agni kA bhaya dUra nahIM hotA? rAjA kA bhaya dUra nahIM hotA? cora kA bhaya dUra nahIM hotA? (bA) sarvajJadevasya sarvajJa arihaMta devanAM nAmajApAt kahetAM nAmano jApa karavA thakI prApnoti pAMme kiM. te kIzuM agnibhaya nAza valI bhayano paNa kSaya thAya niice| prApnoti kahetAM pAmeM rAjabhayaM na nAzaM? kahetAM rAjAdikano bhaya teno nAsa thAe,na kahetAM nIzce, prApnoti kahetAM pAme valI corabhayaM na nAzaM? kahetAM corapramukha tehanA bha[ya]no nAsa thAe niishce|| 7 // guruvinA ko na hi muktidAtA guruM vinA ko na hi mArgagantA / guruvinA ko na hi jADyahantA guruM vinA ko na hi saukhyakartA // 8 // ( upendravajrA ) 1. yahAM pATha aspaSTa hai| pATha isa taraha honA cAhie - vaktRtvAyogA Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrutadIpa-1 (hindI anvayArtha)guru ke binA koi muktidAtA nahIM hai| guru ke binA koi saccA mArga batAne vAlA nahIM hai| guru ke binA jaDatA (ajJAna) ko koi dUra nahIM kara sktaa| guru ke binA koi sukhI nahIM kara sktaa| ___ (bA) guruM vinA kahetAM guru vinAM koinI muktidAtA kahetAM mokSa apavargano deMNahAra guru vinA, guru vinA ko na hi mArgagantA kahetAM guru vagara koi nathI mokSamArganA jANaNahAra, guru vinA ko kahetA valIpaNa gurudeva vinA koya nathI jaDamUrkhapaNAno haratA, valIpaNa guruvaga(vinA) koya nathI saMsA[]ne viSe sukhano krnnhaar||8|| sarveSu jIveSu dayAlavo me te sAdhavo me guravo na caanye| pAkhaNDinastUdarapUrakAzca prANAtipAtena vadanti dhrmm||9||(indrvjraa) (hindI anvayArtha)jo sabhI jIvoM ke liye dayAlu hai aise sAdhu mere guru hai, dUsare nhiiN| jo 'hiMsA se dharma hotA hai| aisA kahate hai ve pAkhaMDI to sirpha apanA peTa bharate hai| (guru hone ke yogya nahIM) (bA)sarveSu kahetAM sakalajIvaneM viSaM dayAvaMta je che chakAyanA pIDAhara, te. [kahetA] sAdhu mAhare ehavA guru che valIpaNa bIjA mAharA guru nthii| pAkhaMDI mahAmAyAvai kapaTe karIne sahIta je peTanA bharaNahAra, prANAtipAtena.je jIva AraMbha hatyAe karI sahita, valI vadanti kahetAM kahe che dharma prarupe che teN||9|| __tyaktvA kuTumbaM ca dhanaM samastamAdAya veSaM zramaNasya puNsaa| nArakSito yena nijazca dharmo hA hAritaM tena mnussyjnm||10||(indrvjraa) (hindI anvayArtha)parivAra ko choDakara, sabhI dhana saMpatti kA tyAga karake, sAdhu veSa ko dhAraNa karake jo apanA dharma saMbhAla nahIM pAte ve manuSya janma hAra gaye haiN| (bA) tyaktvA [kahetA] tajIne kuTuMbaM kahetAM kuTuMbaneM dhanaM samastaM kahetAM dhana samastane, mAdAya. AdAye te graha(hI). vesaneM zramaNasya jatInAM te puruSa nArakSito yena kahetAM na rAkhyo mUlathI jeNe nijazca dharmo kahetAM potAnoM dharma, hA. khedena hAryo teNe nare te manuSyajanma manuSya janma avtaar||10|| saMsArikaM yena sukhaM sakaSTaM jJAtveti vairAgyabalena muktm| pazcAnna deyA khalu tena dRSTiH saMsArasindhau prtipuurnnksstte||11||(indrvjraa) (hindI anvayArtha)'saMsAra kA sukha kaSTa yukta hai' yaha jAna kara jisane vairAgya ke bala se use ThukarA diyA hai| use vApasa muDa ke kaSTa se bhare hue samudra sama saMsAra ko dekhanA nahIM caahie| (bA) saMsArikaM yena kahetAM saMsAraka dukheM dravyopArjanAdika jeNe azubha aneka kaSTasahita, jJAtveti. jANIneM vairAgyabalena muktam saMvegI thai vairAgye thaineM valI baleM mukyAM(kyo) sNsaar| pazcAnna deyA pAchI na devI khalu tena dRSTiH te sAdhu te nIzce karI teNeM AkheM saMsArasiddhau pratipUrNakaSTe kahetAM saMsAra samudra sAgarane virSe pUrNa te saMpUrNa kaSTa che tene vissH||11|| kASThe ca kASThAntaratA yathAsti dugdhe ca dugdhAntaratA ythaasti| jale jalatvAntaratA yathAsti gurau gurutvAntaratA tthaasti||12||(upjaati) (hindI anvayArtha) jisa taraha eka kASTha se dUsare kASTha meM aMtara hotA hai, dUdha dUdha meM aMtara hotA hai, pAnI pAnI meM aMtara hotA hai, usI taraha guru guru meM aMtara hotA hai| 1. pAtAni iti jA.pratau Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJAprakAzaSatriMzikA (bA) kASThe ca kASThAntaratA yathAsti kASTa kASTamAMhe ca punaH jyama aMtara ghaNo che, eka khera ameM eka bAvanA caMdana che aMtara, dugdhe ca dugdhAntaratA yathAsti. kahetAM dudha dudha mAMheM ca punaH valIpaNa jyama aMtara ghaNo che, eka dudha AkaDA dUdha ane eka dUdha dhenu te gau teha- dUdha tehamAMhi paNavalI ghaNo ja aMtara che, nizce teha dRSTAMte, jale jalatvAntaratA yathAsti valI pAMNImAMhe paNa ghaNo aMtara che. samudranuM khAruM jala che ane kUpa-vAva(r) mISTa che, gurau gurutvAntaratA tathAsti teMma guru guruneM viSaM aMtara ghaNo che, eka che guru te mithyAtapathanA ja prarupaka aneM valI eka che guru dharmanA ja prrupk||12|| yaterjarA'laGkarakArikA'sti cApalyatAruNyavayo bhyaukH| kiM tarhi kAryaM taruNarSiNA ca? bhUyo'pi bhUyo'pi tapo vidheym||13||(upjaati) hindI anvayArthaH sAdhu ko durbalatA zobhA detI hai aura capalatA se bharA huA taruNa vaya bhayakA ghara hai to phira taruNa sAdhu ko kyA karanA cAhie? bAra bAra tapa karanA caahie| (bA) yate sAdhune athavA jatine tehateM jarA vadhapaNaM alaMkAranA valIpaNa karaNahAra che, cApalyatAruNyavayo. jatIne capalapaNUM aneM jovana e be sAdhujatIne bhaya- maMdIra ch| kiM tarhi kiM suM ti vAre kAma te. karavU, taruNarSiNA taruNa RSIne, bhUyo'pi bhUyo'pi te dina dina prateM vAra vAra apA(?) nIraMtara tapasyAnUM aacrj||13|| kASThe ca kASThe ca (kaSTe tvakaSTe) samacetaso ye te bhikSavastArayituM smrthaaH| __guptendriyA AtmavicAraraktA lAbhe tvalAbhe smbhaavnaashc||14||(indrvjraa) (hindI anvayArtha)jo kaSTa meM aura anukUlatA meM samAna citta rakha sakate hai jinakA indriyoM ke upara kAbU hai, jo AtmA ke vicAra kI rakSA karate haiN| milane para yA na mIlane para jinhe harSa zoka nahIM hotA vahI sA roM kI naiyA pAra lagAne meM samartha hote haiN| (bA) kASThe ca kASThe ca kaSTa paDe aneM aNakaSTe samacIta tenA dhaNIneM, te sAdhu hoya nIzce, te bhikSavastArayituM samarthAH je teha ja tAravAneM samartha che nIzce ehamAheM saMdeha kazyo nhiiN| gaptendriyA gopavavA potAMnaiM paMca iMdrI jeNe AtmabhAvanA vicAreM rakta rAtA AhArAdIka lIdhe athavA aNalIdhe samabhAvanA dhaNI neNdri||14|| sukhAyate tIrthakarasya vANI bhavyasya jIvasya na cetrsy| sukhAyate sarvavanasya megho javAsakasyaiva sukhAyate n||15||(upjaati) (hindI anvayArtha)tIrthaMkaro kI vANI bhavya jIva ko hI sukha detI hai, anya ko nhiiN| bAriza pUre vana ko hara vRkSa ko AnaMdita karatA hai lekina javAsa ke vRkSa ko nahI (yaha vRkSa barasAta meM murajhA jAtA hai)| __(bA) sukhAyate tIrthakarasya vANI mAThI lAge cotrIsa atisayanA dhaNI teNe sahIta ehavA bhagavaMtanI desanA, bhavyasya jIvasya na cetarasya tucha saMsArI bhavyajIva tehaneM, bIjA jIvaneM na suhAya te abhavya jIvaneM sukhAyate sarve prANineM valI saghalI vanarAine varasato megharAja javAsakasyaiva sukhAyate na kahetAM javAsAne jima megha varasato zuhAya nahI te abhvyvt||15|| na cA'sti dharmAdadhikaM ca ratnaM na cA'sti dharmAdadhikaM ca yntrm| na cA'sti dharmAdadhikaM ca tantraM na cA'sti dharmAdadhikaM ca mntrm||16||(upendrvjraa) (hindI anvayArtha)(isa duniyA meM) dharma se zreSTha koi ratna nahIM, dharma se zreSTha koi yaMtra nahIM, dharma se zreSTha koi maMtra nahIM, dharma se zreSTha koi taMtra nhiiN| 1. rakSA iti mUle jA.bhAM Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrutadIpa-1 (bA) na cA'sti dharmAdadhikaM ca ratnaM nahI che dharma thakI adhIko, ciMtAmaNI ratna che, dharma samo koya yaMtra nahIM che| na cA'sti dharmAdadhikaM ca tantraM. nahI che koi paNa dharma samAna tNtr| nacA. nahI che dharma thakI adhIko maMtra ehavo jina dharma mhaamNtr||16|| pApena jIvo narakeSu yAti sampUrNakaSTaM khalu tasya ttr| sambhAvya caivaM viduSA vidheyo dharmaH sadA durgtivaarkshc||17||(indrvjraa) (hindI anvayArtha)pApa karane se jIva naraka meM jAtA hai| naraka meM kaSTa-duHkha ke sivA kucha nahIM hai, yaha jAna kara buddhimAna AdamI ko cAhie ki vaha durgati se bacAne vAle dharma kA Azraya kre|| (bA) pApane karave karI jIva narakamAMhe jAe jIva nIzce, saMpUraNa aneka kaSTa dukha nIzce tehane jatA TAMkaNe ja, sambhAvya caivaM. kahetAM ema jANIneM {paMDIta} paMDIte karavUdharma sadA saravadA mahAdurgatino nivAraka che||17|| ___ gandhena hInaM kusumaM na bhAti dantena hInaM vadanaM na bhaati| satyena hInaM vacanaM na bhAti puNyena hIno puruSo na bhaati||18||(indrvjraa) (hindI anvayArtha)binA sagaMdha kA phala acchA nahIM lgtaa| binA dAMta ke muMha acchA nahIM lgtaa|binaa satya ke vacana acchA nahIM lagatA aura binA puNya ke AdamI acchA nahIM lgtaa| (bA) sugaMdha vinAM jImavalI kusama je phUla paNa na zobha(bhe) nIzce, sakakSanUM sarI, jema mukhamAheM daMta kahetAM dAMtane vagara mukha na shobhe| satyena. sAca vagara vacanaM na bhAti. vacana paNa zobhe nahI ja nIzce, puNyena. puravazukrI(sukR)ta puNya vagara jIma te puruSa manuSya dIpe nhii||18|| ekaM jitaM yena manaH svakIyaM paJcendriyANIti jitAni ten| naikaM jitaM yena manaH svakIyaM paJcendriyANi tvajitAni ten||19||(indrvjraa) (hindI anvayArtha)jisane apanA mana jIta lIyA usane apanI pAMco iMdriyAM jIta lii| jisane apanA mana nahIM jItA usane apanI pAMco iMdriyAM nahIM jiitii| (bA) ekaM jo koi manuSa eka jIte teha jeNe puruSe te mana potAnuM teNe paJcendriyANIti. kahetAM pAMca iMdrI teNe puruSe jItyAM jeNe mana jyItyu tenne| naikaM. ane potAnAM jeNeM puruSe nathI jItyUM mana je manUMkSe(Sye) karaNa potA te puruSe kAsyU na jItyUMvalI te puruSa makSe bAMdhai karaNa je valI iMdrI te kizuM nahI ja jItavA smrth||19|| zikSAkSaraiH kiM prakaroti mUDho? dharmAkSarai kiM prkrotydhrmii?| karoti kiM vai janakaH kuputraiH? karoti kiM saumyaguruH kushissyaiH?||20||(upjaati) (hindI anvayArtha) mUDha zikSA ke akSara ko kyA karegA? adharmI dharma ke akSara se kyA karegA? pitA kuputra kA kyA karegA? saumya guru ziSyo se kyA karegA? / (bA) zikSAkSaraiH kahetAM sIkhIne akSareM kiM prakaroti kIzuM kare? naraH manuSya mUrkha, dharmAkSaraiH kahetAM dharmane akSare kiM prakaroti hIna saM(syuM) kare? adharmIneM karoti kahetAM suM kare, janaka je pitA kuputre karoti kahetAM pitA putra kaputraM karI te zyUM kare pitA, valI saumya. kahetAM bhalA samatAvaMta guru kuziSya cele zeM kre?||20|| Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJAprakAzaSatriMzikA 23 kRSNasya pakSasya nizAkarasya kSayaM kalA yAti yathA tthaiv| dine dine yauvanatA janasya kA''zA manuSyasya hi yauvnsy?||21||(upjaati) (hindI anvayArtha) jisa taraha kRSNa pakSa meM candramA hara dina kSINa hotA hai usI taraha AdamI kA yauvana hara dina kSINa hotA hai (pATha-kAzA) manuSya ko yauvana kI kyA AzA hai? (bA) jima aMdhAre pakhavADe caMdramAno jima valIpaNa kSaya jAe solakalAmAhethI eka eka hIna thAe che tima dRSTAMte jaann| jo dina dinane viSe jovana rUpa nadIno pravAha, vai jAe che jima naranUM kIsI AzA manUMSya teM nizce hajI jovana mAhe dharama kro||21|| edheta puNyAtpracuraM ca puNyaM edheta pApAtpracuraM ca paapm| tasmAnnareNeha vicakSaNena puNyaM vidheyaM sukhavardhakaM c||22||(indrvjraa) (hindI anvayArtha) puNya se puNya baDhatA hai| pApa se pApa bar3hatA hai| isalie vicakSaNa AdamI ko cAhie ki vaha sukha baDhAne vAlA puNya hI kre| (bA) vAdhe punya yathA kathI(thakI) pracUra valI punya vAdhe, pApa thakI valI pracUra pApAmAMhe pApa niishce| teNeM kAraNe puruSaM paMDIta jananeM teNa kAraNe punaM kAhatA]. valI te kAraNe karI punyamAM racavU AdaravU sukhano vdhaarnnhaar||22|| puNyena rUpaM kila cAruvAkyaM puNyena sarvaM saphalaM ca vaakym| puNyena ca syAt pratipUrNasaukhyaM puNyaM vinA'rtistu pade pade c||23||(indrvjraa) (hindI anvayArtha) rUpa puNya se hI mIlatA hai| suMdara vANI puNya kA hI prabhAva hai| puNya ho to hI AdamI kA zabda saphala hotA hai| puNya se hI pratipUrNa sukha mIlatA hai| puNya na ho to hara Dagara para duHkha jhelanA paDatA hai| (bA)punye ke za. rupa paMceMdrI pATanA mala pAme kila. prabhAvanAi cA kadhana roi. naM vAryA bolavU pAmeM punyeM karI saghaluM saphala vacana hoya nizce sIdhAMte kA che| punthe karIne hoya saghalAM sukha nara manuSyanAM athavA valI devatA pramukhanAM sukha pAmeM punyaM ka[hatAM], panye vinA Arata athavA soka paga pagarne viSe hoy||23|| vrate vrataM cA'nazanaM prakRSTaM dAneSu dAnaM tvabhayaM prkRssttm| rUpeSu rUpaM ca jinasya sAraM vAkyeSu vAkyaM samayasya saarm||24||(upjaati) (hindI anvayArtha) vrata meM anazana (jisa meM jarA bhI khAnA na ho) zreSTha hai| dAna meM abhaya dAna (jIvana dAna) zreSTha hai| rUpa meM paramAtmA kA rUpa zreSTha hai| vAkya meM zAstra kA vAkya zreSTha hai| (bA) vrate. vratane viSe vrata te aNasaNa mahAmor vrata che, dAneSu. sarvadAnaneM viSaM abhayadAna ane te jIvadayA pradhAna meM jima megharatha rAjA te zAMtinAtha solamA tIrthaMkarano jIva teNe,devatA pAradhIe parIkSA kIdhI, tivAreM tihAM pArevA bhArobhAra ApaNA sarIrano mAMsa deine te rAjAI pArevAneM ugAryote puNye karI te rAjA traNa padavI bhogavI karI mokSe pahotAM / rUpane virSe rUpa te jinarA[ja]nA rUpa uparAMta koinuM rUpa nahI se ane vacananeM virSe vacana te prastAvanUM vacana athavA sUtra siidhaaNtnuuN||24|| santoSato hi prabalaM ca saukhyaM saukhyena kRtvA bhavatIti dhrmH| dharmeNa kRtvA bhavatIti mokSaH mokSe jinairuktmnntsaukhym||25||(indrvjraa) (hindI anvayArtha)saMtoSa se bhArI sukha hotA hai| sukhI (saMtuSTa) hone se dharma hotA hai| dharma karane se mokSa milatA hai, aura bhagavAna ne kahA hai 'mokSa meM anaMta sukha hai| Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrutadIpa-1 (bA) saMtoSathI ghaNUM sukha hoya te ca punaH saMtoSe teM nizce, prabalaM. ghaNUM sukha hoy| tIvAre pachI sukheM karIne dharma thAe nishce| ane dharma karave karI hoya teM mokSanAM sukha hoya mokSane virSe zrIbhagavaMteM jinarAje kahyA che sIdha mokSaneM virSe che anaMtA sukha ch||25|| gatiryAdRzI syAnmatistAdRzI syAd dhRtiryAdRzI syAt kriyA tAdRzI syaat| tapo yAdRzaM syAt phalaM tAdRzaM syAt vidhiryAdRzI syAt sukhaM tAdRzaM syaat||26||(bhujNgpryaat) (hindI anvayArtha)jisa prakAra kI gati hotI hai usI prakAra kI mati hotI hai| jisa prakAra kI dhRti(dhIraja) hotI hai usI prakAra kI kriyA hotI hai| jisa prakAra kA tapa hotA hai usI prakAra kA phala mIlatA hai| jisa prakAra kA nasIba hotA hai usI prakAra kA sukha mIlatA hai| (bA) jehavI gati hoya tehavI mati buddhi hoya kA che-jehavI gati tehavI mati, dhIraja jehavU zUrapaNUM hoya tehavI karaNI hoy| tapacaraNa jehavo hoya che tehaneM phalapaNa tehavo hoya, jehane bhAgyamAMhe jehavo lIkhyo hoya vidhAtAdaiveM tevo ja sukha hoye||26|| na mAtrA na pitrA na mitreNa rAjJA na mantrairna tantrairna yantrairna devaiH| na dArairna putrairna bhRtyaistu lakSairgataM cA'yaMte jIvatavyaM na puNsaam||27||(bhujNgpryaat) (hindI anvayArtha) bItA huA jIvana kabhI vApasa nahI aataa| mAtA, pitA, mitra, rAjA, maMtra, taMtra, deva, patnI, putra, lAkhoM nokara ke dvArA bhI nhiiN| (bA) na Ape mAtAM, na Ape pitA, na Ape mitra, na Ape rAjA, na Ape maMtra, na Ape taMtra, na Ape jaMtra, na Ape devatA, na Ape astrI, na Ape putraputrI, na Ape bhAibaMdhava, na Ape sevaka nakara lAkhugameM jIvitavya gayUM jAtAM koi paNa vAlAM kUTaMba maraNane mArageM jAtA koi nApe jiivitvy||27|| gRhItaM vrataM yena puMsA ca bhagnaM vRthA tasya janma svakIyaM ca jaatm| gRhItaM vrataM yena puMsA na bhagnaM vRthA tasya janma svakIyaM na jaatm||28||(bhujNgpryaat) (hindI anvayArtha) jisane vrata lekara toDa diyA usakA jIvana vyartha hai| jisane vrata lekara toDA nahIM usakA jIvana vyartha nahIM hai| (bA)gRhItaM.lIbUM grahyaM je vrata lIdhA keDe jene manuSye bhagnaM te bhAMgyUM, vRthA hoya tehano janmaH valI potAMno janma bhraSTa hoya, valI grAM ja vrata je puruSe [na] bhAgyUM vRthA tasya tehano janma phiTakAra tehanoM jAta avtaar||28|| kRtaM rUpyavetrA ca rUpyasya maulyaM kRtaM hemavetrA hi hemnazca maulym| kRtaM ratnavetrA tu ratnasya maulyam kRtaM dharmavetrA na dharmasya maulym||29||(bhujNgpryaat) (hindI anvayArtha)cAMdI ko jAnane vAlA usakA mola kara letA hai|sone ko jAnane vAlA sone kA mola kara letA hai| ratna ko jAnane vAlA ratno kA mola kara letA hai, lekina dharma ko jAnane vAlA dharma kA mola nahI kara paataa| (bA) kIdho rUpAno jANaNahAra jima rUpAnUM mUla, kIdho sonAMne pArakheM karI sonAnUM mUla, kIdho ratnano pArakho teha ratnano mUlya, kIdho dharmane jAMNaNahAra tehaneM dharma tehanUM mUla thaae||29|| gRhAvAsamadhye vasaddehabhAjAM sadA dravyacintA sadA putrcintaa| sadA dAracintA sadA bandhucintA sukhaM nAsti cintAparasyeti kinycit||30||(bhujNgpryaat) Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJAprakAzaSatriMzikA (hindI anvayArtha) saMsAra meM rahane vAlo ko hamezA paise kI ciMtA satAtI hai, putra kI ciMtA parezAna karatI hai, patnI kI ciMtA hairAna karatI hai, bhAIyoM kI ciMtA khA jAtI hai, isa saMsAra meM hara eka AdamI ciMtA meM DUbA huA hai| kisI ko jarA sA bhI sukha nhiiN| (bA) gRhAvAsamadhye. gRhasthA. kahetAM grahasthAvAsane virSe grahasthaneM retAM jIvaneM nityaprateM dravya upArjavAnI ciMtA dIhADI che beTAbeTInI valI ciMtA jrti| valI sadA maMta potAnI dArA je strInI AratyaprateM nitya baMdhavakuTaMba jAtanI ciMtA valIpaNa sukhacintA. sukha thakI ciMtA hoya atyaMta te jIvaneM valIpaNa paraNavAnI ja ciMtA hoya koi paNa sukha nthiiN||30|| girINAM yathA rAjate ratnasAnaH surANAM surendro narANAM nrendrH| jinAnAM jinendro grahANAM ca candro vratAnAM tathA rAjate brhmcrym||31||(bhujNgpryaat) (hindI anvayArtha) parvato meM meru parvata uttama hai, devo meM indra uttama hai, AdamI meM rAjA uttama hai, bhagavAna meM jinendra uttama hai aura vrata meM brahmacarya uttama hai| (bA) girINAM kahetAM parvatamAhe jima meruparvata sarvemAheM moTo meruparavata che, sarANAM kahetAM sura je devatAmAMhe jima iMdra valI nareMdramAMhe jima cakravartI jima kevalImAhe jina tIrthaMkara 88 grahamAMheM jima caMdramA mahaMta kahIyeM, ane. valI valI sarve vratamAMhe jI moTo che siiylvrt||31|| parastrIprasaGgAdaneko'sti doSo vratasya praNAzo guNasya prnnaashH| narendrasya daNDo janAnAM ca daNDo viSA''bho na kAryaH prstriiprsnggH||32||(bhujNgpryaat) (hindI anvayArtha) parastrI meM Asakta hone meM aneka doSa hai| vrata kA nAza hotA hai| guNoM kA nAza hotA hai| rAjA kA daMDa hotA hai| logoM kA daMDa hotA hai| parastrI kA saMga viSatulya hai| kabhI bhI parastrI saMga nahIM karanA caahie| (bA)parastrI kahetA pArakI astrInA prasaMgathI, athAvalI bhogathakI aneka doSa te kahe ch| prathamato vratano nAsa1 valI guNano paNa nAsa2, rAjAnoM daMDa hoya3, valI loka apavAda kare4, vIsvAsa na kare koi paNa 5, valIpaNa paraastrI prasaMgo kahevAya ehavaM jANI bhalA je nara puruSaneM e ehavo asaMkha prakAre paraastrIno prasaMga tA vAravo na karavo valI parastrInA prasaMga athavA valI parastrInA bhoganA karavA thakI nizce ja naraka prateM jAeM jima jaga --hgraajaavt||32|| yathA yAti sUryA'valoke'kSitejo tathA yAti rAmA'valoke jnaanaam| mahAbrahmacaryA'kSitejo hi kecit(?) na sUrye na nAryAM ca dRSTistu deyaa||33||(bhujNgpryaat) (hindI anvayArtha)sUrya ko sAkSAt dekhane se AMkho kI rozanI calI jAtI hai| usI taraha strI ko dekhane se brahmacarya kA teja calA jAtA hai| sUrya aura nArI ke sAmane kabhI dekhanA nahIM caahie| (bA) jima jAe AMkhanuM teja te sUrya sAmU jote thake AMkhanuM teja jAe, tima jAe paranArIne jove kIrI nizce ja azubhagati mAMhe jaay| mahAbrahmacarya kahetAM zIlavratarUpaM AMkhanUM teja jAe sUraja AMkhapareM jANavU te prIchI kAM che te mATeM sUraja mAMDalane virSe anevalI astrIno maMDala eka dRSTI ja hoveN||33|| anaGgAgnidhUmA'ndhakAreNa kAmI na jAnAti mArga kumArgaM ca kinycit| na jAnAti kAryaM kukAryaM ca kiJcinna jAnAti sAdhu kusAdhu ca kinycit||34||(bhujNgpryaat) Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrutadIpa-1 (hindI anvayArtha)-kAmarUpI agni se nikalate hue dhUeM ke kAraNa kAmI puruSa sahI aura galata rAste ko nahIM jaantaa| acche aura bUre ko nahIM pahacAna paataa| kArya akArya kA bheda nahIM jaantaa| gRhe yatra nArI nivAsaM karoti prazasto na tatrA'sti vAso muniinaam| guhAyAM hariryatra vAzaM(saM)karoti prazasto na tatrAsti vAso mRgaannaam||35||(bhujNgpryaat) (hindI anvayArtha)-jisa ghara meM strI rahatI ho vahAM para sAdhu kA ThaharanA ucita nahI hai| jaise jisa guphA meM siMha (zera) rahatA ho vahAM para hariNa kA rahanA ucita nhiiN| zIlena prApyate saukhyaM zIlena vimalaM yshH| zIlena labhyate mokSaH tasmAtzIlaM varaM vrtm||36|| (hindI anvayArtha) zIla se sukha prApta hotA hai, zIla se nirmala yaza prApta hotA hai, zIla se mokSa prApta hotA hai| isaliye zIla zreSTha vrata hai| luGkA''khyagacchA'mbaramitratulyaM yazasvinAmA gaNinA grisstthH| tasya prasAdAcca subhASitAnAM SaTtriMzikeyaM mayakA prnniitaa||37||(bhujNgpryaat) (hindI anvayArtha)lukA nAmake gaccha meM sUrya (aura caMdra) samAna yazasvI nAma ke zreSTha gaNI hue (hai)| unakI kRpA se maine (ajJAta) yaha subhASito kI chattIsI bnaaii| // iti zrI prajJAprakAzaSaTtriMzikA sampUrNA // // zrIrastuH shubhH|| isa prakAra prajJAprakAzaSaTtriMzikA samApta huii|| iti zrI prjnyaaprkaashkulksNpuurnnm|| saMvat 1882 nA varSe zAke 1747 nA pravartamAne pauSa zuda 5 dine zukaravAre zukla pakSe zrImaMgalapUrena lakhItAM zrIrastu sakala paMDIta ziromaNI paMDIta pravara paMDIta paM zrI 5 nityacandragaNi tat paMDIta pra. paM. zrI 5 prItacaMdrajIgaNi tat ziSya mahApaM. pra. paM. zrI 5 jitacaMdrajI gaNi tat ziSya mA. pra. paM.paM.zrI 5 caturacaMdrajI gaNi ziSya paM mA. paM. paM zrI 5 bhAgyacaMdrajI gaNi tat ziSya pravara paM. mA. paM. paM. zrI 5 rukhacaMdrajI tat ziSya pN| zrI 5 khemacaMdrajI gaNi tat ziSyena lkhiit| mu.kesaracandena AtmArthe zrIgurudeva Adezena lipiikRt| saM 1882 nA varSe zA.1747 nA pauSa suda 5 shukrvaasreN| atragAthA sarve 91 egrnthaanm| zrIrastu kalyANamastu shrii| Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ajnyaatkrtRk||srvdrshnaabhimtprmaannaani // (TippaNisahitAni) Page #35 -------------------------------------------------------------------------- Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrutadIpa-1 sampAdakIyam amandAnandasampUritahRdayairasmAbhiH prastUyate'tra sarvadarzanAbhimatapramANAni ityabhidhAnA laghukRtirasmin lekhe| ajJAtakartRkAyA asyAH kRteH nAmAnusAreNaiva sarveSAM darzanAnAm abhimatAni pramANAni pradhAno vissyH| asyAM bauddha-nyAya-sAGkhya-bhATTa-prabhAkaramatAnAM pramANaviSaye saGkSiptaM vivaraNam akarod grnthkaarH| asyA racanAzailI nibandhAtmikA vrtte| yatra ca adhikaM vivaraNam apekSitaM tatra svayameva TippaNarUpaM vyAkhyAnamakAri nibndhkRtaa| anena laghunibandhena darzanAnAM pramANaviSaye prAthamiko bodhaH smptsyte| asyAH ekA eva pratiH lbhyte| mAtRkAlipeH zuddhiprAyatvAd granthasya ca sugamatvAt sampAdanamasyAH srlmjni| yatra lekhakapramAdajanyAH kSatayaH adRzyanta tAH tatraiva sammArjitAH iti shm| atula maske Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ajnyaatkrtRk||srvdrshnaabhimtprmaannaani // (TippaNisahitAni) bhikSusaugatazAkyazaudhodanitathAgatazUnyavAdinAmAno bauddhaaH| te ca vaibhaassik-sautraantik-yogaacaar-maadhymikbhedaaccturdhaa| vaibhASikANAM vastu catuHkSaNikamiti mtm| tadyathA-jAtirjanayatiH, sthitiH sthApayati, jarA jarayati, vinAzo vinaashyti| tathAtmApi tathAvidha ev| pudglshcaasaavbhidhiiyte| sautrAntikAnAM vijJAnAdayaH paJca skandhAH, na punarAtmA / ta eva paralokagAminaH kSaNikAH saMskArAH / svalakSaNaM prmaarthH| anyApohaH shbdaarthH| santAnocchedo mokssH| yogAcArANAM vijJAnamAtramidam, na bAhyo'rthaH, vAsanAto niilaadiprtibhaasH| mAdhyamikAnAM sarvazUnyamidam, svapnopamaH prANAdivibhAgaH / bauddhAnAM dve prmaanne| tatra pratyakSaM kalpanApoDham / trirUpaliGgAlliGgijJAnamanumAnam / tatra dignA (nA) gAcAryamate idaM liGgatrairUpyaM-pakSadharmAnvayavyatirekalakSaNarUpatrayopalakSitAni triNyeva liGgAni / dharmakIrtyAdibauddhAnAM mate tvidam tatsvabhAvaH kAryam anuplbdhishceti| tatrAnityaH zabdaH kRtakatvAd iti svbhaavhetuH| astyatra vahnirdhUmAditi kaaryhetuH| anupalabdhizcaturbhedA muulbhedaapekssyaa| tadyathA- viruddhopalabdhiH, viruddhakAryopalabdhiH, viruddhakAraNAnupalabdhiH, svbhaavaanuplbdhishceti| tatra viruddhopalabdhiryathA nAtra zItasparzo'gneriti / viruddhakAryopalabdhiryathA nAtra zItasparzo dhUmAditi / kAraNAnupalabdhiryathA nA dhuumo'gnybhaavaaditi| svabhAvAnupalabdhiryathA nAstyatra ghaTa upalabdhilakSaNaprAptasya tsyaanuplbdheriti2|| zeSAstu saptApyanupalabdhayo dharmabinduprabhRtizAstrapratipAditA eteSveva caturSu bhedeSvantarbhavantIti pratibhedarUpatvAt na 1. abhilASasaMsargayogyapratibhAsA pratItiH kalpanA = timirAzubhramaNanauyAnarakSobhAdyanAhitacidbhramaH / pratyakSaM jJAnam1 / taccaturvidham indriyaM vijJAnaM 1, sa(sva?)viSayAnantaraviSayasahakAriNendriyajJAnena samanantarapratyayena janitaM manovijJAnam 2, sarvacittacaitanamAtmasaMvedanaM 3, bhUtArthabhAvanAprakarSaparyantajaM yogijJAnaM ceti 4 / tatra indriyasya jJAnamindriyAzritamityarthaH 1 sva AtmIyo viSayastasyAnantaro bhAvI samAnajAtIyo dvitIyakSaNabhAvyupAdezakSaNa indriyavijJAnaviSayasya gRhyte| tathA ca sati indriyaviSayakSaNAduttarakSaNe ekasantAnAntargato gRhItaH sa sahakArI yasyendriyajJAnasya tttthoktm| dvividhaH sahakArI parasparopakArANAM ekakAryakArI c| iha ca kSaNike vastuni atizayAdhAnAyogAt ekakAryatvena sahakArI gRhyte| viSayavijJAnAbhyAM hi manovijJAnamekaM kriyte| samazcAsau jJAnatvenAnantarazcAvyavahitatvena sa cAsau pratyayazca tena janitam, etacca manovijJAnam uparatavyApAre cakSuSi pratyakSamiSyate vyApAravati tu cakSuSi yajjJAnaM tcckssuraashritmev||2|| cittmrthmaatrgraahi| caittA vizeSA vastvagrAhiNaH sukhaadyH| sarve ca te cittacaittAzca sukhAdaya eva sphuTAnubhavitvAt svasaMviditA nAnyacittAvasthA ityetadAzaGkAnivRtyarthaM sarvagrahaNam uktam / nAsti mA kA ( sA cit) cittAvasthA yasyAmAtmAnaH saMvedanaM pratyakSam iva ca rUpAdau dRzyamAne syAtAM sukhAdyAkAraH tulyakAlaM vedyte| na ca grahaNAkAro nIlAdiH sAtarUpo vedyte| tasmAdasAtAnnIlAdarthAdanyadeva saatmnubhuuyte| nIlAnubhavakAle tattvajJAnaM me tato'sti jJAnAnubhavaH, tacca jJAnarUpavedanamAtmanaH sAkSAtkAri nirvikalpakamabhrAntaM ca, tataH pratyakSam tataH sadbhUto'rthaH / yathA ctvaaryo(ryaary)ystyaani| bhUtasya bhAvanA punaH punazcetasi vinivezanam / bhAvanAyAH prakarSo bhAvyamAnArthAvabhAsasya jJAnarUpasya sphuTAbhatvArambhaH prakarSasya paryanto yadA sphuTatvArambhamISadaparipUrNatAvattasya prkrssgmnm| sampUrNaM tu yadA tadA nAsti prakarSagatiH / tataH sampUrNAvasthAyAH prAktanyavasthA sphuTAbhatvaprakarSaparyanta ucyte| tasmAd paryantAd yajJA(jjJA)naM bhAvyamAnasyArthasya sannihitasyeva sphuTatarAkAragrAhi jJAnaM yoginaH prtykssm| tadiha sphuTatvArambhAvasthAbhAvanAprakarSaH 1 / aka) vyavahitamiva yadA bhAvyamAnaM vastu pazyati sA paryantAvasthA 2 / karatalAmalakavadbhAvyamAnasyArthasya tadyogipratyakSaM 3 / taddhi sphuTAbham, sphuTAbhatvAdeva ca nirviklpkm| vikalpavijJAnaM hi saGketakAlAdRSTitvera (STatvena?) vastu gRhNacchabdasaMsargayogyaM gRhnniiyaat| saGketakAlAdRSTatvaM ca sngketkaalotpnnjnyaan(naa?)vissytvm| yathA ca pUrvotpannaM vinaSTaM jJAnaM sampratyasat tadvatpUrvavinaSTajJAnaviSayatvamapi samprati nAsti vastunaH / tadasadrUpaM vastuno gRhNadasannihitagrAhitvAdasphuTAbham sphuTAbhAvavAcca sviklpkm| tataH sphuTAbhatvAnnirvikalpakapramANaM tadvArthagrAhitvAcca sNvaadkm| ataH svprprtykssvt| yogaH samAdhiH so'syAstIti yogI tasya jJAnaM prtykssm|| 2. tAdAtmyatadutpattyoravinAbhAvavyApakayoryatrAbhAvaH tatrAvinAbhAvAbhAvAd hetutvasyApyabhAvaH / tathA ca prayogaH / yasya yena tAdAtmyatadutpattI na staH na sa tadavinAbhAvI yathA prameyatvAdiva nityatvAdinA na stazca ke kenacittAdAtmyatadutpattI svabhAvavyatirekiNAmarthAnAmiti / Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 31 zrutadIpa-1 pRthgbhihitaaH1| pramANAdabhinnamarthAdhigama eva phalam, tacca pramANAdabhinnam | avisaMvAdi vijJAnaM pramANamiti lakSaNaM prmaannsy3| parasparavinirluThitakSaNakSayilakSaNAni niraMzasvalakSaNAni, pramANagocaraH tAttvikaH / cakSuH zrotre'prApyakAriNI, itarANi praapykaariinni| smaraNaM pramANam, tarkapratyabhijJAyA(jJayoH) apraamaannym| nayaH paryAyAstiko vastuni parAsattvaniSedhaH vAsanAsvarUpaM karma iti bauddhmtm||1|| naiyAyika(kA) yogAkSapAdAparAbhidhAsteSAM pramANAdIni SoDaza tattvAni / arthopalabdhihetuH pramANam / taccaturdhA pratyakSAnumAnopamAnazAbdabhedAt / ekAtmasamavAyi jJAnAntaravedyaM jnyaanm| sRSTyAdikRddevaH zivaH 5 | pramANAdbhinnaM phalam / praapykaariinnyevendriyaanni| tamazchAye'dravye / smRterpraamaannym| svatantrau sAmAnyavizeSau / pramANagocara AkAzaguNaH zabdo'paudgalikaH, saGketavazAdeva zabdArthapratItiH / dharmadharmiNorbhedaH sAmAnyataikavRtti AtmavizeSaguNalakSaNaM karma iti yogmtm||2|| sAGkhyAH pAramarSakApilAparasaJjJAsteSAM paJcaviMzatiH tttvaani| pratyakSA(kRtyA?)dIni pratyakSAnumAnazAbdAni pramANAni / amUrtazcetano bhogI nityaH srvgto'kriyH| akartA nirguNaH sUkSma AtmA kapiladarzane // cicchaktirviSayaparicchedazUnyA, buddhizca jaDA, yata indriyadvAreNa sukhaduHkhAdayo viSayA buddhau sngkraamnti| buddhizcobhayamukhadarpaNAkArA, tatastasyAM caitanyazaktiH pratibimbate, tataH sukhyahaM duHkhyahamityupacAraH / prkRterviyogaanmokssH| prApyakAriNIndriyANi / nayo dravyAstikaH avirbhAvatirobhAvamAtratA vastunaH, utpAdavinAzau na staH / pratyakSAnumAnazAbdasaJjJaM 1. bauddhAnAM svabhAvAnupalabdheH svabhAvahetAvantarbhAva iti tasyAstAdAtmyameva sambandhaH kAraNavyApakAnupalabdhyorapi taadaatmytdutpttiprtibndhaadvyaapykaarynivrtktvmiti| ayameva hi yo hyeSa bhAve bhavati nizcayaH / naiSa vastvantarAbhAve sNvittynugmaadRte|| 2. ajJAnanivRttiH pramANavadabhinnameva ttphlm| 3. bauddhAnAM hi mate bhrAntamanumAnaM sAmAnyapratibhAsitvAt tasya ca bhrAntatvAt / prAmANyaM punaranumAnasya prnnaalikyaa| tathA hi nAthaM (rthaM) vinA tAdAtmyatadutpattirUpasambandhapratibaddhaliGgasya bhAvo, na tadvinA tadviSayaM jJAnaM na tajjJAnamantareNa prAgavadhAritasambandhasmaraNam, [na] tadasmaraNenAnumAnamityarthAd vyabhicAritvAd bhrAntamapi pramANaM snggiiryte| tathA ca dharmakIrtivinizcaye maNipradIpaprabhayormaNibuddhyAbhidhAvataH / mithyA'jJAnAbhiveze'pi vizeSArthakriyAM prati / / ythaatthaa'ythaarthessvpynumaantdobhyoH| arthakriyAnurodhena pramANatvaM vyvsthitm|| 4. bauddhamate cakSurAdIndriyANyanugamyati prAgabhAvAdicAturvidhyamasaGgatameva yataH svasvabhAvavyavasthitayaH sarva eva bhAvA nAtmAnaM pareNa mizrayanti, na cAnyato vyAvRttasvasvarUpANAmeSAM bhinno'bhAvAMzassambhavati / tadbhAvo (ve ? ) 'pi tasyApi pararUpatvAt bhAvena tato'pi vyAvartanIyamityaparAbhAvakalpanayA'navasthAprasaGgAt nAnukRtAnvayavyatireki kAraNaM viSaya iti / / 5. yogAnAM samavAyikAraNAsamavAyikAraNanimittakAraNabhedAt tridhA kaarnnm| yatra hi kAryaM samavaiti tatsamavAyikAraNam, yathA dvyaNukasyANudvayam / yacca kArye kAryasamavetaM kAraNaikArthasamavetaM vA kAryamutpAdayati tadasamavAyikAraNam, yathA paTAvayavidravyArambhe tantusaMyogaH paTasamavetarUpAdyArambhe paTotpAdakaM tanturUpAdi c| zeSaM tu nimittakAraNamutpAdakam, yathA ghaTAkAzAdi // 6. pramANAdbhinnamevopAdAnahAnopekSAbuddhayaH pramANaphalaM yogaanaam||5 7. pratyakSasya lakSaNamidaM zrotrAdivRttipratyakSaM zrotraM tvakcakSUMSI jihvA paJcamIti / zrotrendriyANi teSAM vRttirvartanaM pariNAma iti yaavt| indriyANyeva viSayAkArapariNatAni pratyakSamiti hi teSAM siddhAntaH / etacca pramANalakSaNaM viSayAkArapariNatendriyAdivRttyanupAtinI buddhireva puruSamuparaJjayantI pramANamiti / indriyANAM hi vRttirviSayAkArapariNatirucyate / na hi pratiniyatazabdAdyAkArapariNatimantareNendriyANAM pratiniyata zabdArthAdyAlocanaM ghttte| tasmAd viSayasamparkAt prathamamindriyANAM viSayarUpatApattirindriyavRttiH tadanu vissyaakaarprinntendriy-vRttyorhngkaarvRttiH| ahaGkAravRttyAlambanA ca buddhivRttiH / sA punaH purussmuprnyjyti| taduparakto'pi puruSaH pratiniyataviSayopadraSTA smpdyte|| 8. japAkusumAdisannidhAnavazAt sphaTike raktAdivyapadezavadakartRrapi prakRtyupadhAnavazAdAtmanaH sukhaduHkhAdibhogavyapadezo yuktH| sattvarajastamasAM sAmyAvasthA prakRtistasyA vikAro vaissmym| tadeva nirmalatvena pratibimbotpattiyogyatvAddarpaNAkArA buddhiH| tasyAM pUrvaM padArthAH pratibimbyante / tatazca buddhidarpaNA(Na) saGkrAntAni arthapratiba(bi)mbakAni dvitIyadarpaNakalpe puMsi adhyArohanti tadeva bhoktRtvamasya, na tu vikArApattilakSaNaM vAstavaM bhoktRtvm| anye tvavindhyadAsaprabhRtayaH itthaM bhogatAcakSate puruSo'vikRtAtmaiva svnirbhaasmcetnm| manaH karoti sAnnidhyAdupAdheH sphu(spha) TikaM yathA // 1 // asya vyAkhyA-yathopAdhirjapApuSpapadmarAgAdiratadrUpamapi sphaTikaM svAkAraM raktAdicchAyaM karoti evamayamAtmA svasvarUpAdacyavamAnaH caitanyaM puruSasvarUpama(mi)tivacanAdacetanamapi mano buddhilakSaNamantaH karaNaM svanirbhAsacetanamiva karoti sAnnidhyAnna punarvastuto mnsshcaitnym| tathAhi mano acetanaM vikAritvAt ghaTavaditi 3 iti sAGkhyamatam // Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarvadarzanAbhimatapramANAni prmaanntrym| prakRtivikArasvarUpaM krm| traiguNyarUpam sAmAnyaM prmaanngocrH| tatra trayo guNAH sattvarajastamAMsi iti saangkhymtm||3|| vaizeSikAH knnaadaulukyaaprnaamaanH| teSAM mate dravyAdayaH SaT pdaarthaaH| vyomAtmAdikaM nitym| pradIpAdi kiyatkAlAvasthAyi buddhisukhAdi kssnnikm| Izvaro jgtkrtaa| caitanyAdayo rUpAdayo dharmAH AtmAderghaTAdezca dharmiNo'tyantaM vyatiriktA api samavAyasambandhena smbddhaaH| sa ca samavAyo nitya ekaH srvgtshc| buddhiH sukhaduHkhecchAdharmAdharmasaMskArAH dveSaH snehagurutve dravatvavegau guNA ete|| eteSAM navAnAm AtmavizeSaguNAnAmucchedo mokssH| sarvagata aatmaa| pratyakSAnumAne prmaanne| praapykaariinnyevendriyaanni| dravyArthikaparyAyArthikanayadvayaM svatantraM mtm| guNAzca {guNAzca} [kecidanityAH] kecinnityA ev| krmaanitymev| sAmAnyavizeSasamavAyAstu nityA eva pRtha(thi)vyApastejovAyuH ityetaccatuHsaGkhyaM nityAnityabhedAdviprakAraM drvym| tatra paramANurUpaM nityaM tadArabdhaM vynnukaadynitym| AkAzakAladigAtmamanAMsi nityaanyev| parasparavibhaktau saamaanyvishessau| pramANagocaraH dravyaM guNastathA karma sAmAnyaM svishesskm| samavAya iti spaSTaM dravyaSaTakaM hi tnmte|| tatra dravyAdInAM sarveSAmapi vastutattvanibandhanasvarUpaM sattvaM vidyte| sattAsambandhazcAdyatrike vidyate sAmAnyavizeSasamavAyeSa nAstIti iti vaishessikmtm||4|| jaima(mi)nIyA yAjJikamImAMsakabhedAsteSAmarcimArgapratipakSadhUmamArgAzritAnAM vedoktA hiMsA dhrmaay| sakarmamImAMsAkRtprakArastasya paJca pramANAnyabhAvaM vinaa| taiH (naiH?)karmamImAMsAkRto mImAMsakabhedAH bhaTTA nityprokssjnyaanvaadinH| teSAM pratyakSAnumAnopamAnazAbdArthApattyabhAvAH SaT pramANAni / anadhigatArthAdhigantR pramANamiti prmaannlkssnnm| pUrvaM pramANam uttaraM tu phlm| sAmAnyavizeSAtmakaM vastu prmaanngocrH| vedo'paurusseyH| praapykaariinnyevendriyaanni| sarvajJo naasti| zabdo nityH| paramabrahmaiva prmaarthst| avidyAparanAmamAyAvazAtpratibhAsamAno'paraprapaJco'pAramArthikaH iti jaim(mi)niiymtm||5|| cArvAko'dhyakSamekaM sugatakaNabhujau sAnumAnaM sazAbdam, tadvaitaM pAramarSaH sahitamupamayA tattrayaM caaksspaadH| arthApattyA prabhAkadvadati ca nikhilaM manyate bhATTa etat, sAbhAvaM dve pramANe jinapatisamaye spssttto'spsstttshc|| ||iti srvdrshnaabhimtprmaannaani|| 1. vaizeSikANAM sahakAraNavannityamiti nitylkssnnm| samavAyyasamavAyinimittabhedAtridhA yatra kArya samavaiti tatsamavAyikAraNam, yathA vynnuksyaannudvym| yatra [kArye kAryaikArthasamavete vA kAryamutpAdayati tadasamavAyikAraNam, yathA paTAvayavidravyArambhe tantusaMyogaH, paTasamavetarUpAdyArambhe paTotpAdakaM tanturUpAdicA zeSaM tUtpAdakaM nimittam, ythaa'dRssttaakaashaadi| vaizeSikaiH ssttkssnnsthaayitvenaabhyupgmaat| na hi pradIpAdiH sa eva dezAntaramAkrAmatItyupagamyate svakArasambandhakAlaH prathamastataH sAmAnyAbhivyaktikAlaH tato'vayavavibhAgakAlastato'vayava(vi?)vibhAgakAlaH tataH svArambhakAvayavasaMyoga-vibhAganAzakAlastato dravyakAla iti prkriyopvrnnnaat|| 2. kandalIkAramate prmaanndvym| nityadravyavRttayo'ntyA vizeSAzcAvyomazivAcAryAbhiprAyeNa tu prtykssaanumaanshaabdruupNprmaanntrym|| 3. jJAnaM parokSaM na svagrAhakaM kintu arthaprAkaTyotthApitArthApatterjJAnaM nirNayaH syaat| prAmANyaM prAmANyasyotpattiH prAmANyanizcayazca svata ev| aprAmANyasyotpattijaptizca kAraNagatadoSe'pyabAdhakApekSAtazceti tadapyata eva syaat| jJaptirmImAMsakA jguH|| 4. pratyabhijJAM pratyakSasyaiva vizeSa vadanti miimaaNskaaH| satsamprayoge tu puruSasyendriyANAM buddhijanma ttprtykssm| arthApattiH ssoddhaa| pratyakSapUrvikArthApattiryathA'gneH pratyakSeNoSNasparzamupalabhya dAhakazaktiyogo'rthApattyA prklpyte| na hi zaktiradhyakSaparicchedyA, naapynumaanaadigmyaa| pratyakSeNArthena sa zaktilakSaNa(sya) kasyacidarthasya smbndhaasiddheH| [Anu[mAna]pUrvikA tu yathAsyAdityasya dezAntaraprAptAdeva devadattasya gatyanumAne tato gmnshktiyogo'rthaapttyaavsiiyte| upamAnapUrvikA yathA gavayavadgauriti ukterAdvAhadohadA(nA)dizaktiyogastasya prtiiyte| zabdapUrvikA yathAzabdAdarthapratItozabdasyArthena smbndhsiddhiH| zrutapUrvikA yathA yathoktaprakAreNazabdasyArthena sambandhasiddhAvannityatvasiddhiH, pauruSeyatve shbdsysmbndhaayogaat| athAbhAvapUrvikA'rthApattiryathA jIvato devadattasya gRhe'darzanA]darthAdvahirbhAvo'tra catusRbhirarthApattibhiH zaktiH sAdhyate paJcamyAM nityatA SaSThaM bahirbhUto devadatta eva ssoddhaarthaapttiH|| prabhAkaro'bhAvaM pratyakSavizeSaM vdti| abhAvavidhA pramANapaJcakAbhAvaH, tadanyajJAnam, AtmA vA jJAnanirmukta iti|| Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ajJAtakartRkaH ||shriirghuvNshprthmshlokaarthH|| Page #41 -------------------------------------------------------------------------- Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sampAdakIyam saMskRte jagati na ko'pi tAdRzo manuSyo bhaved yo mahAkavikAlidAsasya nAmnAnabhijJaH syAd / asya mahAkaveH saMskRtakSetre viziSya sAhityakSetre garIyatA sarvasammatA, abAdhitA ca vrtte| AkhyAyikAyAM zrUyate'nena svapatnyA uktasya "asti kazcid vAgvizeSaH " iti vAkyasya AdyapadatrayamAdAya krameNa kumArasambhavamahAkAvyam, meghadUtam, raghuvaMzamahAkAvyaJca nirmitam / asya mahAkaveH ito'pi RtusaMhAram, vikramorvazIyam, mAlavikAgnimitram, abhijJAnazAkuntalamiti suprasiddhaM sAhityaM vrtte| kaveH krAntadarzitvAt tallikhitavAGmayasya yathArthodghATanAya TIkAkArAH TIkAgranthaM nirmitavantaH / prakRte raghuvaMzamahAkAvyasyopari yadyapi naikAH TIkAgranthAH prasiddhAH tathApi hastapratiSu naikA granthAH tathaiva aprakAzitAH snti| teSveveyam AdyazlokAtmikA ekA ajJAtakartRkA TIkA vartate / asyAM TIkAkAreNa AkAGkSApaddhatyA TIkArthaH kRtaH / hariharAnuyAyinoH virodhAt ubhayamatAnusAreNa zlokArthaH kRtaH / saMskRtabhASAyA idamekaM vaibhavaM granthakAreNa niruupitm| hastaprateH samAvezo madhyamavarge bhavati aspaSTatAyA: / ekapatrAtmikA ekaiva hastapratiH vrtte| tasmAt paatthbhedaadernvsrH| anAvazyakapAThaH{} asmin dhanurAkAre koSThe sthApitaH / lekhakAnavadhAnAd yAH vyAkaraNakSatayaH tAH nisskaasitaaH| yathAyathaM cihnAnAmapi upayogaH kRtH| yadyapi TIkAsahitaH prasiddho'yaM granthaH tathApi enAM laghukRtiM dRSTvA adhikAdhikAdhyetRRNAM hastapratiSu vidyamAnaM yad vizAlam aprakAzitaM saMskRtaM vAGmayaM tatra pravRttirbhavatu iti pryojnm| saMzodhite'smin granthe'jJAnAd dRSTidoSAdvA yA azuddhayaH tAH pAThakaiH saharSaM sUcanIyA iti prArthayate viduSAmanucaraH atula jJAnobA maske Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ajJAtakartRkaH ||shriirghuvNshprthmshlokaarthH|| vAgarthAviva sampRktau vaagrthprtipttye| jagataH pitarau vande paarvtiiprmeshvrau||1|| ||iti zrIraghuvaMzaprathamazlokaH smpuurnnH|| (ava.)ahaM? kAlidAsanAmA kaviH pArvatIparamezvarau vnde| vande iti kriyaapdm| kaH kartA? aham / ahaM kahatAM haM vaMde kahatAM vaMdaM chN| syA prati? kau karmatApannau? paarvtiiprmeshvrau| parvANi vA parANi santIti parvataH himAcalaH parvatasyApatyaM pArvatI. parA-utkRSTA; mA zaktiryasyAsau paramaH, iSTe'sau IzvaraH, paramazcAsAvIzvarazca paramezvaraH, pArvatI ca paramezvarazca pArvatIparamezvarau tau paarvtiiprmeshvrau| kIdRzau pArvatIparamezvarau? pitrau| mAtA ca pitA ca pitrau| tau kasya? jagataH, gacchati sthityutpattivinAzaM prApnotIti jagata, tasya jgtH| punaH kIdRzau pArvatIparamezvarau? smpRktau-smmilitau| kAviva? vaagrthaaviv| vAk ca arthazca vaagrthau| yathA vAgarthau sampRktau bhavataH, pArvatIparamezvarau sampRktau stH| kasyai? vaagrthprtipttye| ucyate anayA sA vAk, vAk ca arthazca vAgarthoM, vAgarthayoH pratipattiH vAgarthapratipattiH, tasyai vAgarthapratipattaye shbdaarthsmygjnyaanaay| athavA pArvatI pAti rakSatIti pArvatIpaH saH, (i.} ramAyAH-lakSmyA Izvaro rmeshvrH| pArvatIpazca ramezvarazca paarvtiiprmeshvrau| tau pArvatIparamezvarau hrhrii| athavA pArvatI piparti pAlayatIti pArvatIparaH zivaH, mAyA:2=padmAyAH IzvaraH, mezvaraH vissnnuH| pArvatI paramezvarazca pArvatIparamezvarau tau paarvtiiprmeshvrau| ubhayoH kimiti namaskAraH kRtaH? tacca zivA zabdamayI proktA zambhuzcArthamayaH smRtH| atha zabdArthaniSpattisiddha etau natau myaa|| ( ) nanvanyeSu gaNezAdideveSu satsu umAmahezvarayornamaskAraH kathaM kRtavAn? tatrAhaIzvarAjjJAnamanvicchenmuktimicchejjanArdanAt / ArogyaM bhaaskraadiccheddhnmiccheddhutaashnaat||( ) ata eva pArvatInamaskAreNa granthasya saubhAgyaM syAt, IzvaranamaskAreNa zAstrasya nirvighnasiddhiH syaat| nanvAdau paramezvarapadaM vihAya pUrvaM pArvatIpadaM kathamagrahIt? pArvatI tu jagatsRSTikartyasti atH| sA pUjyA ev| yataHpatitA guravastADyA naiva mAtA kdaacn| garbhadhAraNapoSAbhyAM tena mAtA griiysii|| (zaM) tarhi pazurAmeNa jananI kathaM hatA? ucyate-- yatkRtaM pazurAmeNa hatA mAtA ca rennukaa| mAnuSaistanna kartavyaM na devacaritaM cret|| ataH kAraNAt mAtA sadaiva pUjyaiva, tasmAtpArvatIpadaM gRhiitm| ||iti zrIraghuvaMzaprathamazlokArthaH smpuurnnH4|| 1. lekhakadvArA likhito maGgalarUpaH paatthyaaNsholuptH| 2. mA iti zabdasya sssstthyekvcnm| 3. atha zabdArthaniSpattisiddhaye tau-athazabdArthaniSpattisiddhAvetau iti bhAvyam? 4. lekhakaprazasti- lekhakapAThakayoH zubhaM bhvtu| shriirstuH|| klyaannmstu| pAThakasya vidyAvRddhiM bhuuyaat|shriiyaastuH||shrii||ch|| Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ajJAtakartRkaviracitam ||aatmopdeshmaalaa-prkrnnm|| Page #45 -------------------------------------------------------------------------- Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMpAdakIya jIvoM ko mokSamArga meM pravRtti karane meM prathama sopAna samyagdarzana hai| tattvArthasUtrakAra zrI umAsvAtIjI ne samyagdarzana prApti ke do mArga batAye hai| 1 nisarga se arthAt svabhAva se aura 2 adhigama se matalaba paropadeza se| ajJAtakartA dvArA racita AtmopadezamAlA prakaraNa meM AtmA ke hita hetu upadezoM kI mAlA varNita hai| prastuta kRti meM AtmA dharma meM pravRtta ho isa Azaya se skandaka, cilAtIputra, sanatkumAra, karakaMDU, namirAjA Adi dRSTAMtoM ke dvArA pratibodha kiyA hai| isake alAvA loka meM sthita sUkSma se lekara sthUla taka sabhI jIvoM kA varNana tathA una una bhava meM utpanna honevAle duHkhoM kA susaMgata varNana bhI hai| isI viSaya meM graMthakAra kahate hai ki he jIva! usa taraha se paThana, zravaNa, AcaraNa, dhyAna karo ki jisase tuma dharmarUpI mArga se bhraSTa na ho| Atmabodha ke lie upayukta aisI mahattvapUrNa kRti Ajataka apragaTa hai| prAkRta bhASA meM nibaddha isa kRti meM kula 181 gAthAeM hai jisameM 98 se 150 yAne kula 53 gAthAeM anupalabdha hai| isake bodhavacana atyaMta preraNAdAyaka hai ataH hiMdI anuvAda bhI sAtha meM saMlagna hai| hastaprata mAhitI - lAlabhAI dalapatabhAI vidyAmaMdira. ahamadAbAda dvArA prApta ekamAtra hastaprata ke AdhAra para isa kRti kA saMpAdana kiyA hai| prAcIna devanAgarI meM likhita kAgaja para likhI huI yaha prata suspaSTa aura suvAcya hai| isake kula 4 patra hai jisameM se tisarA patra anupalabdha hai| ataH 98 se 150 yAne kula 53 gAthAeM anupalabdha hai / hareka patra meM 15 paMktiyAM hai tathA pratyeka paMkti meM 64 akSara hai| prata meM SaTkona AkAra kI madhyaphullikA hai jise lAla raMga ke biMdI se suzobhita kiyA hai| lekhana zailI se isa prata kA lekhanakAla 15 sadI lagatA hai| prata meM paDimAtrA kA upayoga kiyA hai tathA TippaNI do choTI lAina karake najadIkI jagaha para diyA hai| gAthA pUrNa hone para eka daNDa kA upayoga bhI dikhatA hai| prata ke lekhaka prAkRta bhASA ke jAnakAra hai, lekhana kI azuddhiyAM nahIM ke barAbara hai| prata meM padaccheda ke cihna bhI cihnita hai| - saMpAdaka Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ajJAtakartRkaviracitam ||aatmopdeshmaalaa-prkrnnm|| namiUNa jiNavariMde, annNtsuhnaanndNsnnsmiddhe| appovaesamAlaM, vucchaM suguruuvesennN||1|| (artha) (maiM) anantasukha, anantajJAna, anantadarzana se samRddha jinavarendroM (zreSThoM) ko namaskAra karake suguru ke upadeza se AtmopadezamAlA kahatA huuN| ege bohiMti paraM, avare appaM tahA pare ubhyN| amhArisA jaDA puNa, asamatthA ubhayabohe vi||2|| (artha) eka jo dUsaroM ko bodha karAte haiM, isase bhinna khuda ko bodha karAte haiM aura inase bhinna donoM ko bodha karAte haiN| hamAre jaise jaDa loga to donoM ko bodha karAne meM asamartha haiN| ahavA jiNiMdadhammo, bhaNijjamANo jaDeNa vi varu cciy| rAeNa varAeNa vi, dhariyaM amalaM vi ya suvnn||3|| (artha) jaDa ke dvArA bhI kahA gayA jinendra dharma zreSTha hI hotA hai, jaise rAjA tathA garIba ke dvArA dhAraNa kiyA huA sonA zuddha hI hotA hai| paDibohiUNa appaM, gahiyavayA nANiNo khiydhmmaa| siddhA usabhAijiNA, jayaMti tiyloynynnsmaa||4|| (artha) khuda ko pratibodhita karake vratoM kA grahaNa kiye hue jJAnI, dharma ko kahanevAle siddha aise tInoM lokoM ke nayana samAna RSabhAdi jinoM kI jaya ho| suyanANarayaNakhANI, sakkA appaM paraM ca boheuN| siripuMDarIyapamuhA, jayaMti gaNahAriNo svve||5|| (artha) zrutajJAna rUpI ratna kI khAna, apane ko aura dUsare ko bodha karAne ke lie samartha, zrIpuNDarIka jinake pramukha hai aise sabhI gaNadhAroM kI jaya ho| namimo sohagganihi, bAlaM pi abaalmppkyboh| duhataruvairaM vairaM, vairakaraM vairaharaNaM pi||6|| (artha) bAlaka hote hue bhI abAla ko AtmA kA bodha karanevAle saubhAgyanidhi ko namaskAra karate haiN| re jIva! sa(su)Nasu puvviM, dhammavaesuM tao muNasu hie| kAeNa kuNasu pacchA, jaha sukkhaM akkhayaM lhsi||7|| (artha) he jIva! pahale dharmopadeza ko suna, phira hRdaya meM jaan| bAda meM zarIra se kara jisaprakAra(jisase tujhe) akSaya sukha kI prApta hogii| Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtmopadezamAlA-prakaraNam kiM paDhieNaM bahuNA?, kiM vA guNieNa? kiM va munniennN?| jAva na bohasi appaM, tusabhUyaM tAva taM svvN||8|| (artha) adhika paDhane se kyA? adhika guNoM se kyA? adhika jAnane se kyA? jaba taka AtmA ko nahIM jAnatA taba taka vaha saba chilake ke samAna haiN| avarajaNabohajaNayA, bahu(ha)ve vi narA naDucca(vva) diisNti| so puNa vilu(viU) loe jo, bohai appaNA appN||9|| (artha) dUsaroM ko bodha karanevAle bahuta se loga naTa ke samAna dikhate haiN| jo AtmA ke dvArA AtmA ko bodha karAtA hai vaha phira jagat meM vidvAn hai| bharaho bharahAhivaI, bhuMjaMto paMcahA vi visysuhN| jaM patto varanANaM, taM jANasa appbohphlN||10|| (artha) bharatakSetra ke adhipati bharata ne pAMca prakAra ke viSayasukha ko bhogate hue bhI jo zreSThajJAna prApta kiyA, use Atmabodha kA phala jaan| caiuM niyaniyarajjaM, karakaMDU dummuho nmiiraayaa| niggai nivo ya ca(u)ro, sivaM gayA appbohennN||11|| (artha) apane apane rAjya kA tyAga karake karakaNDu, durmukha, namirAjA, nirgati ye cAra rAjA Atmabodha se ziva(kalyANa) ko prApta hue| paracittaraMjaNaTThA, jai kUDadamaM va bAhi re lddheN| kuNasi maNaM tA teNaM, {jaM jaM vaMchesi taM lahasi} paraloe lahasi duhdNddN||12|| (artha) are dUsaroM ke citta ke raMjana meM sthita! bAhara mana se jhUTha damana karoge, to usase paraloka meM duHkhadaNDa prApta kroge| aha puNa taM ceva ramaNaM, ciMtArayaNaM va savvao rmm| jai kuNasi tAva teNaM, jaM jaM vaMchesi taM lhsi||13|| (artha) aba phira vahI saMdara cintAmaNi kI taraha sabhI ora se ramaNIya(karma) yadi karoge to usase jisa jisa kI icchA karoge vaha prApta hogaa| aha tihuyaNaM pi sayalaM, kahamavi bohesi jai vi na hu appN| taha vi na mukkho re taha, tameva su(mu)kkho jaNe kiM nu?||14|| (artha) yadyapi kisI bhI prakAra se tInoM lokoM kA saMpUrNa bodha karatA hai, lekina sacamuca AtmA kA bodha nahIM karAtA hai, are mUrkha! isase tUM loka meM mUrkha kyoM nahI hai? bahayANa vi loyANaM, puriso dito vi ko vi asnnaaii| jai appaNA na bhuMjai, tAvu(va) chuhA jAi kiM tassa? // 15 // (artha) yadi koI puruSa bahuta logoM ko bhojanAdi dete hue yadi khuda usakA sevana nahIM karatA taba taka kyA usakI bhUka miTatI hai? Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrutadIpa-1 evaM re jIva! tumaM, bohiM dito avrjiivaannN| jai appaNA na bujjhasi, taheva tA duggaI tujjh||16|| (artha) isa prakAra are jIva! anya jIvoM ko bodha detA huA tU yadi AtmA ke dvArA bodhita nahIM hotA hai to terI durgati hai| _ vijjAsAhaNuvAyaM, jar3a sAhito vi ko vi avresiN| so appaNA na sAhai, tA sijjhai tassa kiM vijjaa?||17|| (artha) yadi koI(puruSa) dUsaroM ko vidyA kI siddhi ke upAyoM kI sAdhanA karavAtA huA vaha AtmA ke dvArA sAdhanA nahIM karatA hai to kyA usakI vidyA siddha hogI? sAhito vi tumaM taha, avaresiM siddhisaahnnovaayN| jai na samAyaresiM sayaM tA siddhiM neva paavesi||18|| (artha) tathA tU dUsare jIvoM se siddhisAdhana ke upAyoM ko sAdhate hue bhI yadi khuda usakA AcaraNa nahIM karatA hai taba taka siddhi kI prApti nahIM hogii| jesiM karesi tattiM, tuha tattiM te vi kiM na kaahiNti| tA kuNasu appaNu cciya, tie pAraM na paavihisi||19|| (artha) jinakI tuma tRpti karate ho kyA ve tumhArI tRpti nahIM kareMge? ataH AtmA kI tRpti karo, usase tuma pAra nahIM jAoge? daMsesi jaha paresiM, saMsArabhayaM na appaNo taha kiN?| re darammi jalaMtaM, pAsesi no appae hitthtthaa||20|| (artha) jisa prakAra saMsAra kA bhaya dUsaroM ko dikhAtA hai lekina apane Apa ko kyoM nahI? are dUra meM lagI Aga ko dekhatA hai lekina AtmA meM lagI Aga ko nahIM dekhtaa| saMsArodahimajjhe, niyajIvassAvi nivddmaannss| na karesi daiyaM jai taM, tAva kahaM avrjiivesuN?||21|| (artha) jisa prakAra saMsArarUpI sAgara meM girate hue apane AtmA kI(para) bhI tU dayA nahIM karatA hai, to phira anya jIvoM para(dayA) kaise karegA? akuNaMto jaha niyayaM, parovaiTuM ca osahaM rogii| gavveNa marai vijjo, sajjIkayabayalogo vi||22|| (artha) jaise apane pAsa kA tathA dUsare ke dvArA batAyA gayA auSadha na karatA huA rogI maratA hai| usI taraha bahuta se logoM ko ThIka karanevAlA vaidya bhI garva se maratA hai| ___ evaM tumaM pi niyayaM, parovaiTuM ca dhmmuves| / akuNaMto paDasi bhave, nitthAriyabahuyalogo vi||23|| (artha) isa prakAra bahuta logoM ko tAranevAle tuma bhI apane yA dUsaroM dvArA upadiSTa dharmopadeza kA AcaraNa nahIM karate hue bhava(baMdhana) meM giroge| Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtmopadezamAlA-prakaraNam bahue vi jaNe avare, bohiMtA appayaM viNA jIvA / aMgAramaddao viva, paDaMti ghore duhsmudde||24|| (artha) bahuta se loga AtmA ko bodha kie binA dUsaroM ko bodha karAte hue aMgAramardaka kI taraha ghora duHkharUpI samudra meM girate haiN| jesiM kahesi dhammaM, suresu te gAmiNo tmaayriyN| taM puNa akuNaMtotaM, kugai pAvihisi re pAva! // 25 // (artha) jinako dharma batAte ho ve usakA pAlana karake devaloka meM jAyeMge, usI kA pAlana nahIM karatA huA are pApI! tU gati ko prApta hogaa| tattha gayA ya bhavaMtaM, diNaMte ohiNA niyssNti| disi disi avaloyaMtaM, mAlApaDiyaM va majjAraM // 26 // 43 (artha) aura vahA~ gaye hue tumheM dina ke aMta meM avadhijJAna se dekheMge, cAroM dizAoM meM avalokana karatI huI mAle se girI huI billI kI trh| ko haM ihAgao kaha, jAo haM eriso kahaM duhio / iya tu jharaMtassa vi, hohI nANaM na vA tANaM // 27 // (artha) maiM kauna hU~? yahA~ kaise AyA? kaise utpanna huA? itanA duHkhI kyoM hU~? isa prakAra smaraNa karatA huA terA na jJAna hogA na bacAnevAlA hogaa| nayaNehiM kahaM dIsai?, dhI! dhI! rUvaM virUvameyassa / hohisi ii mUDhANaM, tuma duguMchApayaM tattha // 28 // (artha) isa prakAra virUpa aisA rUpa A~khoM se kaisA dikhatA hai? dhikkAra ho ! dhikkAra ho ! isa taraha vahA~ tU mUrkha logoM kA ghRNApAtra hogaa| hA! pAvaphalaM eaM, daTThUNa vi kIrae puNo kaha tN?| evaM bhavabhIyANaM, veraggapayaM ca vibuhANaM // 29 // (artha) are! isa pApaphala ko dekhakara tU kaise karma ko karatA hai? aisA vicAra karate hue saMsAra ke bhaya se Dare hue vidvAn loga vairAgyapada ko prApta karate haiN| iha harasi maNo jesiM, kiriyaM kariUNa davvao jai vi taha vi surA saMjAyA, tuha cariyaM te munnissNti||30|| (artha) yahA~ yadi tU dravya se kriyA karake jinake mana kA haraNa karatA hai, phira bhI deva hue aise ve terA cAritra jaaneNge| kugaIM patto tatto, kittiM sugaiM pi lahasi no evN| bhAvena kuNasi jai puNa, tA dunni vi pAvase airA // 31 // (artha) isa prakAra kugati ko prApta hue tumhe kIrti aura sugati nahIM milegii| yadi bhAva se karate ho to donoM bhI jaldI hI prApta kroge| Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrutadIpa-1 ko vi jahA annesiM, suddhaM maggaM parUvamANo vi| jai vaccasi ummagge, kugaIe paDasi tA pyddN||32|| (artha) jaise dUsaroM ko zuddha mArga batAnevAlA koI bhI yadi(svayaM) galata mArga para jAtA hai to vaha kugati meM giratA hai yaha spaSTa hI hai| so puNa maggo duviho, jiNehiM bhaNio annNtnaanniihiN| ego saralo avaro, vaMko jayaNAi gmnnijjo||33|| (artha) anaMtajJAnI jinoM ke dvArA kahA gayA mArga phira do prakAra kA hai- eka sarala tathA dUsarA vakra(TeDhA) vaha prayatna se jAnanA caahie| ego paMcamahavvayarUvo vrnaanndNsnncritto| sammattamUlabArasagihivayarUvo tahA avro||34|| (artha) pahalA pA~ca mahAvrata rUpI zreSTha jJAna, zreSTha darzana, zreSTha cAritravAlA hai, dUsarA samyaktva mUla bAraha gRhastha ke vratarUpa hai| kaha puNa eso maggo, suddho laddho ciraM bhmNtenn| katthai causu gaisu tA, vi hu kA nisuNa tA eyaa||35|| (artha) cAroM gatiyoM meM bahuta bhramaNa karate hue usameM se bhI yaha zuddha mArga tumhe kaise milA vaha sun| caudasarajjU logo, adissamANehiM cmmckkhuuhi| jIvehiM atthi punno,(tto?) cunneNaM cunnakuMpi vv||36|| (artha) carmacakSu se na dekhate hue jIvoM ke dvArA caudaha rAjaloka cUrNa se bharI huI botala ke samAna bharA huA hai| hoi nigoo ego, tehi aNaMtehiM te puNa asNkhaa| tehiM pi asaMkhehi, golA taha te vi gysNkhaa||37|| (artha) anaMta(jIvoM ke dvArA) eka nigoda hotA hai, ve(nigoda) bhI asaMkhya(hote haiM), una asaMkhya(nigodoM se) golA(hotA hai), tathA ve(gole) bhI saMkhyeya(hote haiN)| Aha kahaM suimitte, kha(khi)tte loe va(ca) NaMtayA jiivaa| jamhA bhaNiyamaNaMtaM, aNaMtabheyaM jinniNdehi||38|| (artha) batAo, sUI jitane jagaha para anaMta jIva kaise? jaise jinoM ke dvArA anaMta ke anaMta bheda kahe gaye haiN| AhAraM nIhAraM, samaM kuNaMtA aiivsuhumtnnuu| saddAttha(hatthe) vi akkhaliyA, nigoyajIvA sue bhnniyaa||39|| (artha) AhAra aura nIhAra samAna karate hue atisUkSma zarIra, zastra se bhI abAdhita nigoda jIva zruta meM kahe gae haiN| egammi vi UsAse, satarasa vArA marittu uppttii| aTThArasamaM vAraM, tesima(nisa)sIyaM kulaM ca tum||40|| Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtmopadezamAlA-prakaraNam (artha) eka ucchavAsa meM sataraha bAra marakara(tumhArI) utpatti hotI hai| usa nizvAsa meM aThAraha bAra vaha tumhArA kula hai| evamaNaMtaM kAlaM, dukkhaM sahiUNa tattha taM jiiv!| vavahArarAsimajhe, aha patto kmmjogenn||41|| (artha) he jIva! tuma vahA~ isa prakAra anaMtakAla taka duHkha sahana karake aba karmayoga se vyavahAra rAzI ko prApta hue ho| smbhNgpttkislyaNkursevaalkuN(k)dpmuhesuN| bAyarakammudaeNaM, bAyaraNaMtesu uppnno||42|| (artha) jisako kATane se samAna bhaMga ho aise, patte, komala latAeM, aMkura, zaivAla tathA kaMda pramukhoM meM bAdara karma ke udaya se anaMtoM meM bAdara utpanna hote haiN| sAhAraNakammudae, jIvA sAhAraNesu gcchNti| te puNa hu~ti aNaMto(tA), ikke ikke vi dehmmi||43|| (artha) sAdhAraNa karmodaya meM jIva sAdhAraNa(vanaspatikAya) meM jAte haiN| ve phira eka-eka deha meM anaMta hote haiN| mUDheNa tae tesuM, vi aNaMtakAlaM annNtkaaesu| jaM sahiyaM guru dukkhaM, tA jANai kevalI jai tN||44|| (artha) mUrkha aise tere dvArA usameM anaMta kAyoM meM anaMta kAla taka jo baDA duHkha sahana kiyA vaha kevala kevalI(sarvajJa) jAnate haiN| bhamiUNa ciraM caudasa, joNIlakkhesa tesa re jiiv!| patteyakammaudae, patteyavaNassae jaao||45|| (artha) he jIva! bahuta samaya taka caudaha lAkha yoniyoM meM bhramaNa karake(tU) pratyekakarmodaya meM pratyeka vanaspati meM utpanna huaa| ego ego jIvo, ege ege taNummi jesi bhve| te aMbaM(ba)jaMbujaMbIramAiNo huMti ptteyaa||46|| (artha) eka eka jIva jinake eka eka zarIra meM hote haiM, ve Ama, jAmuna, nIMbU Adi pratyeka hote haiN| joyaNasahassamANaM, dehaM ukkosao havai tesiN| dasalakkhA joNINaM, AuM dsvaasshssaaiN||47|| (artha) unakA deha utkRSTa se hajAra yojana hotA hai, aise dasa lAkha yoniyoM kI Ayu dasa hajAra varSa kI hotI hai| kAlamasaMkhaM tattha vi, dakkhaM sahiUNa cheynnaaiiyN| patto vAyajiesuM, ghnntnnuubbhaamgaaiisu||48|| 1. pratyeka vnsptii| Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrutadIpa-1 (artha) vahA~ para bhI asaMkhya kAla taka chedanAdika duHkha ko sahana karake ghane patale aise, tRNa Adi ko AkAza meM uDAnevAle vAyuvizeSa ke bahanevAle vAyujIvoM meM prApta hotA hai| knngaasnnvijjukkaamummuriiNgaaljaalpmuhesuN| agaNijiesuM pattadukkhaM vijjaavnnaaiiyN||49|| (artha) AkAza meM uDanevAle agnikaNa, vajra kI agni, bijalI kI agni, AkAza se jo agni kI varSA hotI hai, kaMDe kI garama rAkha meM rahanevAle agnikaNa, jvAlArahita kASTha kI agni, jvAlA pramukha agnijIvoM meM bujhAnA ityAdi duHkha prApta hote os-him-krg-hrtnnu-mhiyaa-bhomNtli(ri)kkhmaaiisu| AujiesuM pattaM, taavnnpaannaaiydukkhN||50|| ___ (artha) osa, hima, karaka(barapha), harita vanaspati para rahanevAlI pAnI ke biMdu, choTe choTe jala ke kaNa jo AkAza se bAdaloM se girate haiM, jamIna se nikalatA huA pAnI(kuA~), antarIkSa Adi ap jIva meM pAnI ubAlanA Adi duHkha prApta huaa| maNi-rayaNa-lhaNa-abbhaya bnniy-hriyaal-mnnisilaaii| vaTTaNagholaNapamuhaM, puDhavijiesuM ca bhudukkhN||51|| (artha) maNi, ratna, lavaNa, abhraka, caMdana, haritAla(tRNa vizeSa), manaHzila dhAtu Adi pRthvI jIva meM parAvartana, gholana(gharSaNa)(aise) pramukha bahuta duHkha hai| vAsasahassA 1 tinni ya, divasatigaM 2 taha ya satta 3 bAvIsaM 4 / vAsasahassA AuM, causu vi vaayaaijiivesu||52|| (artha) tIna hajAra varSa, tIna dina, sAta tathA bAIsa ityAdi cAra bhI vAta Adi jIvoM meM hajAra varSa taka AyuSya hotA hai| aMgulaasaMkhabhAgo, dehaM causu pi sttsttev| joNIlakkhA neyA, kAlamasaMkhaM ca kaayttttiii||53|| (artha) cAroM gati meM deha parimANa aMgula kA asaMkhya bhAga, sAta sAta lakSa yoni aura asaMkhya kAla taka kAyasthiti jAnanI caahie| sIyaM tAvAidukkhaM, tattha ya vi samutthiya agnnNto| aha patto jIva! tumaM, tasanAmudayaNa tsbhaavN||54|| (artha) he jIva! tu vahA~ zIta, tApa Adi se utpanna hue duHkha ko na ginate hue trasa nAmaka karma ke udaya se trasa bhAva ko prApta huaa| beM(ba)(iM)diyA ya jIvA, kimi-sNkh-jloy-cNdnnaaiiyaa| __ teiMdiyA ya maMkuNa-jUyA-uddehiyA pmuhaa||55|| 1. 1.vAyu, 2.agni, 3.apa, 4.pRthvI Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtmopadezamAlA-prakaraNam (artha) peTa meM tathA bavAsIra meM paidA honevAle kIDe kimi), zaMkha, jalaukA, caMdanaka-akSa jisake nirjIva zarIra ko sAdha loga sthApanAcArya meM rakhate haiM(caMdana) Adi do iMdriyoM vAle jIva haiM, khaTamala, na~, dImaka(uddehikA), ye pramukha tIna iMndriyoM vAle jIva haiN| cauriMdiyA ya macchiya-vicchuya-kaMsAriyAiNo esiN| dehaM bArasajoyaNa, tigAuyaM joyaNaM ca kmaa||56|| (artha) madhumakkhI, bicchu, kaMsArikA(rAta ko AvAja karatI hai) Adi cAra iMndriyavAle jIva haiM, inakA deha krama se bAraha yojana, tIna gavyuta aura eka yojana pramANavAlA hotA hai| __ accaMtadakkhiyANa vi, esiM vigalANa baarvrisaaiN| auNAvannaM divasA, chammAsA AUyaM kmso||57|| (artha) atyanta duHkhita aise ina vikaleMdriya jIvoM kA kramase bAraha varSa, unacAsa dina aura chaha mAsa AyuSya hotA hai| tisu esu saMkhakAlaM, joNI(Ni)lakkhe duve ve bhmio(uN)| paMciMdijAiudae, jAo si paNiMdio tiriyN||58|| (artha) tUM ina tIna do do lAkha yoni meM saMkhyA kAla taka bhramaNa karake paMcendriya jAti nAma karma ke udaya se paMcendriya vAlA tiryak utpanna huaa| te puNa tivihA jala-thala-khayarA paDhamAi mcch-mgraaii| pasu-ura-bhuyaparisappA go-ahi-naulAiNo biiyaa||59|| (artha) ve phira se tIna prakAra ke haiM- jalacara, sthalacara, khecr| prathama(jalacara) machalI, makara Adi aura dvitIya(sthalacara) pazu = gAya, uraparisarpa= sApa, bhujaparisarpa = nevalA Adi haiN| taIyA haMsAIyA saMmucchimagabbhayA dahA svve| gabbhayauragA ubhae vi jalayarA joynnshssN||60|| (artha) tRtIya(khecara) haMsa Adi saba pakSI dona prakAra ke haiM sammUrcchima(strI aura puruSa ke samAgama ke binA utpanna hone vAle) aura grbhj| garbhaja uraparisarpa aura jalacara donoM utkRSTa se hajAra yojana pramANavAle hote haiN| khayaradugadhaNuyapuhattaM, chkkospsubhuyggaauypuhttN| mucchimabhuyauragapasU, dhnnujoynngaauypuahtt||61|| (artha) AkAza meM saMcAra karanevAle jIva do dhanuSa pRthaktva, pazu chaha kosa, bhujaparisarpa gavyUta pRthaktva, sammUrcchima bhujaparisarpa dhanuSa pRthaktva, sammUrchima uraparisarpa yojana pRthaktva, sammUrchima pazu gavyUta pRthaktva utkRSTa pramANavAle hote haiN| ___ AuM ca puvvakoDI, jlyrdggbbhbhuygurgaannN| gabbhayapasupaliyatiyaM, pakkhisu pliyaaasNkhNso||62|| (artha) jalacara, garbhaja-bhujaparisarpa, uraparisarpa jIvoM kI utkRSTa Ayu eka karoDa pUrva hai, garbhaja pazuoM kI utkRSTa Ayu tIna palyopama(aura) pakSiyoM kI Ayu palyopama ke asaMkhyAtave bhAga jitanI hai| Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrutadIpa-1 sayari ca koDilakkhA, sahasA chappanna vaaskoddinnN| eyaM savvajiNehiM, bhaNiyaM puvvassa primaannN||63|| (artha) sattara lAkha chappana hajAra karoDa varSoM kA pUrva kA parimANa sarvajJa jinoM ke dvArA kahA hai| vAsasahassA culsii-dughiysttri-tivnn-baayaalaa| mucchim-pliN(nniN)di-thlyr-khyrorg-bhuygprmaauN||64|| (artha) caurAsI hajAra varSa sammUrchima paMceMdriya sthalacara jIvoM kI, bahattara hajAra varSa se kucha adhika sammUrcchima paMceMdriya khecara jIvoM kI, tirapana hajAra varSa sammUrchima paMceMdriya uraparisarpa jIvoM kI, bayAlIsa hajAra varSa sammUrchima paMceMdriya bhujaparisarpa jIvoM kI parama Ayu hotI haiN| sattaTThabhavA esiM, kAyaThiI joNilakkhacaugaM c| tiriyagaI imAe, jaM pattaM taM ihaM sunnsu||65|| (artha) inakI sAta-ATha bhava taka kAyasthiti aura cAra lAkha yoniyA~ hotI hai, isameM jo tiryag gati ko jo prApta hotA hai usako yahA~(aba) sun| komariehi ya dhariya,(yA?) bahiyAe jalAu jljiivaa| khiviyA iva jalaNammI, maraMti dahiyA srnnrhiyaa||66|| (artha) jala se bAhara nikAle hue, macchImAra ke dvArA dhAraNa kie hue aise duHkhita, zaraNarahita, jala meM rahanevAle jIva agni meM DAle hae kI taraha marate haiN| lahaNo gurumacchehi, akhaMDadehA tahA gilijjti| ege kallolehiM, ukkhittA bahi maraMti syN||67|| (artha) usI prakAra baDI machaliyoM ke dvArA akhaMDadehavAlI choTI machaliyA~ nigalI jAtI haiM, kisI eka lahara ke dvArA bAhara pheke jAne para bhI maratI haiN| ___ ahamehiM niddaehiM, AhArANattha a(u)bhaya dhmmtttthaa| mArijjaMtA thalayarajIvA kaMdaMti klu(ru)nnsrN||68|| (artha) AhAra ke lie aura dharma ke lie nirdayI aise adhamoM ke dvArA mAre jAte hue aise sthalacara jIva karuNa svara meM AvAja karate haiN| aNknn-bNdhnn-taaddnn-ccheynn-bheynn-khuhaa-pivaasaahiN| akkaMtA parataMtA, gamaMti thalayarajiyA kaalN||69|| (artha) cihnita karanA, bAMdhanA, mAranA, chedana karanA, bheda karanA, bhUka, pyAsa Adi se AkrAnta karate hue paratantra aise sthalacara jIva kAla ko vyatIta karate haiN| khayarA avi pAvehiM, bahuyauvAehiM pAviyA bNdh| kalaNaM lavaMti bahuso, cheijjatA phrnnehiN||70|| Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtmopadezamAlA-prakaraNam (artha) pakSI bhI pApI jIvoM ke bahuta prakAra ke upAyoM ke dvArA baMdha ko prApta hue tathA bahuta se AyudhoM ke dvArA chede gae ve (pakSI) karuNa AvAja karate haiN| dumapattabhavo kIDo, nihao bhamarIe niddayamaNAe / aha sAthi (gha) roliyA esA ahiNA so vi moreNaM // 71 // (artha) vRkSa ke patto meM utpanna kIDA nirdaya aise manase bhaure ke dvArA mArA jAtA haiM, vaha bhauMrA isa gRhakokila ke adhIna hai aura vaha gRhakokilA mora ke dvArA mArI jAtI hai| so vaNamajjAreNaM, so vi virUpaNa so vi citteNa / vaggheNa so vi sIheNa so vi aTThAvaeNaM so||72|| 49 (artha) vaha (mora) vana billI ke dvArA, vaha billI bhauMDe ke dvArA, bhauMDA citte ke dvArA, vaha cittA bAgha ke dvArA, vaha bAgha siMha ke dvArA, vaha siMha geMDe ke dvArA mArA jAtA hai| sabalehiM evamabalA, ' parupparaM niddayaM haNijjaMtA / tANarahiyA varAyA, tiriyA acchaMti duhabhariyA // 73 // (artha) isa prakAra sabaloM ke dvArA paraspara ko nirdayatA se mAre jAte hue, jinakA rakSaNa karane vAlA koI nahIM haiM aise becAre tiryaMca duHkha se yukta rahate haiN| kammakhaovasameNaM, kayAvi kahamavi gha (ghu) NakkharanaeNaM / ee videsaviraI, kaMbalasabalAI va lahaMti // 74 // (artha) ye bhI(tiryaMca) kabhI to kisI bhI prakAra se karma ke kSayopazama se ghuNAkSaranyAya se kaMbala, sabala Adi kI taraha dezavirati prApta karate haiN| esu ciraM bhamiUNaM, dasadiTTaMtehiM cullgaaiihiN| kahamavi maNuyagaIe, udae maNuo tumaM jAo // 75 // (artha) isameM bahuta kAla taka bhramaNa karane ke bAda kSullakAdi dasa dRSTAMtoM ke dvArA kisI bhI taraha manuSya gati ( nAma karma) ke udaya honepara tUM manuSya huaa| kaiyA vivaNunivAsI vakkalavasaNo virUvarUvo y| jIvavaharattacitto duhio savaro tumaM jaao||76|| (artha) kadAcita vana meM rahanevAle peDoM ke chAla se bane vastra ko pahananevAle virUparUpa aura jIva ke vadha meM jisakA citta lagA rahatA hai aisA duHkhI zabara tuma hue| uddha(dbu)siyaromakUvo rattaccho bhImadaMsaNo khuddo / jAo ya tumaM coro kayAvi Arovio suuliN||77|| (artha) jisa ke roma ke bAla romAMcita hue hai aisA, lAla AMkhoM vAlA tuccha, bhayaMkara dikhanevAlA tU cora huA aura kabhI to zUla para Aropita 'huaa| Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrutadIpa-1 chinna-kara-caraNa-nAsA-kanno khinno kayAvi duhpunno| aTuMga-loha-kIlaya-viddho viddho ya kiyaavi||78|| (artha) kabhI to jisake hAtha, paira, nAka, kAna kaTe hai aisA duHkha se khinna, jisake ATha aMga lohe kI khIli se vedhita kiye hai aisA kabhI to vRddha huaa| ApAya-nahuttAriyacammo litto kayAvi cunnennN| karavatta-kuMta-sattI-khaggehiM kayAvi bhinno si||79|| (artha) jisa kI camaDI sira se lekara paira ke nAkhUna taka utAra dI gaI hai aura kabhI to cUrNa ke dvArA lipta kiyA hai aisA karavata, bhAlA, zakti(aMkuza), khaDga ke dvArA kabhI tU bhedita huaa| AsI tumaM varAo, raMko dINo kayAvi maayNgo| aMdho bahiro go, paMgU kuMTo ya kiiyaavi||80|| (artha) tU kabhI garIba, yAcaka, dIna, mAtaMga aura kabhI aMdhA, guMgA, paMgu, muka, kubja(hAtharahita) huaa| kAsehiM sAsehiM, jaloyarehiM koDhehiM sUlehiM bhgNdrehi| rogehiM sogehiM, mahAduhehiM thAtthAMtayA jIva! tumaM vihttho||81|| (artha) khA~sI, zvAsa, jalodara, kuSTharoga, zUla, bhagaMdara isa prakAra ke rogoM se milanevAle zoka se, mahAduHkhoM se grasta he jIva! tUM vyAkula hai| vaMta-mala-pitta-mehaNa-uccArAIsa aNaMtaso jiivo| AsA(sI) asannimaNuo, aMtamuhuttAo(u) ya tum||82|| (artha) isa prakAra ulTI, mala, pitta, maithuna ke malotsarga meM anaMta manarahita manuSya jIva hote haiN| aisA tU aMtarmuhUrta (aDatAlIsa minaTa) AyuvAlA jIva huaa| maNuyANa paramamAuM, paliyatiyaM taha tikosayaM deh| joNIlakkhA caudasa, kAyaThiI satta aTTha bhvaa||83|| (artha) manuSyoM kI utkRSTa Ayu tIna palyopama tathA deha tIna kosa pramANa vAlA hotA hai, caudaha lAkha yoni tathA kAyasthiti sAta-ATha bhava taka hotI hai| amuNiyadhammo kAuM, pAvaM maNuyattaNe tuma vivih| patto ahogaIe, bhAreNa va paavnivhss||84|| (artha) manuSya gati meM vividha pApoM ko karake jisane dharma nahIM jAnA hai aisA tU adhogati meM gayA jaise pApa ke samUha ke bhAra se adhogati meM gayA ho| jAlAmAlakarAlo, khAiraaggI jahA havai ttto| tatto aNaMtabha(gu)NiyaM tatto(taM), u nrypuddhviio(uN)||85|| Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtmopadezamAlA-prakaraNam (artha) jvAlAoM kI mAlA se bhayaMkara khAdira vRkSa ke lakaDI meM paidA huI agni jisaprakAra tapta hotI hai usase anaMta gunA tApa naraka kI pRthvI meM hotA hai| hemaMtamAsaM (sa) paDiyaM, sIyaM sahimaM (aM?) jahA havai sIyaM / ege nirayapaeso (se), tao vi sIyA (yaM) anaMtaguNaM // 86 // (artha) hemaMta mAsa meM paDI huI ThaMDI jitanI zIta hotI hai, usase bhI anaMta gunI ThaMDI eka naraka pradeza meM hotI hai| 51 aibhIsaNaM karAlaM, sutikkha (dhA) raM jaheva karavAlaM / itto vi ya NaMtaguNaM, tikkhA nirayANa bhUmIo // 87 // (artha) jisa taraha se ati bhayaMkara, u~ce, sutIkSNa talavAra kI dhAra hotI hai usase bhI anaMta gunI tIkSNa narakoM kI bhUmiyA~ hotI haiN| hoi jahA duggaMdhaM, kaDevaraM myg-shunng-aasaannN| itto nirayapaesA, annNtgunniysuduggNdhaa||88|| (artha) jaise mare hue kutte, ghoDe kA zava durgaMdhita hotA hai, isase bhI jyAdA durgandhivAle naraka ke pradeza hote haiN| rAI jahA aNAhA, sanIra-nIraya-juyA bhave stmaa| teNaMtaguNaMtaguhiraMdhayAraghorA mhaaniryaa||89|| (artha) jaise caMdra rahita aura pAnI sahita bAdaloM vAlI rAtrI aMdherI hotI hai usase anaMtaguNa gahare aMdhakAra se ghora mahAnara hoteM haiN| te puNa rayaNA sakkara- vAluya-paMkappahA ya dhUmatamA / tamatamapahA ya satta vi, puDhavIo paavrukkhphlN||90|| (artha) ve phira ratnaprabhA, zarkarAprabhA, vAlukAprabhA, paMkaprabhA, dhUmaprabhA, tamaprabhA, tamastama ( mahAtama ) prabhA aura sAta bhI pRthviyA~ pApa rUpI vRkSoM kA phala hotI hai| egaM ti-satta- dasagaM satassa (rasa) bAvIsa ceva tetIsaM / iya sAgarovamAiM, su(sa)ttasu puDhavIsu prmaau||91|| (artha) eka, tIna, sAta, dasa, sataraha, bAIsa, taitIsa sAgaropama isa prakAra naraka kI sAtoM pRthviyoM meM utkRSTa AyuSya hote haiN| dehaM sattamapuDhavIneraiyANaM dhaNUNa sayapaNagaM / addhaddhahINamitto, nAyavvaM sespuddhviisuN||92|| (artha) sAtavI pRthivI ke nArakoM kA zarIra - pramANa pA~ca sau dhanuSya hotA hai bAkI pRthviyoM meM AdhA AdhA kama pramANa jAnanA caahie| paramAhaMmiya-vihiyA, viyaNA tisu AimAsu aha chtttth| jAva parupparavihiyA, khittasahAvA ya sattasu vi // 93 // Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 52 (artha) paramAdhArmika devoM ke dvArA dI huI vedanAe~ pahalI tIna aura chaThI pRthvI meM tathA eka dUsare se nirmita, kSetra aura svabhAva se utpanna duHkha sAtoM pRthvI meM hotI hai| evaMvihanaraesuM, kuMbhIe (ta)ttatillabhariyAe / ahavayaNe Dajjhato, uppajjai jAva neraio // 94 // (artha) isa prakAra narakoM meM garama tela se bhare hue nIce mukhavAle ghaDe ke aMdara jalatA huA nArakI jIva utpanna hotA hai| taM daTThUNaM nihimiva, hariseNaM kalayalaM pyaasiNtaa| paramAhammiya-asurA, khaNeNa dhAviMti aha ahamA // 95 // (artha) bAda meM usa(jIva) ko khajAne kI taraha dekhakara AnaMda se kalakala vyakta karate hue paramAdhArmika asura eka kSaNa meM usakI ora daur3ate haiN| lahuya-muha-kuMbhiNIo, anissaraMtaM karittu khNddaaiN| kaDMti jahA golaM, nAliyarAo akhaMDAo // 96 // zrutadIpa-1 (artha) choTe mukhavAle ghaDe se vaise TukaDe karake (usa jIva ) ko nikAlate hai jaise akhaMDa nArIyala se golA khiMcakara nikAlate hai| aha takkhaNeNa tattiyamittataNu pAvakammaNA jaayN| cunnaM kariti suhumaM, silaputteNaM silaauvriN||97|| (artha) usI kSaNa meM pApakarma se utpanna zarIra kA zilAputra se zilA ke upara sukSma cUrNa karate hai| tatto vi tahA jAyaM ... .si mohamUDho paharatigaM joyaNatigaM ca / kAlamaNaMtaM loyaM khaya eo itthasamayammi laMmicchatta mUDhamaI // 51 // (kucha akSara jAdA hai|) dhammAdhamma- suhAsuha-jIvAjIvAivatthudesaNayaM / tumae aladdhapuvvaM, laddhaM disi vva sammattaM // 152 // (artha) tere dvArA pahale kabhI na milA aisA dharma-adharma, sukha-asukha, jIva-ajIva ityAdi vastuoM kA upadeza samyaktva dizA kI taraha milaa| rAgAI dosajaDho devo guruttaNo (mo) visuddhcaaritto| kevalibhaNio dhammo iya sammattaM chudA (buhA) biNti||153|| (artha) rAga Adi doSa kA tyAga kiyA hai, aise deva, guruzreSTha, zuddha cAritra hai jisakA aise kevalI ne dharma kahA hai, isako buddhivAn loga samyaktva kahate haiN| 1. 98 se 150 taka 53 gAthA nahIM hai Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtmopadezamAlA-prakaraNam sammattaM sattaTThIbheyavisuddhaM sa jIviyaMte vi| avayaMto jiNadhammo saMpatto surnriNdttN||154|| (artha) saDasaTha bheda se vizuddha jina dharma ko jItejI na choDate hue sura aura nareMdratva ko prApta huaa| itthaMtaramma niuNo savvarao parahiyatthakArI ya / milio ego puriso so puNa suguru tti nAyavva // 155 // (artha) isa tarapha nipuNa, sarvarata, dUsaroM kA hita karanevAlA aisA eka puruSa mila gayA, phira vaha acchA guru hai, aisA jAnanA caahie| tavvayaNeNaM bIyaM kasAyacaugaM pi a (va) kkameUNaM / laddho tuma maggo nAmeNaM desavirai tti||156|| (artha) unake vacana se dvitIya (apratyAkhAnAvaraNa) kaSAya catuSka kA bhI ullaMghana karake tere dvArA jo mArga prApta kiyA gayA hai, (vaha) dezavirati nAmavAlA hai| pANivaha-musAvAe adatta- mehuNa- pariggahe ceva / disi bhoga- daMDasamiI dese taha posahavibhAge // 157 // 53 (artha) prANivadha, mRSAvAda, adattAdAna, maithuna, parigraha tathA dig, bhogopabhoga, anarthadaNDavirati, sAmAyika, dezAvakAzika, pauSadhopavAsa, atithisaMvibhAgavrata ye vrata hai| Iya bArasavayarUvo vaMko maggo bhave sivapurassa / so vi milai aMto vaccaMto saralamaggassa // 158 // (artha) zivapura kA dvAdazavratarUpa kuTila mArga hai, yaha bhI Age jAkara aMta meM sarala mArga ko prApta hotA hai| aha taiyaM pi ya caugaM aikamiuM kammajogao tuma / savvavirai tti nAmA patto sivapurapaho saralo // 159 // (artha) tRtIya aura caturtha kaSAya kA atikramaNa karake karmayoga se tere dvArA sarvavirati nAma kA sarala mokSa rUpI pura kA mArga prApta kiyaa| eyammi muttimagge tiguttigutteNa paMcasamieNaM / gaMtavvaM jIva! tae na cayajjai annahA gaMtuM // 160 // (artha) he jIva! tIna gupti aura pAca samiti se isa mukti mArga para tere dvArA jAnA cAhie, anya jagaha jAnA yogya nahI haiN| rayaNatiyaM viNA no labbhai gaMtuM pahammi eymmi| taM pi ya haraMti corA pamAyabahulassa purisassa // 161 // (artha) tIna ratna ke binA(samyak darzana, jJAna, cAritra) isa mArga para nahIM jA sakate, bahuta pramAda se yukta aise manuSya ke (ratnataya bhI) cora haraNa kara jAte haiN| Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrutadIpa-1 nANaM daMsaNamaNahacaraNaM rayaNattayaM imaM neyN| iMdiya-kasAya-visayA uvasagga-parIsahA coraa||162|| (artha) jJAna, darzana, pAparahita(cAritra) ina tIna ratna ko jAnanA cAhie tathA iMdriya, cAra kaSAya, viSaya, upasarga, parISaha ye cora haiN| sAradhammarayaNAvahArayaM corasittamiNamo mhaablN| jAva pAvanajiNesi savvahA tAva muttinagaraM na paavse||163|| (artha) sArabhUta aise ratnarUpI dhana kA haraNa karane vAle cora sainya mahA bala vAle haiM,(tu) jaba taka pApa ko nahIM jItatA hai, taba taka sarva prakAra se mukti rupI nagara ko prApta nahIM hogaa| ___ eehiM corehiM uIriyaM bahu gaNijja du(khaM) maNasA vi mA tum| purA vi ee jiNio mahAbhaDe gayA aNaMtA risiNo mhaapyN||164|| (artha) tu ina coroM ke dvArA utpanna aise bahuta duHkha ko mana se bhI mata ginanA, pahale bhI ina mahAn bhaToM(zatru) ko jItakara aMnata RSi mahApada(mokSa) ko ge| bhogA rogA jogA niruvamarUveNa mohiyamaNa vv| uvamArahiyA niyaniyasattIe jaM aseviNsu(visuN)||165|| (artha) bhoga, roga, yoga, nirupama rUpa se mohita mana vAle kI taraha upamA se rahita aise khuda khuda kI zaktI se sevA karate hai| bhogehiM rogehi ya egaNaMto dhanno mahappA sa snnNkumaaro| jo nAma sAhammiyabhAvavaddhArAgutapatto ya snnNkumaare||166|| (bhoge hi roge hiyae gaNaMto dhanno mahappA sa snnNkumaaro| jo nAma sAhammiyabhAvabaddhAdarovavaNNo ya saNaMkumAre) (artha) bhogoM ko, rogoM ke samAna ginanevAle mahAtmA sanatkumAra dhanya hai jo sAdharmika bhAva kA Adara karake sanatkumAra nAmake devaloka meM utpanna he| dhanno gayasukumAlo sirammi diyakhaviyaggiNA jss| kesa-taya-aTThi-misao daTuM(DDhaM) jammaM jraamrnnN||167|| (artha) mAthe para dipta khadira agni se keza, tvacA, asthioM ke nimitta se jisake janma, jarA, maraNa jala gae vaha gajasukumAra dhanya hai| dehAo nehaThANA pahINanehA vi kevlaayvo| jassAisAramisao malo va sAsA vi niihrio||168|| (artha) kevala jJAnI rUpI sUrya se jisane sneha ko khatama kiyA hai, aise jinake dehase sneha gaNa nikala gae hai aura atisAra ke bahane se sAMsa kI taraha mala bhI gyaa| Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtmopadezamAlA-prakaraNam apacchimaM taM namimo jiNesaraM jeNovasaggA sahiyA thaavihaa| suNijjamANA bhavaNesu dussahA sallovamaM ajja vi je lhNti||169|| (artha) jisane usa prakAra upasarga sahana kie hai, usa mahAvIra jinezvara(hama saba) namaskAra karate haiM, jo duHkha sunate hue bhavana meM zalya ke samAna Aja bhI prApta hote haiN| dhanno cilAiputto muiMgaNiyAhiM jassa tnnumNto| pavisariyaM puvvakayaM, dukkayamiva bhakkhiyaM svvN||170|| (artha) jisake zarIra ke aMta taka praveza kie hue pUrva kAya ke duHkha ke samAna ciTiyoM ke dvArA saba bhakSana kiyA gyaa|(vh) cilAti putra dhanya hai| __ dhannA khaMdagasIsA khiviyANa pAlageNa jaM tmmi| jesiM pattANi khayaM taNUNi kammANi smkaalN||171|| (artha) dhanya ve skandakaziSya jisako pAlaka ne usameM DAlakara jinake eka hI samaya meM tanu aise karma kSaya ko prApta hue| gahiya-jiNa-vayaNa-kavayA dhannA gihiNo vi kaamdevaaii| jesi na bhinnaM hiyayaM lavaM pi uvsggmaannehi||172|| (artha) upasarga mAna ke dvArA jinakA hradaya thoDA bhI bhinna nahIM huA, jinavacana rUpI kavaca jinhoMne grahaNa kiyA hai aise kAmadeva Adi gRhasthI dhanya haiN| re! jIva! tini(ri)ya-nAraya-nara-surakugaIsu shiynnNtduho| rogAINa dahANaM kiM bIhasi lesmittaannN||173|| ___ (artha) are! jIva!(tu)tiryak, nAraka, manuSya, sura Adi kugati meM anaMta duHkha sahana kie hai, roga Adi jo leza mAtra duHkha haiM(unase) kyoM DaratA hai| sayamajjiyaM pi na duhaM jattha si mu(su)kkhaM aNajjiyaM pi kh| kayanAse vA akayAgamo vi na kayAvi re hoi?||174|| (artha) tu jahAM hai,(vahA) sacamuca khuda ne prApta kiyA huA sukha bhI nahIM hai, jo prApta hI nahIM kiyA vo kaise?, kie hue kA nAza yA nahIM kiyA usakA Agamana, aura jo nahIM kiyA(usakA) virodha kiyA jAtA hai| re! kiM duhio jhUrasi hA hA ya suhaM ti jpto| ___ avihiyadhammo jo so jANijjasi akahie vi tumN||175|| (artha) re! hA hA sukha aisA kahate hue, duHkhita huA aisA tU kyoM smaraNa kara rahA hai, jo avihita dharma hai, vaha tere dvArA na kahate hue bhI jAnA jAtA hai| kammeNA(Na) jaNariuNA jIva! tumaM pAvio duhA evN| savvabaleNaM ahuNA bhAvaNakhaggeNa taM hnnsu||176|| (artha) re! jIva! janarUpI zatru aise karma ke dvArA tu duHkha ko hI prApta huA hai, aba sarvabala se bhAvanA rUpI talavAra se usako maaro| Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrutadIpa-1 sahiUNa tahA dukkhaM aTTajjhANaM karesi kiM ahunnaa?| tariuM mahAsamuddhaM kiM jhUrasi gopae ptte||177|| (artha) usa prakAra duHkha ko sahana karake ArtadhyAna kyoM kara rahA hai?, mahAsamudra ko pAra karake sahiyANi jANi puvviM dahANi itto aNaMtabhAgaM pi| jai sahasi jIva! saMpai tA pAvisi sivasuhaM viulN||178|| (artha) re! jIva!(tu)pahale jo duHkha sahana kie usase anaMta bhAga bhI(duHkha)yadi tu sahana karatA hai(karegA), to abhI tu vipula aise mokSa sukha ko prApta kregaa| taha kuNasu jIva! ahuNA akkamiuM jaha cautthamavi cugN| akkhayamavvAbAhaM aNuttaraM pAvase sukkh||179|| (artha) re! jIva! vaisA kr| jaise caturtha catuSkaM(saMjvalana) kA ullaMghana karake akSaya(jisakA nAza nahI hotA), bAdhA rahita, jisase zreSTha koI nahI aise sukha ko prApta kregaa| kiM bahuNA bahuNo vi hu tattaM jaha gorssyymppN| appovaesamAlAi tattamiNamo tahA munnsu||180|| (artha) jyAdA kahane se kyA? AtmopadezamAlA kA isa tattva ko vaise jAno, jaise gorsmymaahaatmy| taha paDhasu suNasu jaMpasu kuNasu karAvesu muNasu jjhaaesu| gacchasu ciTThi nisIyasu jaha dhammapahA na cukkesi||181|| (artha) vaisA paThana karo, sano, bolo, karo, karake lo, jAno, dhyAna karo/smaraNa karo, jAo, khaDe raho aura baiTho jisase(tuma) dharma rUpI mArga ko na choddo| ||iti zrI AtmopadezamAlAprakaraNaM smaaptm|| ||shriiH||shubhN bhvtu|| Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsamayasuMdaragaNikRtA yatiaMtima ArAdhanA upA. Page #65 -------------------------------------------------------------------------- Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahopAdhyAya zrI samayasuMdarajI - mahopAdhyAya vinayasAgarajI sattaramI sadInA mahAkaviomAM mahopAdhyAya zrI samaya = siddhAnta (svadarzana ane paradarzana) ne suMdara = manohara rUpamAM jana sAdhAraNa samakSa tathA vidvAno samakSa rAkhavAvALA, samaya = kAla tathA kSetrocita sAhityanuM sarjana karIne samayano suMdara = prazastatama upayoga karavAvALA, anvarthaka nAmadhAraka mahAmanA maharSi mahopAdhyAya zrI samayasuMdarajI gaNI che. emanI yogyatA tema ja bahumukhI pratibhAnA saMbaMdhamAM vizeSa na kahetA ATaluM ja kahIe to koI atyukti nahIM thAya ke - kalikAlasarvajJa hemacandrAcArya pachI badhA viSayomAM maulika sarjanakAra tathA TIkAkAranA rUpamAM vipula sAhityanuM nirmANa karanAra anya koi kadAca ja thayo haze. sAthe ja A paNa satya che ke mahopAdhyAya zrI, AcArya hemacaMdranI jema ja vyAkaraNa, sAhitya, alaMkAra, nyAya, anekArthakoSa, chanda, dezI bhASA tathA siddhAMta zAstronA paNa teo asAdhAraNa vidvAna hatA. saMgItazAstranA eka adbhuta kalAvid (kalAnA jANakArI paNa hatA. temanI bahumukhI pratibhA ane asAdhAraNa yogyatAno mApadaMDa karatAM pahelA emanA jIvana ane vyaktitvano saMkSipta paricaya prastuta karavo samucita gaNAze. janma ane dIkSA- rAjasthAna pradezanA sAMcora (satyapura) mAM emano janma thayo hato. emanA mAtApitA poravAla jAtinA hatA. emanI mAtAnuM nAma lIlAdevI ane pitAnuM nAma rUpasI hatuM. kavino janma ajJAta che paNa kaviracita bhAvazatakane AdhAra mAnIne mArA matAnusAra emano janma saMvat 1610nA lagabhaga mAnI zakAya. temaNe dIkSA kayA saMvatamAM lIdhI eno paNa koi ullekha prApta nathI paraMtu emanA ja ziSya vAdI harSanaMdana potAnI samayasuMdaragItamAM navayauvana bhara saMyama saMgrahyo jI no ullekha karyo che tethI emano dIkSA grahaNa kAla 1628 thI 30nI vacceno mAnI zakAya. emanI dIkSA akabara pratibodhaka yugapradhAna A. zrI jinacandrasUrijInA potAnA karakamaloMthI thaI hatI ane potAnA prathama ziSya upA. zrI sakalacandramaNinA ziSya karIne muni zrI samayasuMdara nAma ApyuM hatuM. emanI zikSA-dIkSA yugapradhAna jinacaMdrasUrinA ja ziSya vAcaka mahimarAja (jinasiMhasUri) ane samayarAja upAdhyAyanI nizrAmAM ja thaI hatI. arthAt A banne samaya mahopAdhyAya zrI samayasuMdarajInA vidyAguru hatA. gaNipada- bhAvazatakanI racanAprazastimAM kavie potAnA nAma sAthe gaNipadano ullekha karyo che. bhAvazatakanI racanA saMvat 1641 mAM thaI. tethI vadhAre saMbhAvanA che ke yugapradhAna A. zrI jinacaMdrasUrie saMvat 1640 mAgha sudi pAMcama ne jesalameramAM vAcaka mahimarAjanI sAthe ja temane paNa gaNipada pradAna karyuM haze. Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrutadIpa-1 vAcanAcArya pada- samrATa akabaranA nimaMtraNathI A. zrI jinacaMdrasUri saMvat 1648, phAlgana sudi 12 nA divase lAhoramAM samrATane maLyA hatA. te samaye A. zrI jinacaMdrasUrinI sAthe mahopAdhyAya jayasoma, vAcanAcArya kanakasoma, vAcaka ratnanidhAnagaNi, zrI samayasuMdaraga. ane zrI guNavinaya ityAdi paNa AcAryazrInI sAthe hatA. saMvat 1649 mAM samrATa akabare kAzamIra vijaya mATe prasthAna karyu hatu. te samaye vAcaka mahimarAja Adi paNa sAthe hatA. kAzamIra vijayathI pAchA AvyA bAda samrATa akabare vAcaka mahimarAjane AcArya banAvavA Agraha karyo. te samaye A. zrI jinacaMdrasUrie saMvat 1649, phAlgana sudi bIja nA divase lAhoramAM vizAla mahotsavanI sAthe vAcaka mahimarAja ne AcArya ane zrI samayasuMdaraga. ne vAcakAcArya pada pradAna karyuM hatuM. A padArohaNa upara mahAmaMtrI karmacaMda bacchAvate eka karoDa rUpayA vyakta karyA. upAdhyAya pada- kavinI 1671 nA bAdanI racanAomAM upAdhyAya padano ullekha maLe che. tethI A nizcita che ke jinasiMhasUrie laverAe emane upAdhyAya padathI vibhUSita karyuM hatuM. mahopAdhyAya pada-paravartI aneka kavioe Apane "mahopAdhyAya padathI sUcita karyA che. je kharekhara Apane paraMparAnusAra prApta thayuM hatuM. saM. 1680 bAda gacchamAM Apa ja vayovRddha, jJAnavRddha ane paryAvRddha hatA. kharataragacchanI A paraMparA rahI che ke upAdhyAya padamAM je sauthI moTA hoya te ja mahopAdhyAya kahevAya che. pravAsa- kavinA svaracita graMthonI prazastio, tIrthamAlAo ane tIrthastava sAhityane jotA evuM lAge che ke kavino pravAsa uttara bhAratanA kSetromAM bahu lAMbo rahyo che. siMdha, uttarapradeza, rAjasthAna, saurASTra, gujarAtanA pradezomAM temanuM vicaraNa atyadhika rahyuM che. upadeza- emanA upadezathI prabhAvita thaIne siddhapura(siMdha) nA kAryavAhaka (adhikArI) makhanUma muhammada zekha kAjIe siMdha prAMtamAM gaumAtAnA paMcanadInA jaLacara jIva tema ja anya jIvonI rakSA mATe udghoSaNA karI hatI. e ja rIte jesalameranA adhipati rAvala bhImajIne bodha ApIne jesalameramAM mInAsamAja saoNDhano vadha karato hato, te hiMsAkRtya baMda karAvyuM hatuM ane maMDovara (maMDora, jodhapura sTeTa) tathA meDatAnA adhipatione jJAna-dIkSA ApIne zAsana-bhakta banAvyA hatA. svargavAsa-mahopAdhyAya zrI samayasuMdarajIe vRddhAvasthAmAM zArIrika kSINatAnA kAraNe saMvat 1696thI amadAvAdamAM sthiratA karI hatI. saMvat 1702, caitra suda terasa mahAvIra jayaMtInA divase ja emano svargavAsa thayo. amadAvAdamAM emanuM smAraka avazya ja banyuM haze. paraMtu Aje te prApta thatuM nathI. emanI caraNapAdukAo nAla dAdAvADImAM ane jaisalameramAM prApta che. ziSya paraMparA- eka prAcIna patra mujaba jaNAya che ke kavinA 42 ziSya hatA, jemAM vAdI zrI harSanaMdana, zrI meghavijaya, zrI meghakIrti, zrI mahimAsamudra Adi mukhya che. emanI paraMparAmAM aMtima yati zrI cunnIlAlajI lagabhaga 30 varSa pahelA jIvita hatA. Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yatiaMtimaArAdhanA sAhitya sarjana- kavivara sarvatomukhI pratibhAnA dhAraka ane ubhaTa vidvAna hatA. kevaLa te sAhityanI carcA karavAvALA vAcAnA vidvAna ja na hatA paraMtu prakAMDa-pAMDityanI sAthe lekhanazaktinA dhaNI paNa hatA. kavie vyAkaraNa, anekArthI sAhitya, sAhitya, lakSaNa, chaMda, jyotiSa, pAdapUrti sAhitya, cArjika, saiddhAMtika ane bhASAtmaka geya sAhityanI maulika racanAo dvArA ane TIkAo grathita karavA dvArA sarasvatInA bhaMDArane samRddha karIne bhAratIya vAkyanI je sevA karI che, te kharekhara anupama che ane vartamAna sAdhusamAja mATe AdarzabhUta anukaraNIya paNa che. kavinI mukhya-mukhya kRtio nIce mujaba che 1. maulika saMskRta racanAo 1. aSTalakSmI (artha ratnAvalI) 4. samAcAra zataka 7. visaMvAda zataka 10. stotrasaMgraha Adi 22 kRtio 2. bhAvazataka 5. vizeSa zataka 8. kathA koSa 3. maMgalavAda 6. vizeSa saMgraha 9. sArasvata rahasya 2. saMskRta TIkAo 1. raghuvaMza TIkA 4. sArasvata vRtti 7. liMgAnuzAsana cUrNi 2. vRttaratnAkara TakA 5. mAghakAvya TIkA 8. kalpalatA TIkA 3. vADmaTAlaMkAra TIkA 6. meghadUta prathama zloka TIkA 9. dazavaikAlikasUtra TIkA Adi 24 graMtha 3. pAdapUrti sAhitya 1. jinasiMhasUri padotsava kAvya (raghuvaMza tRtIya sarga pAdapUrti) 2. RSabha bhaktAmara stotra (bhaktAmara pAdapUrti) emanI maulika kRtiomAM aSTalakSI graMtha anupama che. ane samagra bhAratIya sAhityamAM A koTino koi bIjo graMtha maLato nathI. jema saMskRta sAhityamAM dvisaMdhAna kAvya, saptasaMdhAna kAvya, caturvizatisaMdhAna kAvya prApta thAya che, ane eka zlokanA so arthavALuM zatArthI kAvya paNa maLe che, paraMtu eka-eka akSaranA eka-eka lAkha artha karavAvALI koi kRti prApta thatI nathI. tevI kRti to kevaLa A ja che. A kRtimAM rAnA no te sautha' A ATha akSaro upara pratyeka akSaranA kavie vyAkaraNa, koSa ane anekArthI koSonA AdhAre eka-eka lAkha artha karyA che. tethI A graMtha aSTalakSI nA nAme prasiddha che. enI racanAnA saMbaMdhamAM ullekha maLe che ke samrATa akabaranI sabhAmAM carcAnA samaye jainAcArya dvArA jyAre A kahevAmAM AvyuM ke 'Usa suttasa mato maLyo' arthAt eka-eka sUtranA anaMta artha thAya che. sabhAe sAbita karavA kahyuM. kavi zrI samayasuMdarajIe Ane pramANita karavA mATe samaya mAMgyo. vikrama saMvat 1649 zrAvaNa zukla Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrutadIpa-1 terasanI sAMjanA samaye akabare kAzamIra vijaya mATe zrIrAja zrIrAmadAsajInI vATikAmAM prathama pravAsa karyo hato. tyAM ja samasta rAjAo, sAmaMto ane vidvAnonI upasthitimAM kavie potAno nUtana graMtha saMbhaLAvIne sahunI sanmukha siddha karI batAvyuM ke mArA jevo eka adano vyakti paNa eka akSaranA eka lAkha artha karI zake che. to sarvajJanI vANInAM anaMta artha kema na thAya? A graMtha sAMbhaLIne sau camatkRta thayA ane vidvAnonA sanmukha ja samrATe A graMthane pramANita karyo. mahopAdhyAya zrI samayasuMdarajIne mahAkavi rUpe pratiSThApita karavA mATe emanuM zrI jinasiMhasUri padotsava kAvya ja paryApta che. A kAvyamAM raghuvaMza kAvyanA trIjA sarganI pAdapUrtinA rUpamAM zrI jinasiMhasUri nA AcArya padotsavanuM varNana karyuM che. A padotsava samrATa akabaranA AgrahathI yugapradhAnaA. zrI jinacandrasUrinA Adeza mujaba mahAmaMtrI karmacaMda bacchAvate saMvat 1649, phAgaNa suda bIjane lAhoramAM Ayojita karyo hato. dA. ta. be padya juo yadadhvarekhAbhidhamaMhipaGkaje, bhavAntataH puujypdprlbdhvaan| prabho! mahAmAtyavitIrNakoTizaH sadakSiNAdohada! lakSaNaM ddhau||1|| akabbaroktyA saciveza sadrUM, gaNAdhipaM karviti maansiNhkm| guroryakaH sUripadaM yativratipriyA prapede prakRtipriye vd||2|| evI rIte AcArya zrI mAnatuMgasUri praNIta bhaktAmara stotranA cothA caraNanI pAdapUrtirUpa kAvyanI racanA karI che. AmAM kavie AcArya zrI mAnatuMgasUrijInI jema ja bhagavAna zrI AdinAthane nAyaka mAnIne stavanA karI che. A kRti paNa atyaMta ja projjavala ane sarasa-mAdhurya saMyukta che. kavinuM stavanA samaye bhAvuka svarUpa juo ane sAthe zabdayojanA paNa juonmendrcndr! kRtabhadra! jinendracandra! jJAnAtmadarza-paridRSTa-viziSTa! vishv!| tvanmUrtirartiharaNI taraNI manojJe- vAlambanaM bhavajale patatAM jnaanaam||1|| kavinI upamA sAthe utyekSA juo'keshcchttaa sphuTatarA' adhadaGgadeze, shriitiirthraajvibudhaavlisNshritstvm| mUrdhasthakRSNatalikAsahitaM ca zRGgamuccaistaTaM suragireriva shaatkaumbhm||30|| kavinI saMvat ullekhavALI sarvaprathama racanA bhAvazataka che. enI racanA saMvat 1641 mAM thaI che. AmAM AcArya racita kAvyaprakAzamAM varNita dhvanine AdhAre vAcyAtizAyI bhaMganA keTalAMka bhedo upara kavie vizadatAthI vicAra karyo che. bhASA jJAna- kavino jema saMskRta bhASA upara adhikAra hato tema ja prAkRta, rAjasthAnI, siMdhI Adi bhASAo upara paNa adhikAra hato. prAkRta ane saMskRta mizrita pArzvanAtha stotranuM prathama padya juo lasaNNANa-vinnANa-sannANa-gehaM, kalAbhiH klaabhiryutaatmiiydehm| maNuNNaM kalAkelirUvANugAraM, stuve pArzvanAthaM gunnshrennisaarm||1|| Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yatiaMtimaArAdhanA dara evI rIte rAjasthAnI ane saMskRta pArzvanAtha aSTakanuM eka pada juobhluuN Aja bheTyu, prabhoH pAdapadmaM, phalI Asa morI, nitAntaM vipdmm| gayUM duHkhanAsI, punaH saumyadRSTyA, thayuM sukkha jhADaM, yathA meghvRssttyaa||1|| siMdhI bhASAmAM racita stavanuM eka pada juo Avo mere beThA pilAvA, bahI beDA godI meM sukha paavaa| manna asADA bola RSabhajI, Au asADhA kol||7|| evI rIte neminAtha stavananI eka paMkti juobhaavNdaa hai maikuM bhAvaMdA hai, nemi asADhe AvaMdA hai AyA toraNa lAla asADhA, pasuya dekhi pachitAuMdA hai bhaiNA emanA dvArA aSTaka rUpe saMskRta bhASAmAM racita pAMcaso stotra prApta che, jemAM koI stotra yamakapradhAna che, koI zleSapradhAna che, koI citrakAvya pradhAna che. rAjasthAnI kRtio-kavie saMskRta sAhityanI jema rAjasthAnI bhASAmAM paNa vizAla sAhityanI racanA karI che. rAsa ane caupAI saMjJaka geyAtmaka moTI-moTI kRtiomAMthI keTalIka kRtinA nAmo A pramANe 1. zAMbapradyumna rAsa 2. mRgAvatI rAsa 3. sItArAma caupAI 4. nala damayantI caupAI pa. draupadI caupAI 6. caMpaka zreSThI caupAI A sivAya zatruMjaya rAsa Adi 21 kRtio maLe che. covIsI, vIsI, chatrIsI ane bhAsa Adi aneka kRtio maLe che. phuTa racanAomAM rAjasthAnI bhASAmAM racita stotra, stava, svAdhyAya, gIta, velI Adi lagabhaga 500 phuTa racanAo maLe che, jemano saMgraha 'samayasuMdara kRti kusumAMjali' pustakanA rUpe prakAzita thayo che. evI rIte ApaNe joie chIe ke mahopAdhyAya samayasuMdara asAdhAraNa pratibhAnA dhAraka hatA. vyAkaraNa, sAhitya, nyAya, darzana ane jainAgamonA dhuraMdhara vidvAnuM ane saphaLa TIkAkAra hatA. saMvat 1661 thI laIne 1702 sudhI niraMtara sAhityasarjanamAM rahyA ane mA sarasvatInA bhaMDArane pUrNa rUpathI samRddha karatA rahyA. emanA gItI kAvyonI pracuratA joIne emanA saMbaMdhamAM prasiddha ukti samayasuMdaranA gItaDA, bhItA para nA cItarA yA kubhA rANA nA bhIMtaDAne sahaja bhAvathI svIkAra karavI ja paDe. (rAjasthAna vizvavidyAlaya, jayapura), Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ praveza sthAnAMga nAmanA AgamanuM eka sUtra che. tihiM ThANehiM samaNe niggaMthe mahANijjare mahApajjavasANe bhavati, taM jahA-kayA NaM ahaM appaM vA bahuyaM vA suyaM ahijjissamAmi? kayA NaM ahaM ekallavihArapaDimaM uvasaMjapajjittANaM viharissAmi? kayA NaM ahaM apacchimamAraNaMtiyasaMlehaNAjhUsaNAjhUsite pAovagate kAlaM aNavakaMkhamANe viharissAmi? evaM samaNasA savayasA sakAyasA pAgaDemANe samaNe niggaMthe mahANijjare mahApajjavasANe bhvti||(496) prabhu kahe che je zramaNa nirgasthanA manamAM traNa manoratha janme che tene ghaNI nirjarA thAya che ane tene samAdhi maraNa prApta thAya che tenuM saMsAramAM punarAgamana thatuM nathI. 1) huM kyAre thoDAM ke ghaNAM zrutano abhyAsa karIza? 2) huM kyAre (gItArtha banI gurvAjJApUrvaka) ekalavihAra pratimAno svIkAra karIza? 3) huM kyAre aMtasamayanI ArAdhanAthI yukta banI, AhArapANIno tyAga karI pAdapopagamana anazana svIkArI mRtyunI AkAMkSAthI para banIza? sarvasvanA parityAga sAthe potAnI icchAno paNa parityAga karanArA mahAzramaNonA A manoratha che. pahelo, mArA jIvananI pratyeka paLa bhagavAnanA vacanonuM adhyayana karavAmAM vIte, bhagavAnanA vacanonI sAthe AtmAnuM anusaMdhAna karavAmAM vIte, bhagavAnanA vacanonI anuprekSA karavAmAM vIte. bIjo manoratha, bhagavAnanA vacanomAM huM evo ekAkAra banI jAuM ke bahAranA badhA ja saMbaMdhothI para thaIne parama ekAMtamAM rahI prabhunA vacanone AtmasAt karato rahuM. ane trIjo manoratha maraNanI paLo game tyAre Ave te pUrve huM mArA dehano tyAga karI dauM, jIvananI aMtima kSaNomAM jIvanabhara sAdhelI ArAdhanAnA telathI mananA koDiyAmAM samAdhinI jyota jalAvavAno dareka sAdhakane manoratha hoya che. maraNa samayanI ghaDI agniparIkSA samAna hoya che. jIvanabhara kAyA sAthe joDelo saMbaMdha je paththara jevo lAgato hato te barapha banIne pIgaLavA mAMDe che, varALa banIne uDavA mAMDe che. A samaye mAnasika sthiratA TakAvavI muzkela bane che kema ke mana je AtmAno hisso che evuM lAgatuM hatuM te paNa alopa thavA mAMDe che. AtmAnAM ekAkIpaNAMnI vAstavikatA pahelI vAra khyAlamAM Ave che. A samaye bhalabhalAM sAdhakonI jAgRti jatI rahe to koi Azcarya nathI. mATe ja nircantha sAdhako dhyAna ane adhyayananI sAthe aMtasamayanI samAdhine paNa jIvananuM lakSya banAve che. jIvanano aMtima bhAga kevala maraNanI AkAMkSAthI, Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yati aMtima ArAdhanA maraNanA bhayathI ke maraNa kyAre Avaze? kevI rIte Avaze? kevuM Avaze? evI utsukatAthI paNa 52 thai javAmAM pasAra kare che. kAyAnI mamatAne utA2vA anazana svIkArI le che. AhAra pANIno tyAga kare che. ekAgratA sAdhavA zarIrane sthira karI de che. maunanI gaharAimAM utarI jAya che. mananI zAMti banAvI rAkhe che. A bhUmikA prApta ka2vI AsAna nathI. varasonI sAdhanA joie, pArAvAra hiMmata joie, uMcA gajAnuM sattva joie, uMDo zAstrabodha joie, aDaga zraddhA baLa joie, mananI samasyAone ukelI zake tevI pAradarzI prajJA joie. paramAtmAnI karuNA, gurunI kRpA ane zAstronAM svAdhyAya (sva+adhyAya) vinA A zakya nathI. mahApaccakkhANa nAmanAM Agama sUtramAM kahyuM che-saMlekhanA mATe bAra varasanI sAdhanA karavI. aMta samayane kevI rIte ujALI zakAya? te mATe pUrvapuruSoe aneka zAstro racyAM che. temAnAM keTalokano paricaya karIe. 1) 2) 3) 4) 5) 65 6) 7) ma2Navibhakti-A AgamamAM Avici vagere sattara prakA2nAM maraNanuM varNana che. Atmavizuddhi-A AgamamAM AlocanA, pratikramaNa ane prAyazcita dvArA AtmA vizuddha kevI rIte thai zake tenuM varNana che. saMlekhanA zruta-A AgamamAM bAra varSa sudhI saMlekhanA kevI rIte thai zake tenuM varNana che. za2I2nI mamatA utAravAno prayAsa ane kaSAyonI tAkAta toDavAno prayAsa te saMlekhanA. anazana svIkaratA pahelA bAra varasa sudhI A abhyAsa ka2vAno hoya che. A traNa Agamo hAla maLatA nathI. Atu2pratyAkhyAna-A Agama upalabdha che temAM za2I2mAM mAMdagI Ave tyAre kevA prakAranI sAdhanA ka2vI tenuM varNana che. A Agama upalabdha che. prakIrNaka AgamomAM tenuM sthAna che. gaNadhara bhagavaMta sivAyanA prabhunA ziSyoe racelA bodhavacanone prakIrNaka sUtra kahevAya che. A nAmanA be Agama che. mahApratyAkhyAna-jIvananA aMta samaye je paccakkhANa ka2vAmAM Ave che te mahApaccakkhANa kahevAya. temAM za2I2no paNa tyAga karavAmAM Ave che. catuHzaraNaprakIrNaka-gAthA 27)aMtasamaye ArAdhanAnAM AlaMbana rUpe arihaMta, siddha, sAdhu ane dharmanuM zaraNa svIkAravAmAM Ave che tenuM varNana A AgamamAM che. ma2NasamAdhiprakIrNaka-A AgamamAM maraNa samaye samAdhi kevI rIte keLavavI tenuM varNana che. Agama uparAMta paNa prAcIna mahApuruSoe aMtima ArAdhanAne lagatAM aneka arthagaMbhI2 zAstronI racanA karI che. ? 8) ArAdhanApatAkA- prAcIna AcArya bhagavaMte A zAstranI racanA karI che. tenI 932 gAthA che. temAM uttamArtha = maraNa samaye samAdhi jALavavA batrIsa muddAnI saMkalanA karI che. 6. AgamaprabhAkara pU. munivara zrIpuNyavijayajI ma. e AvA zAstronuM saMkalana karyuM hatuM te zrI amRtabhAi bhojake saMpAdita karyuM che. tema ja mahAvIra vidyAlaya ta2phathI paphaLayA bhA. 1-2mAM mudrita thayuM che. Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrutadIpa-1 9) ArAdhanApatAkA-e ja nAmanA bIjAM zAstranI racanA zrI vIrabhadrAcAryae karI che. temAM 989 gAthA che. temAM cAra bAbatone najaramAM rAkhI A ja vAtonuM varNana che. 10) ArAdhanAsAra parvatArAdhanA-A zAstramAM 263 gAthA che temAM aMtasamaye karavAnAM vicArono upadeza che. 11) jinazekhara nAmanA zrAvakane sula zrAvake karAvelI ArAdhanA koika zAstramAM che tenI 54 gAthA aMtasamaya najIka Ave tyAre ghaNI preraNA pamADe che. 12) naMdanamuninI ArAdhanA-atiprasiddha che. mahAvIrasvAmI bhagavAnanA AtmAe je bhavamAM 11, 80, 645 mAsakSamaNanI sAdhanA karI te bhavanA maraNa pUrve karelI ArAdhanAno zabdacitAra 40 gAthAmAM che. triSaSTizalAkApuruSacaritamAM paNa 40 gAthAmAM A ja viSayanuM varNana che. 13) ArAdhanAkulaka-A zAstra ATha gAthAmAM aMtasamaye zuM karavuM teno saMkSepathI sAra darzAve che. 14) mithyAdukRtakulaka-A nAmanA be zAstra che. ekanI nava gAthA che, bIjAnI dasa. baMnemAM aMtasamaye badhAM ja jIvo sAthe kSamApanA karavAno upadeza che. 15) AlocanAkulaka-agyAra gAthAnA A kulakamAM vividha duSkatonI AlocanA darzAvI che. 16) Atmavizodhikulaka-bAra gAthAnAM A zAstramAM vividha duSkatonI niMdA ane gahanuM varNana che. 17) ArAdhanApaMcaka-zramaNa bhagavAna zrI mahAvIra paramAtmAnI preraNAthI maNiratha vagere pAMca mahArAjAoe saMlekhanA svIkArI hatI. ane aMtaHkRt kevalI banyA hatA. temaNe karelI ArAdhanAnuM varNana AcAryazrI udyotanasUrijI kRta kuvalayamAlAkathAmAM Ave che. tenI 335 gAthA che. 18) aMtima ArAdhanA-AcArya zrI vardhamAnasUrijI ma. e dharmaratnakaraMDaka nAmanA zAstranI racanA karI che. temAM aMtasamaye karavAnI ArAdhanAnuM varNana 30 gAthAmAM karyuM che. 19) saMvegaraMgamAlA-AcAryazrI ratnasiMhasUrijI ma. e 150 gAthA pramANa A zAstranI racanA karI che. - temAM samAdhibhAva kevI rIte keLavavo? tenuM vistArathI varNana che. maraNanI pUrvataiyArI mATe A zAstra bahu upayogI che. 20) caturgatijIvakSamApanA-A zAstranI 38 gAthAmAM cAre gatinA jIvo sAthe kSamApanA kevI rIte karavI te jaNAvyuM che. ApaNo jIva judA judA bhavamAM hato tyAre bIjA jIvone teNe kevI rIte duHkhI karyA haze. te batAvI kSamApanA karI che. 21) mRtyumahotsavamRtyune takalIpha mAnavAne badale utsavarUpa kevI rIte banAvI zakAya tenuM varNana 17 zlokanAM A zAstramAM che. Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yatiaMtimaArAdhanA 22) paryataArAdhanAkulaka -AcAryazrI ratnasiMhasUrijIma. e maraNa samaye kevI bhAvanA rAkhavI teno upadeza ApatA suMdara kulakanI racanA karI che. tenI 15 gAthA che. teno artha "sahaja samAdhi bhalI" mAM pragaTa thayo che. A rIte aMtasamayanI ArAdhanA mATe saMskRta bhASAmAM 22 zAstro racAyA che. bIjA paNa haze tenI noMdha maLI nathI. tenI 3025 thI vadhu gAthAo che. caritragraMthomAM sthaLe sthaLe mahApuruSoe karelI aMtima ArAdhanAnuM varNana maLe che. gujarAtI bhASAmAM aMtima ArAdhanA mATe puNyaprakAzanuM stavana ane padmAvatIArAdhanA pracalita che. -vairAgyarativijaya vi. saM. 2070 poSa vada 10 zrutabhavana pUNe Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yatiaMtima ArAdhanA paricaya prastuta saMpAdanamAM upA. zrI. samayasuMdarajIma. kRta "yatiaMtima ArAdhanA" prastuta che. tenuM bIjuM nAma "sAdhuArAdhanA" che. maraNasamaya pahelAM sAdhubhagavaMtoe Atmazuddhi mATe kevA prakAranI ArAdhanA karavI joie. tenuM varNana A zAstramAM che. tenI bhASA jUnI gujarAtI che. A laghukRtinI racanA rAjasthAnanA riNigAmamAM thaI che. bikAnera prAMtanA saradArazahara pAse rAjagaDha sTezanathI 41mAila dUra riNigAma che. te riNitArAnagara)nAme prasiddha che. gAmamAM zikharabaddha derAsara che. mULanAyaka zrI zItalanAthajI 1000varSa prAcIna che. pratimA para saM. 1058no lekha che. 60 varSa pahelA ahIM jainonA cAra ghara hatAM. derAsarano vahIvaTa yati zrI panAlAlajI saMbhALatA hatA. upA. zrI. samayasuMdarajI ma. e ahIM comAsuM karyuM che tethI pUrve ahIM ghaNAM ghara haze tevuM anumAna thaI zake. upA. zrI samayasuMdarajI te vidagdha vidvAna hatA. temaNe aneka zAstronI racanA karI che. temano paricaya ane temanI racanAo viSe maho. vinayasAgarajI ma. no lekha ahIM alagathI ApavAmAM Avyo che. A lekhamAM temanI racanAomAM yatiaMtima ArAdhanAnuM nAma nathI tethI A kRti apragaTa che ema kahI zakAya. maho. samayasuMdarajInA gIto mATe rAjasthAnamAM ukti pracalita hatI "rANA kuMbhArA bhIMtaDA ara samayasuMdararA gItaDA" mahArANA kuMbhAe rAjasthAnane mogalonA AkramaNathI bacAvavA killAo banAvyA hatAM, tenI bhIMto abhedya hatI, ane ethI ja AkhA rAjasthAnamAM pracalita paNa hatI. tenI jema ja maho. samayasuMdarajInA gIto paNa ghera-ghera gavAtAM. prastuta kRtimAM upA. zrI samayasuMdarajIma. e sAdhubhagavaMte aMtimasamaye karavAnI ArAdhanAnuM varNana karyuM che. sAdhujIvanamAM vaDI dIkSA ane padavI jeTalAM mahattvanA che teTalI ja mahatvanI aMtima ArAdhanA che. bhagavAnanI pratiSThA mATe zreSTha muhUrta jovAya che, vaDI dIkSA, padavI mATe zreSTha muhUrta jovAmAM Ave che tema aMtima ArAdhanA mATe paNa zreSTha muhUrta pasaMda karavAmAM Ave che. pratiSThA, vaDIdIkSA ane padavI zreSTha gurUnI nizrAmAM karavAmAM Ave che tema aMtima ArAdhanA mATe zreSTha gurunI nizrA apekSita che. upA. zrI samayasuMdarajIma. e A vAta upara bhAra mUkyo che. sAdhuonI aMtima ArAdhanAnA cha prakAra kahyAM che. eTale ke maraNa pUrve samAdhi icchatA sAdhue che kAma avazya karavAnAM che. uttarAdhyayanasUtramAM kahyuM che sohi ujjuabhUyassa, dhammo suddhassa citthtth|| Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yati aMtima ArAdhanA zuddha che te ja dharmano adhikArI che. aMtima samaye samAdhi te ja rAkhI zake jeno AtmA zuddha hoya. AtmazuddhinA cha pagathiyAM che. tene ja aMtima ArAdhanA kahe che. aMtima ArAdhanAthI AtmA zuddha thAya che. AtmazuddhithI samAdhi maLe che. te cha adhikAra A pramANe che. 1) samyakatvanI zuddhi. aDhAra pApasthAnakano tyAga. 2) 69 2) 3) corAzIlAkha jIvayoninI kSamApanA. 4) saMyamanI virAdhanAnuM micchAmi dukkaDaM. 5) duSkRtanI garha. 6) sukRtanI anumodanA. aMtima ArAdhanAno svIkA2 ka2vAno vidhi A pramANe batAvyo che. sArA muhUrtamAM bhojana karI lIdhA pachI za2I2ne pavitra karavuM. eTale zarIranI bAdhAo TALI devI. caturvidha saMghane bolAvavo. sAme bhagavAnanI pratimA sthApavI. iriyAvahiyaM ka2vI, caityavaMdana karavuM, muhapattinuM paDilehaNa karavuM. be vAMdaNA ApavA ane gurune ArAdhanAsUtra saMbhaLAvavAnI vinaMti karavI. tyAra pachI guru cha adhikA2ne vistA2thI saMbhaLAve. 1) samyaktvanI zuddhi-samyaktva mokSasAdhanAno pAyo che. sagatinuM kAraNa che. ethI sarvaprathama tenI zuddhi ka2vAmAM Ave che. arihaMta mArA deva che, susAdhu mArA guru che, bhagavAne kaheluM tattva ja satya che. A vAtane yAda karI samyaktvanI zuddhi ka2vI. 6) aDhAra pApasthAnakano tyAga-aDhAra pApasthAnakanuM vistArathI varNana karIne, vizeSarUpe teno tyAga ka2vAnI preraNA guru kare che. 3) corAzIlAkha jIvayoninI kSamApanA-trIjA adhikAramAM corAzIlAkha jIvayoninA bheda ane tenI 10 prakAre thayelI virAdhanAnuM mithyAduSkRta guru karAve che. 10 prakAranI virAdhanA iriyAvahiyaM. sUtramAM darzAvI che. 4) saMyamanI virAdhanAnuM micchAmi dukkaDaM-A adhikAramAM pAMca mahAvrata ane chaThThAM rAtribhojanavi2maNavratanI virAdhanAnuM vistArathI varNana che. 5) duSkRtagAM- pAMcamAM adhikAramAM bhikSAnA 42 doSa, pAMca AhAranA doSa, sAdhvAcAranA aticAra, paMcAcAranI virAdhanA, 10 prakAranA yatidharmanI virAdhanA, caraNasittarI ane karaNasittarInI virAdhanA vagere duSkRtyonI garhA karAve che. sukRtanI anumodanA - chAadhikAramAM jIvanamAM karelAM sukRta yAda karAve che. pAMca mahAvratono svIkAra karyo. aSTapravacanamAtAnuM pAlana karyuM. AgamazAstrono abhyAsa karyo-karAvyo. zAstro lakhyAM, Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrutadIpa-1 zuddha karyA. bIjAne vAMcavA prata ApI. arihaMtanI, sAdhunI, glAnanI, tapasvInI, gurunI, vAcanAcAryanI vaiyAvacca karI. yoga vahana karyA. tIrthayAtrAo karI. aneka prakAranAM tapa karyA. kAussagna karyA. bhAvanA bhAvI. navakAra gaNyA. caraNasittarI ane karaNasittarI sArI rIte pALI. A badhA sukRtonI anumodanA guru karAve. te pachI vizeSa rUpe paccakakhANa Ape, abhigraha Ape, cAra zaraNano svIkAra karAve. A rIte aMtima samayanI ArAdhanA guru saMbhaLAve che. kRtino racanAsaMvata vi. saM. 1685 che. A kRtinI ekamAtra prata prApta thai che. te kyA bhaMDAranI che tenI khabara nathI. pratanI laMbAi 22. 7 se. mI. ane pahoLAi 12 se. mI. dareka patra para 14 paMkti che. ane dareka paMktimAM 39 akSara che. teno lekhanasamaya saMvaMta-1899 poSa-vada-3 somavAra che. A prata pa. dulIcaMde vikramapuramAM lakhI che. prata ghaNe bhAge zuddha che. tenI pahelI pratilipi amRtabhAI paTele karI che. pratanI bhASA jUnI gujarAtI che. moTe bhAge samajI zakAya tevI che. azuddha pAThane saMpAdana samaye sudhArI levAmAM AvyAM che. aspaSTa pAThanI sAme (?) cihna darzAvyuM che. adhUrA pAThane pUrA karI pAdaTIpamAM darzAvyA che. ekaMdare A kRti aMtima ArAdhanAmAM khUba sahAyaka bane tevI che. sA. zrIharSarekhAzrIjInA ziSyA sA. jinaratnAzrI 1. bANASTarasabhaumAbdau (1685) rinniingrsNsthitaiH| yatyantyArAdhanA cakre smyaadimsundraiH|| Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upA. zrIsamayasuMdaragaNikRtA yatiaMtimaArAdhanA ||shrii iSTadevAya nmH|| svastikalyANakartAraM natvA zrIzItalaM jinm| ahamArAdhanAM vacmi yti(tii)naamaatmshuddhye|| tatrAsyAM yatyArAdhanAyAM SaDadhikArA jnyeyaaH| tathAhi- pUrvaM samyaktvazuddhiH(1) tato'STAdazapApasthAnakaparihAraH (2) tataH caturazItilakSajIvayonikSAmaNam (3) saMyamavirAdhanAyA duSkRtadAnaM(4) tato duSkRtagarhA (5) tataH sukRtAnumodanA (6) / tatrAdau ArAdhanAvidhiH procyate-tathAhi zubhasaumyavAre zubhavelAyAM bhojanAnantaraM dehaM zuciM kRtvA sarvasaGghamAkArya agresthApitazrIvItarAgapratimAyA agre sammakhIbhaya IryApathikI pratikramya caityavandanAM katvA makhavastrikA pratilekhya vandanakadvayaM dattvA ArAdhanAkRd bhaNati "bhagavan ! ArAdhanAsUtra sunnaavau|" gurUbhaNati -"vidhipUrvaka saaNbhlau|" tathAhi arihaMto maha devo jAvajjIvaM susAhuNo gurunno| jiNapannattaM tattaM iya sammattaM mae ghiy||1|| deva tau zrIvItarAgadeva aDhArai dUSaNe karI rahita, devatAM koDi tiNeM mahita, cautIsa atisaya virAjamAna, paiMtIsa vANIguNakarI saubhita, ATha mahAprAtihArya tiNe karI yukta, anantaguNanidhAna, sarva devamAMhe pradhAna, devAdhideva te mAharai deva ehavo saradahajyau (1) guru to susAdhu je paMcamahAvratarA dharaNahAra, bayAlIsa AhAra dUSaNanA TAlanahAra, cha jIvanikAyanA pIDAhara, aDhArai sahasra zIlAMgarathanA dhAraka, saMsArasamudratAraka, pAMce sumite sumitA, trihuM gupte guptA, jJAnadarzanacaritrakari mokSamArgasAdhaka, vItarAgadevanI AjJArA ArAdhika, kriyAkalApasAvadhAna, sadA dharmadhyAnakukSIsaMbala, caritrapAtra, nirmalagAtra ehavA sAdhu bhagavaMta mAhare guru ehavo saradahijyau (2) dharma to zrIkevalIbhagavaMtano bhAkhyau AjJArUpa, dayAmayI, dargati paDatAM prANIyAMne dhAre, je karai te saMsAra samudrane tarai ehavo vItarAgadevano dharma te mAhare dharma (3) itaneM sudha samakita tumaneM ucraayo1| hivai aDhArai pApasthAnaka kahai chai te sAMbhalIne srdhijyauaasvksaaybNdhnnklhaabhkkhaannprpriivaao| arairaipesunnaM mAyAmosaM ca micchtt||1|| pAMce Azrava vAraMvAra sevyA huvai| tihAM pahilo Azrava prANAtipAta kIdho huvai| te kima ? pRthavI 1 ap 2 teu 3 vAu 4 vanaspati 5 beMdrI 6 teMdrI 7 caureMdrI 8 paceMdrI 9 e navavidhi jIva abhihayA vattiyA ityAdi dazaprakAre karI iNabhavai parabhave jANatAM ajANatAM manavacanakAyAyai karI duhavyA huvai (duhAvyA huvai) duhavatAM anumodyA huvai te arihaMtanI sAkhiM 1 siddhanI sAkhiM (2 sAdhunI sAkhiM) 3 devanI sAkhiM 4 Atmani sAkhiM 5 gurunI sAkhiM 6 micchA mi dukkddN||1|| bIjau Azrava mRSAvAda bolyau huvai| te kima ? hAseM karI, krodhe karI, mAne karI, mAyAe karI, lobhe karI bolyau huvai| valai kanyAlIka 1 gavAlIka 2 bhaumAlIka 3 thApaNamoso 4 kIdho huvai| kuDI sAkha dIdhI huvai| iNabhava parabhava jANatAM ajANatAM te micchA mi dukkddN||2|| tIjo Azrava adattAdAna lAgo huvai| te kima ? pArakI vastu caurI huvai caurAvI huvai cauratAM aNumodI huvai| iNabhava parabhava jANatAM ajANatAM te micchA mi dukkddN||3|| cautho Azrava maithuna sevyau huvai| te kima ? devasaMbaMdhI, manuSyasaMbaMdhI, tiryaMcasaMbaMdhI sevyau huvai| ApaNI pArakI strI, ApaNo pArako puruSa tehanI kAyAne viSai lolupatA kIdhI huvai| iNabhava parabhava jANatAM ajANatAM te micchA mi dukkdd||4|| Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrutadIpa-1 pAMcamo Azrava parigraha rAkhyau huvai| te kima ? te kahai chai- cavadai upagaraNa* kahayA chai tehathI adhikA rAkhyA huvai athavA pAchale bhava athavA gRhasthAvAsa vasatAM dhanya-dhAnya-kSetra-vAstu-rUpya-suvarNa-kUpya-dvipada-catuHpadAdika navavidha parigraha aparamita rAkhyA huvai te Upara ghaNI mUrchA kiidhii| iNabhava parabhava jANatAM ajANatAM micchA mi dukkddN||5|| valI krodha 6 mAna 7 mAyA 8 lobha 9 ghaNA kIdhA huvai| valI rAga ghaNau kIdhau huvai te rAga trihuM bhedeN| te kima ? strIne puraSa upara rAga, (strI ne strI upara rAga, ) puraSane strI upara rAga, puraSane puraSa Upara rAga te kAmarAga 1 kuTuMba parivAra Upara rAga te saneharAga 2 ApaNe mati Upara kadAgraha te dRSTirAga 3 / 10 ima dveSanA piNa triNa bheda 11 // vale lokAsu veDhavADa kIdhA huvai 12 / vale lokAMne kUDA kalaMka dIdhA huvai 13 / vale chatA achatA dUSaNa prakAsaneM pArakI niMdA kIdhI huvai 14 / valI duHkha pAmIne AkulavyAkulatA kara arai veI huvai anai sukha pAmIne rai veI huvai 15 / valI paizUnya kIdhau huvai, rAjA hajUra cADI khAdhI huvai, kehanai daMDAyA muMDAyA huvai 16 / valI mAyA sahita mRSAvAda bolyau huvai athavA thApaNi moso kIdho huvai 17 / valI mahAmAI, cAmuMDA, causaThI, nagarakoTI, gautradevI pramukha: valI yakSa, gogA, kSetrapAla, vinAyaka, pazcimAdhIza, harihara pramukha kudevane deva mAnyA huvai| valI jogI, sanyAsI, kaDI, kApaDI, tApasa, daravesa, zeSa mullA, muMDiyA, sophI, AcArabhraSTa pAsatthA osannA pramukha kuguru ne gurubu mAnyA huvai| valI mithyAtvI prarUpyo hiMsArUpa adharma te dharmabuddhai mAnyau huvai 18 evaM aDhArai pApasthAna yatIpaNaimai athavA grahasthapaNAmai sevyA huvai te iNabhava parabhava jANatAM ajANatAM micchA mi dukkaDaM 2 / / hivai caurAsI lAkha jIvAjoni kahai chai te khaamjyau| sAta lAkha pRthavIkAya tehanA e bheda- sphaTika, maNi, ratna, pravAli, hiMgula, haritAla, maNisAla, pAro, suramau, sono, rUpau, tAMbo, loha, kathIra, jasada, sIso, sAte dhAta, geru, khaDIvAMnI, araNeTo, palevA, abhraka, turI, vastra raMgaNarI mATI, UkharakhetrarI mATI, pASANa, khara pRthavI pramukha bhed| eha pRthavIno khara pramukhano bAvIsa hajAra varasa utkRSTo Aukho, AMgularo asaMkhyAtamo bhAga dehamAna, zaNinA phala je pRthavInA khaMDamAhe je jIva chai te jIva pArevA jehavI je kAyA karai to jaMbadvIpamAhai samAvai nhiiN| te pRthavIkAya rUpaiM rasaiM gaMdhai pharaseM karI sAtalAkha joni jaannvii| te pRthavIkAyanA jIvAne jANatAM ajANatAM AraMbhAdikai karI virAdhanA kIdhI havai iNabhava parabhava jAtAM(jANatAM ajANatAM) te micchA mi dukkdd||1|| hivai apkAya kahai ch| te apkAyanA aneka bhed| te kima ? AkAsano pANI, dharatIMno pANI, osa, hima, karahA, treha, dhuMhara, ghanodadhi prmukh| eha apkAyano sAta hajAra varasaro utkRSTo Aukho, AMgulare asaMkhyAtameM bhAga dehmaan| eka pANIrA biMdu meM asaMkhyAtA jIva sarasuM jehavI kAyA karai to jaMbUdvIpa mAhe mAvai nhiiN| te apkAya jIvanI virAdhanA kIdhI huvai iNabhava parabhava jAtAM(jANatAM ajANatAM) te micchA mi dukkddN||2|| hivai agnikAyarA bheda kahai chai- agni, aMgArA, mummura, jhAla, bhobhara, aMgIThI, koDu, dIvI, carAka rohi meM agni lagAvai cakamaka, vijalI prmukh| eha agnikAya ciNoThI jita [2ba] nI mAMhe asaMkhyAtA jIva te khasa-khasa jevaDI kAyA karai to jaMbUdvIpamAhe nahIM maavai| iNArI sAta lAkha yoni, tIna ahorAtra utkRSTa aaukho| agnikAya AraMbhAdikai karI virAdhanA kIdhI huvai iNabhava parabhava jAtAM te micchA mi dkkdd||3|| Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yatiaMtimaArAdhanA 73 hivai vAyukAyanA bheda kahai chai te kuNa kuNa ? guMjavAta, udbhrAmakavAta, utkAlikAvAta, maMDalavAta, mahAvAta, zuddhavAta, bhUteliyo, vAtoliyo, koraNa, vAuli, dhanuvAta, tanuvAta prmukh| vAyukAyano tIna hajAra varasaro utkRSTo Aukho, aMgula pramANa AkAsa bhAgavarttimAMhe asaMkhyAtA jIva te lIkha sarIkhI kAyA karai to jaMbUdvIpamAhe na maavai| sAta lAkha joni| te vAyukAya AMrabhAdikeM karI virAdhanA kIdhI havai iNabhava parabhava jAtAM te micchA mi dkkdd||4|| hivai vanaspatikAyarA bheda kahai chai| te vanaspati bihuM bhedai- pratyeka ane saadhaarnn| te pratyekanA aneka bheda te kuNa kuNa ? AMbA, nIMbU, kadaMba, asoga, nAga, punnAga, dhava, khadira, vaDa, pIpala, karIra, boraTI, khejaDA, phoga, Aka, dhattUrA, kelA, khaDatRNa, harIveli, pAna, phUla, bIja, chAla, kamala prmukhaa| pratyeka vanaspatirai mUlamAMhai asaMkhyAtA jiiv|1| kaMdamAhe asaMkhyAtA jiiv|2| saMdhamAMhe asaMkhyAtA jiiv|3| chAlamAMhe asaMkhyAtA jiiv|4| zAkhamAMhe asaMkhyAtA jiivaa5| paDizAkhAmAMhe asaMkhyAtA jiiv|6| pAnamAMhe eka jiiv|7| phUlamAMhe aneka jiiv8| phalamAMhe jitarA bIja titarA jiiv|9| siMghoDA bi jiiv| teha hajAra jojana jhAjherA padmadrahAdikameM kamala chai tehano dehamAna dasa hajAra varasano utkRSTo aaukho| daza lAkha yoni| pratyeka vanaspatinI AraMbhAdikeM karI virAdhanA kIdhI huvai i [2] Nabhava parabhava jAtAM(jANatAM ajANatAM) te micchA mi dukkddN||5|| hivai sAdhAraNa vanaspati anNtkaay| tehanA aneka bhed| kaMdamUla, aMkura, kisalaya, sevAla, bhUphoDa, pAMcavaraNI phUgaNa, gAjara, paMcAMga, mUlA, sUraNa, lasaNa, teja, Ado, thohara, kuvArapATho, guggala, giloya, motha, lIlI, haladara, rattAlU, piMDAlU prmukh| eha vanaspatimAhe sUirA agrabhAgamAhe anaMtAjIva jaghanya ane utkRSTa piNa aMtarmuhurttano Aukho, cavadai lAkha jiivyoni| eha sAdhAraNa vanaspatinI AraMbhAdike karI virAdhanA karI huvai iNabhava parabhava jAtAM(jANatAM ajANatAM) te micchA mi dukkddN||6|| hivai beiMdrI jIva kahai chai| jehanai sparzana ane jIbha e be iMdrI te saMkha, kavaDA, gaMDolA, jaloka, alasIyA, ladda, kRmiyA, purAgADara, cUDela, taMboliyA, vAlA, kASTakITa, caMdaNaga jIvavizeSa pramukha aneka bhed| bArai jojana saMkha pramukharo dehamAna, bArai varasa utkRSTa Aukho, doya lAkha yoni| beiMdrI jIvanI AraMbhAdikeM karI virAdhanA kIdhI iNabhava parabhava jAtAM(jANatAM ajANatAM) te micchA mi dukkdd||7|| __ hivai teiMdrI jIva kahai ch| je jIvaneM sparzana, rasana, ghrANa e tIna iMdrI te teNdrii| kuNa ? kAnasilAyo, mAkaNa, jUM, lIkha, kIDI, makkoDA, udehI, ghIvela, IlI, carmajU, goMgIDA, jAta, gadahIyA, corakIDA, gobaranA kIDA, dhAnarA kIDA, kuMthuvA, gopAlikA, ciMcaDa, IlakA, mamolA, jalauka prmukh| teiMdrIno ugaNapacAsa dinaro utkRSTo Aukho, triNa kosa kAphAnasalAyA pramukho dehamAna, doya lAkha joni| eha teiMdrI jIvanI AraMbhAdike karI virAdhanA kIdhI havai iNabhava parabhava jAtAM(jANatAM ajANatAM) te micchA mi dukkdd||8|| hivai caureMdrI jIva kahai ch| je jIvaneM sparzana, rasana, ghrANa, cakSu e cyAra iMdrI te cauriiNdrii| te kuNa kuNa ? vIchU, DhikuNa, bhamarA, bhamarI, tIDI, mAkhI, DAMsa, masaka, bhaNahaNA, kUtA, pataMgIyA, kaMsArI, khaDamAMkaDI, gogA, gAvaDI prmukh| tehano cha mAsano utkRSTo Aukho, eka yojana pramANa bhamarAdikano dehamAna, doya lAkha joni| e cauriMdrI jIvanI AraMbhAdike karI virAdhanA kIdhI havai iNabhava parabhava jAtAM(jANatAM ajANatAM) te micchA mi dkkddN||9|| hivai paMcedrInA bheda kahai chai| jehane sparzana, rasana, ghrANa, cakSu, zrotra e pAMca iMdrI jehanai(jehane) te pNcedrii| tehanA cyAra bhedanArakI, devatA, manuSya, tiryaMca 4 / nArakInA cavadai bheda svetAMvarakArI sAta parajAptA sAta aprjaaptaa| te nArakIno tetIsa sAgarano utkRSTo aaukho| dasa hajAra varasano jaghanya aaukho| pAMcasai dhanuSa dehamAna utkRsstto| cAra lAkha nArakInI yoni| te nArakI jIvAMne paramAhammI devatA karI chedana, bhedana, tADana, tarjanA, krakraca, vidAraNa, trapupAna, kuMbhIpAka pAcana, kadarthanAdike virAdhanA kIdhI huvai iNabhava parabhava jAtAM(jANatAM ajANatAM) te micchA mi dkkdd||10|| Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrutadIpa-1 devatAnA cyAra bheda kahai chai - bhavanapati 1 vyaMtara 2 jyotiSI 3 vaimAnika 4 / tehano jaghanya dasahajAra varasano aaukho| utkRSTo tetIsa sAgaropama aaukho| sAta hAtha dehmaan| cyAra lAkha jIvA yoni| devatAne maMtra, jaMtra, taMtrai karI AkarSaNa kIdhA huvai, dukha dIdhA huvai, dIsatA nahIM chai te bhaNI chatAM achatA thApyA huvai, iNabhava parabhava jAtAM (jANatAM ajANatAM) te micchA mi dukkdd||11|| tiryaMcanA pAMca bhed| te kuNa kuNa ? jalacara te mAchalA, kAchavA prmukh| tIyAM samUrchima garbhija bihuro utkRSTo [3ba] pUrvakoDivarSano aauukho| hajjAra yojana svayaMbhUramaNanA mAchalA pramukhano dehmaan| thalacara te kuNa ? sIMha, vAgha, cItarA, aSTApada, hAthI, ghoDA, khacara, UMTa, balada, gAya, khara, bheMsa, chAlI, hiraNa, rojha, sasIyA, sUyara, rIcha, sAMvara, kUtarA, siyAla, billI prmukh| te yugalIyAno tIna palyopama utkRSTo aauukho| tIna kosa dehamAna ane saMkhyAtA AUkhAnA dhnnii| tiyAMro pUrvakoDa utkRSTo aauukho| cha kosa dehmaan| khecara = pNkhii| te kuNa kuNa ? haMsa, bagalA, sArasa, sIMcANA, sAmalI, gRdha, kAga, gUghU, kabUtara, ciDakalA, nIlaTAMsa, sUvaTA, mora prmukh| tiNAMro palyopamaro asaMkhyAtamo bhAga utkRSTo aaukho| dhanuSapRthaktva dehmaan| uraparasarpa te kuNa kahiyai ? svAlai = sarpa prmukh| tiNAMro pUrvakoDi utkRSTo aaukho| hajAra jojana dehmaan| bhujaparasarpa te kuNa ? goha, naulIyA, giloi, bAMbhaNI pramukha tiNAMro pUrva koDa utkRSTo aaukho| kosa pra(pR)thaktva dehmaan| iyAM pAMcArI cyAra lAkha yoni| iyAM tiryaMcAneM chedana, bhedana, kadarthana, aMgAvayavakatana, nAsAviMdhana, atibhArAropaNa, pRSTa(STha)gAlana, DAMbhadAna, karkasaprahAradAna, cArapAMNIniSedha, vismaraNa, tApana, pIDana, vyathotpAdanAdike karI virAdhanA kIdhI huvai iNabhava parabhava jAtAM (jANatAM ajANatAM) te micchA mi dukkdd||12|| hivai manuSyanA bheda kahai chai - triNa saya tiDottara 303 / te kima ? peMtAlIsa lAkha jojana manuSya kSetramAMhe pAMca bharata (5) pAMca eravata (5) pAMca mahAvideha (5) e panarai krmbhuumi| pAMca hemavata (5) pAMca erannavata (5) pAMca harivarSa (5) pAMca ramyaka (5) pAMca devakuru (5) pAMca uttarakuru (5) e tIsa 3 chappana aMtaradvIpa eka so eka (101) garbha [4] ja paryAptA, eka so eka (101) garbhaja aparyAptA, eka so eka (101) samUrchima e sarva bhelA kIdhAM triNasayatIna bheda (303) / te kei anArya, kei brAhmaNa, kei kSe(kSa)triya, kei vaizya, kei zUdra, kei rAjA, kei raMka, kei dRSTa, kei adRSTa, kei jJAta, kei ajJAta, kei zruta, kei azruta, kei svajana, kei parajana, kei zatru, kei mitra, kei pratyakSa, kei parokSa, aneka bhed| te yugalIyA manuSya chai tiNAMro tIna palyopamaro utkRSTo aaukho| tIna kosa dehmaan| bIjA manuSyAro pUrvakoDi utkRSTo aaukho| pAMcasai dhanuSa dehmaan| iyAM manuSyAne tADana, tarjana, chedana, bhedanAdikai karI pIDA karI huvai athavA abhihayA vattiyA' ityAdika daza prakArai karI virAdhanA kIdhI huvai iNabhava parabhava jAtAM(jANatAM ajANatAM) te micchA mi dukkdd||13|| atha saMyama virAdhanA mithyaadusskRtm| tatra paJcamahAvratAni rAtribhojanaviramaNasahitAni gRhItvA virAdhitAni bhvnti| katham ? tathAhi - sacitta pathavI, mATI, maraDa, khaDI, khAMNi, khaNI havai athavA e Upara paga AyA hvai| sacitta luNa seMdhava khA[dhA]dhA havai athavA usAmAMhe ghAlyA huvai| valI sacitta harIyAla, hIMgalU pramakha vAMdyA huvai| nagaramAMhe pesatAM paga na pUMjyA huvai| ityAdika prakAra karI pathavIkAya jIvAMrI virAdhanA kIdhI havai iNabhava parabhava jAtAM (jANatAM ajANatAM) te micchA mi dkkddN||1|| ___ sacitta pANI athavA mizra pANI pIyo huvai| sacitta pANIsuM vastra-DIla dhoyA huvai| nadI vA(nA)halA laMghyA huvai| varasatai mehamai cAlyA huvai| dhuMharamAhe aMgopaMga halAyA huvai| ityAdikeM karI appakAyarI virAdhanA kIdhI huvai iNabhava parabhava jAtAM (jANatAM ajANatA) te micchA mi dukkdd||2|| valI sacitta agnikA [4ba] ya AbhaDatai vihasyau huvai| aMgIThI kIdhI huvai| kou tApyA huvai| dIvA kIdhA huvai| Aga ulaMgI 1. abhihayA vattiyA lesiyA saMghAiyA saMghaTTiyA pariyAviyA kilAmiyA uddaviyA ThANAo ThANaM saMkAmiyA jIviyAo vvroviyaa| Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yati aMtima ArAdhanA 75 huvai| dAvAnala lagAyA huvai| cakamakasuM athavA Aka araNIsuM agni pADI huvai| vIjalI dIvA pramukhanI ujehI lagAi huvai| ityAdika prakArai karI agnikAya jIvarI virAdhanA kIdhI huvai iNabhava parabhava jAtAM (jANatAM ajANatAM ) te micchA mi dukkaDaM // 3 // valI vAyukAya virAdhyA huvai| te kima ? vIMjaNAsuM chehaDAsuM vAyaro ghAlyo huvai| phUMka mArI huvai| ughADai muMhaDai bolyA huvai| vastrAdika jhaTakAyA huvai| ityAdika vAyukAya jIvarI virAdhanA kIdhI huvai iNabhava parabhava jAtAM (jANatAM ajANatAM) te micchA dukkddN||4|| valI pratyeka vanaspati sAdhAraNa vanaspati svAdai khAdhI huvai| phala, phUla, pAna harI troDyA huvai| nIla, phUlaNa, sevAla virAdhyA huvai| jaDIbuMTI troDI kADhI huvai| Aka bhAMjI AkadUdha lIdho huvai| dhAturvAda pAro kamAvatAM uSadhIyAMrA rasarI puTa dIdhI huvai| ityAdika prakAra karI vanaspati jIvAMrI virAdhanA kIdhI huvai iNabhava parabhava jAtAM (jANatAM ajANatAM) te micchAmi dukkaDaM // 5 // hivai beMdrI virAdhyA huvai| te kima ? | aNagalyau pAMNI vAryo huvai| julAba lei kramagiMDolA pADyA huvai| aMgaupaMgai jokadarAi (jaDo devarAvI) huvai| paga heTha alasIyA, cUDeli gADara, pramukha pIDANA hovai ( huvai)| paga heTha AyA huvai| vAlA TaMkAyA huvai| ityAdikeM karI beMdrI jIvanI virAdhanA kIdhI huvai iNabhava parabhava jAtAM (jANatAM ajANatAM) te micchA mi dukkddN||6|| hivai teMdrI jIvanA bheda kahai chai te kima ? mAMkaNa pATamAMhethI kADhyA huvai| dUhANA huvai| jUM lIkha kADhI huvai| dhUpadarANI huvai| chapIlo (?) gamADyo huvai| kIDI, makoDA, udehI, ghIveli, IlI, gadahIyA, kuMthuvA, jauA, paga heTha AyA huvai| ityAdi prakArai karI teMdrI jIva virAdhyA huvai iNabhava parabhava jAtAM (jANatAM ajANatAM) te micchA mi dukkaDaM // 7 // hivai cauriMdrI jIva virAdhyA huvai| te kima ? | mAkhI, DAMsa, mAchara DIla lAgA uDAyA huvai| haratAla vATatAM mAkhI mUi huvai| ThAMma raMgatAM rogana, alasI, taila upara mAkhI, kUta, mAchara, pataMgIyA pramukha jIva mUA huvai| kaMsArI, bhamarA, tIDa, vichU, pramukha duhavyA huvai| ityAdikai karI caureMdrI jIva virAdhyA huvai iNabhava parabhava jAtAM (jANatAM ajANatAM) te micchA mi dukkddN||8|| hivai paceMdrI jIva virAdhyA huvai| te kima ? kUtA, billI, gAya, bhaiMsa, ghoDA, uMTa (UMTa), pramukhanau ghA(Dau) u prahAra ghAlyau huvai| ciDakalA, kAga, pArevA pramukha uDAyA, bIhAvyA, trAsavyA huvai| ehanA mAlA pADyA huvai| sApa ajagara ulArI khyA rUpA, ciDI, hiraNa pramukha DAvA jImaNA ANyA huvai| UMTa, ghoDA, balada, khara, hAthI Upara caDhyA huvai| mAMdA asakata? thakAM athavA iyAM uMTha(UMTa) pramukha Upara upagaraNa pothI pramukha bhAra ghAlyA huvai| oSadha dei garbha pADyA huvai| mUtra, viSTA, zleSama, vAta, pitta, rUdhira, vIrya, pramukha aMtarmuhUrta mAMhe vosarAvyA nahIM huvai| asaMkhyAtA samUrcchima paMceMdrI jIva aparyAptA UpanA huvai| krodheM karI celA gurubhAI anerA yatI, gRhasthaneM cuMhaTI, DorA bUsaTa, TuMbo, capeTa, DAMDA mAryA huvai| valI iryA sojhI nahIM huvai| rAti cAlyA huvai| paccakhAMNa karI suMsa lei bhAMgyA huvai| AraMbha-samAraMbha karI prANAtapAta karI pahilo vrata virAdhyo huvai| iNabhava parabhava (jANatAM ajANatAM) te micchA mi dukkaDaM // 1 // hivai bIjo vrata virAdhyau huvai| te kima ? krodha, mAna, mAyA, lobha, bhaya, hAsya, rati, arati, karI; mRSA bhASA karI sAvadha bhASA bolI huvai| pArakI niMdA kIdhI huvai / utsUtra bolyA huvai| tUM jAva tUM Ava e kAma kari ityAdi avadhAraNI bhASA bolI huvai| AMdhAnai AMdho kahayo, kAMNAneM kAMNo kahayo, koDhIyAne koDhIyo kahyo, devAlIyAne devAlIyo, coranai cora, jArane jAra, ityAdi vacane karI paranai asAtA UpajAvI te sAcI bhASA piNa bolI huvai| valI mRga gayA pUrva disa, AheDI pUchayAM hyo pazcima gyaa"| malechAdika deharo upAsaro pADivA Avai chai, yatInai mAravA Avai chai, pUchai "aThai deharo upAsaro jatI chai ?" ti vArai kahai "nahI chai" ehavai kAraNeM e jUTha bolyo huvai| ityAdi prakArai karI bIjo vrata virAdhyau huvai iNabhava parabhava jAtAM (jANatAM ajANatAM) te micchA mi dukkddN||2|| 1. azakta Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 76 zrutadIpa-1 hivai tIjo vrata virAdhyo hvai| te kima ? svAmi adatta 1 jIva adatta 2 tIrthaMkara adatta 3 svakIya guru adatta $4 e caturvidhi adatta lIdho huvai| triNa, chAra, Dagala, pASAMNa, thaMDilA bhUmi 'aNujANai jassavagaho hotti' ehavaM vacana kahyAM vinA saMgrahayA huvai| sAdhu-sAdhavI-gRhasthanA rAcha, pIcha, pAtarA, lUgaDA, pATi, pATalA, anna, pANI, oSadha pramukha aNakahayAM vaparAyA huvai| ityAdika prakArai trIjo vrata virAdhyau huvai iNabhava parabhava jAtAM (jANatAM ajANatAM) te micchA mi dukkdd||3|| hivai cotho vrata virAdhyo huvai te kima ? sAdhavI matheNanI(?) bIjI piNa koi bhekhadhAraNI, kuMvArI, vudhavA, sUhava(vA), vaizyA, strIsuM, karmavizeSa sarAga bAta kIdhI, saMghaTTo kIdho, AliMgana dIdho huvai| jANatAM athavA svapna mAMhe itarA thoka (?) kIdhA huvai| valI nava brahmacarya vADi bhAMjI huvai| strIpazu saMsakta vasati bhogavI huvai|1 strIsuM sarAga vAta kIdhI huvai| 2 bi ghaDI mAMhi strIne AsaNa beThA huvai| 3 strInAM aMgopaMga kuca-kakSa-udara pramukha sarAgapaNai joyA huvai| 4 kuDyanai AMtarai strI-puruSa kAma krIDA karatAM dIThA, sAMbhalyA huvai| 5 gRhasthAvAsa mAMhe kAma krIDA karI huvai te saMbhArI huvai| 6 praNitAhAra= ghInA cUvatA kavala sarasa AhAra lIdhA huvai| 7 zarIranI vibhUSA= phUTarA dIsavA bhaNI aMgola kIdhI huvai, mUMcha katarAvI huvai, kAMne paTTA rakhAyA huvai| 8 sakharA vastra, kesariyA vastra sakharI kAMbala pahirIne varaNAMgI kIdhI huvai| 9 makAra cakAra bhakAra pramukha gAla dIdhI huvai| devAMgaNArI vaMchA bhoga manamai dhArI huvai| ityAdi prakAra karI cauthA vratanI virAdhanA kIdhI huvai iNabhava parabhava jAtAM (jANatAM ajANatAM) te micchA mi dukkddN||4|| hivai pAMcamo vrata virAdhyo huvai| te kima ? thivara kalpInA cavadai upagaraNathI kAraNa vinA mUrchA karI adhikA upagaraNa vastra, pAtra, DAMDA, DaMDAsaNA, dohaNA, kuMDA, DhAMkaNI, pramukha rAkhyA huvai| lobhane bAhya dravya rAkhyA huvai| lobhaneM motI, mAMNaka, muMgIyA, churI, kataraNI, naharaNI, sUi, nakhalo, pAchaNo, aragatIsAra, cIMpaDI, cIpIyo, vATako vATakI, thAlI, dhAturI silI, trAMbArI syAhIrI DabI, masarI, vAvarI, pramukha sAta dhAturo koi rAcha pIcha rAkhyau huvai| pothI pAnA pramukha dharmopagaraNa nyAnako upagaraNa chai to piNa te Upara mamatA adhikI kIdhI huvai| ityAdi prakAra karI pAMcamA vratanI virAdhanA kIdhI huvai iNabhava parabhava jAtAM (jANatAM ajANatAM) te micchA mi dukkddN||5|| hivai chaThTho rAtribhojana viramaNa vrata virAdhyo huvai te kima ? asana 1 pAna 2 khAdima 3 svAdima 4 caturvidha AhArano rAtriM paribhoga kIdho huvai| lagavagatI velA AhArapANI kIdho huvai| rAti viharIne dine khAdho huvai| saMnidhI rAkhI khAdho huvai| jholI ThAma kharaDayA rAkhyA hvai| gocarI paDikamatAM covihAra na kIdho hvai| karInai bhAgo hvai| ityAdi prakAra karI chaThA vratanI virAdhanA kIdhI huvai iNabhava parabhava jAtAM (jANatAM ajANatAM) te micchA mi dukkddN||6|| ||iti saMjama virAdhanA mithyA duHkR(SkR)ta daan|| atha du:kR(SkRtagardA AhAranA vai(bai)tAlIsa dUSaNa lAgA huvai| te kima ? sAdhunai artha sacitta vastu acitta kIdhI huvai te AdhAkarmI kahIjai 1 te philo| lADUno cUrNa pramukha phAsU (pha) huto anai guDAdika tavAvInai saMskAra kIdho te uddesaka kahIjai 2 / je AdhAkarmI AhAra te avayava mizrita te pUtakarma kahIjai 3 / je sAdhu asAdhu pramukha nimitta nIpAyo te mizra kahIjai 4 / sAdhu nimitte dUdha, dahI pramukha rAkhI muMkyau te thApanA kahIjai 5 / kAja kriyA vara upagaraNa sAdhu nima(mi)tta pahilo pachai karai te AhAra prAbhUta (prAbhRta) kahIjai 6 / aMdhArai AhAra chai anai gokha bArI pramukha sAdhu nimatte ughADI ujavAlo karanai AhAra dyai te prAduHkaraNa kahIjai 7 / dravyAdika dera mola AMNIne dye te krItaka kahIjai 8 / sAdhu nimitte ochIne ANI dyai te pADicca (pAmicca) kahIjai 9 / sAdhu nimitte kodrava pramukha deInai zAla pramukha ANIne viharAvai te parivartita kahIjai 10 / gharathI upAsarai ANIne dyai te abhyAhRta kahIjai 11 / gobara pramukha karI koThI, kalaso pramukha bhAjana mudrita kIdho chai te mudrA ukhelane te udbhinna kahIjai 12 / mAlAdikanai viSaye uMco AhAra chai te nIsaraNI pramukha karI utArane dyai te mAlAhRta kahIjai 13 / dAsadAsInA hAtha pramukhathI khosI te ucheda Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yatiaMtimaArAdhanA 77 kahIjai 14 / sAmAnya zreNi samudAI bhakti chai te eka sAdhune yai te anisRSTa kahIjai 15 / potArai arthe AdhaNa dIdho chai aneM sAdhu nimitteM pAMzulI cAvala pramukha adhikA U(o)rai te AhAra adhyavapUraka kahIjai 16 / e solai piMDodgama doSa khiijai| hivai solai utpAdanA doSa kahai chai-gRhasthArA chokarAne ramAyakai sAdhu AhAra lai te dhAtrIpiMDa doSa 1 / dUtanI parai grAmagrAmanA dezadezanA samAcAra kahInai AhAra le te dUtIpiMDa kahIjai 2 / nimitta prakAsane AhAra lyai te nimitta piMDa kahIjai 3 / ApaNI jAta gota prakAsanai AhAra lyai te AjIvakApiMDa kahIjai 4 / dAtAranI jehanai viSai bhakti chai tehanI prasaMzA karIne AhAra lyai te vaNImagapiMDa kahIjai 5 / gRhasthanai uSadha, bheSaja, cikitsA karma karInai AhAra lyai te cikitsAdoSa piMDa 6 / krodha karI AhAra lyai te krodhapiMDa 7 / mAna abhimAna karI AhAra lyai te mAnapiMDa 8 / mAyA kelavIne AhAra lyai te mAyApiMDa 9 / lobhai karI AhAra lyai te lobhapiMDa 10 / pUrva saMstavanA karI lyai te pUrva saMstavadoSa kahIjai 11 / pachai saMstavanA karI lyai te pucchA saMstavapiMDa kahIjai 12 / vidyA prajInai AhAra lyai te vidyApiMDa 13 / maMtra praMjujIne AhAra lye te maMtrapiMDa 14 / cUrNa deinai AhAra lyai te cUrNapiMDa 15 / garbha sADI-pADI AhAra lyai te mUla karmapiMDa 16 / e solaha utpAdanA doSa evaM 32 / daza valI eSaNA doSa AdhAkarmAdi daSaNa karI saMkita AhAra AdhAkarmAdika daSaNa karI mrakSata AhAra / sacitta upara nikSapti muMkyau AhAra 3 / phAsU AhAra Upara sacitta muMkyau te pihata 4 / sacitta pRthavIyAdikane viSaya saMharI dIgho te saMhRta 5 / 7ba] vRddha ayogyadAyaka tiNa dIgho AhAra 6 / sacitta mizra AhAra 7 / samyaka aparaNata AhAra 8 / vasAdi lipta AhAra 9 / chardita parazATa AhAra 10 / evaM 42 / / pAMca mAMDalanA daSaNa-kSIra, khAMDa, ghRta judA viharyA jImatAM bhelA karI jImyA te saMyojanA / battesa kavalAMthI adhiko jImai te apramANa 2 / AhAranai viSaye gRddha thako jImai te aMgAradoSa 3 / aMtaprAMta aniSTa AhAra jImato dveSa AMNe te dhUmadoSa 4 / vedanAdika chardi kAraNa vinA AhAra lyai te akAraNa doSa 5 / evaM seMtAlIsa doSamAhilo je koi doSaNa lAgo havai iNabhava parabhava jAtAM te micchA mi dukkddN| __valI sajjAtaraneM gharai viharyo huvai| agrapiMDa lIdho huvai| gRhasthanai bhAjanai AhAra kIdho huvai| gRhasthanai sakhara paMcAmRta AhAra jImatAM dekhIneM vAMchA kIdhI huvai| ekai pAtarai sagalAM gharAMnI ekaThI bhikSA arasa virasa viharI dekhInai dugaMchA kIdhI huvai| ApaNo viharyo AhAra pAsatthAdika pAMcanai athavA anyadarzanInai athavA gahasthanai dIdho hvai| aMghola kIdho hvai| dADhI maMcha mAthairA kAbarA kesa katarAyA huvai, muMDAyA huvai| sAbusu lugaDA dhoyA huvai|[jaanntaaN ajANatAM] iNabhava parabhava jAtAM (jANatAM ajANatAM) te micchA mi dukkddN| valI gyAnarA ATha atIcAra lagAyA hvai| te kima ? kAlavelAyeM siddhAMta bhaNyo nahIM havai athavA akAlai siddhAMta bhaNyo huvai 1 / bhaNAvaNahAraro vinaya na kIdho huvai 2 / bhaNAvaNahArane bahumAna aMtaraMga prIta nahIM dharI huvai 3 / yoga tapa upadhAna vinA siddhAMta vAMcyA huvai 4 / vidyAguru olavyau huvai 5 / sUtra 6 artha 7 sUtrArtha 8 behuM khoTA bhaNyA kahayA huvai| bhaNatAM guNatAM sUtra artha letAM detAM kiNahI- aMtarAya kIdho huvai| chatI parata bhaNavA likhavA na dIdhI huvai| jJAnadravya khAdho huvai| pustaka pramukha vecyA huvai| sUkSma artha saradahyA na huvai| ityAdi prakAra karI jJAna virAdhanA (jANatAM ajANatAM) iNabhava parabhava jAtAM (jANatAM ajANatAM) te micchA mi dukkddN||1|| hivai darzananA ATha aticAra te kima ? devaguru dharmaneM viSai saMkA kIdhI huvai 1 / anya anya darzano Upara abhalASA vAMchA kIdhI huvai 2 / sAdhu sAdhvInI dugaMchA kIdhI huvai 3 / sarva deva, sarva guru, sarva dharma sarIkhA mAnyA huvai 4 / sAdhu-sAdhvI-zrAvakazrAvikA guNavaMta caturvidha zrI saMghanI prasaMsA na kIdhI huvai 5 / sIdAtA sAdharmI sAhamIneM dravyata bhAvata sthiratA na kIdhI huvai 6 / sAdharmika-sAdhunI bhaktavatsalatA kIdhI na huvai 7 / zrI jinazAsaNa taNI prabhAvanA uddIpanA na kIdhI huvai 8 / ityAdika prakAra karI darzananI virAdhanA kIdhI havai iNabhava parabhava jAtAM(jANatAM ajANatAM) te micchA mi dkkdd||2|| Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrutadIpa-1 hivai caritranA ATha aticAra lAgA huvai te kima ? iryAsamati 1 bhASAsamati 2 eSaNAsamati 3 AdAMnabhaMDa-nikhevaNAsamati 4 uccArapAsavaNakhelajallasiMghANa pAraThAvaNIyAsamati 5 manogupti 6 vacanagupti 7 kAyagupti 8 evaM pAMca (samiti) trINi gupti virAdhI huvai| iNabhava parabhava jAtAM (jANatAM ajANatAM) te micchA mi dukkddN||3|| valI ubhayakAla paDikamaNo kIdho na huvai| athavA kAlavelA TAlI akAlai kIdho huvai| athavA chatI saktaM baiThAM paDikamaNo kIdho huvai| vAMdaNA bAraha Avarta bhalI parai sAcavyA na huvai| prabhAtano paDikamaNo AgAsai kIdho huvai| paDikamaNAMmAMhe nidrA vikathA kIdhI huvai| divasamAhai pAMca vAra sijjhAya dhyAna na kIdho huvai| ahorAtramAMhe sAta vAra caityavaMdana na kIdhA huvai| paccakhANa pAryA na huvai| pauNa' paDilehaNa AghIpAchI kIdhI huvai| oghA, muMhapattI, vastrapAtra pa(Di)lehyA na huvai| sAMjhe bAraha 12 bAhira, bAraha 12 mAMhe, evaM 24 thaMDalA, cyAra kAlagrahaNanA maMDala evaM 28 mAMDalA kIdhA na huvai| rAi saMthArA muMhapatI paDilehI na huvai| Avassahi nissihi pramukha dasavidha cakravAla samAcArI sAcavI nahIM huvai| sUtraporasI, arthaporasI sAcavI nahIM huvai| kAraNa vinA divasa nidrA kIdhI huvai| rAtre pohara uparaMta nidrA kIdhI huvai| rAi prAyazcita na kIdho huvai| thApanA paDilehavI vIsara gai huvai| thAnaka bai(pai)satAM 'aNujANaha jassavaggaho hoi tti' ehavaM vacana na kahayuM huvai| rAtre akAle thaMDalai gayo huvai| kAlAtIta, kSetrAtIta annapANI pramukha bhogavyA huvai| chatI zakte aNasaNa 1 uNodarI 2 vRttisaMkSepa 3 rasatyAga 4 kAyaklesa 5 saMlInatA 6 e bAhya tapa; phera guru samIpai pApa lAgairI AloyaNa levai te prAyazcita tapa te AloyaNa na levai 1 vinaya vaDA sAdhuro sAcavyo na hudai, 2 veyAvacca bAla, vRddha, glAna, tapasvI, gItArthaguru, asamartha sAdhu pramukhano na kIyo huvai 3 sajjhAya vAcanA 1 pRcchanA 2 parAvartanA 3 anuprekSA 4 dharmakathA pAMca prakAre na kIdhI huvai| piMDastha 1 padastha 2 rUpastha 3 rUpAtIta 4 e cyAra dhyAna na kIdhA huvai| ArtadhyAna raudradhyAna kIdhA huvai| kAusagga duHkhakSaya, karmakSayano kIdho na huvai| ityAdika prakAra karI bArai bhedai tapasyA sAcavI na huvai iNabhava parabhava jAtAM (jANatAM ajANatAM) te micchA mi dukkdd||3|| valI manovIrya 1 vacana vIrya 2 kAyavIrya 3 dharmasthAnakai phoravyA na hvai| nokArasI 1 porasI 2 sADhaporasI 3 paramaDDha 4 avaDDha 5 ekAsaNo 6 byAsaNo 7 nIvI 8 AMbila 9 ekalaThANo 10 upavAsa 11 gaMThasI 12 muThasI 13 pramukha chatI zakti kIdhA na huvai| athavA karIne bhAgA huvai| athavA pAravA vIsara gayA huvai| iNabhava parabhava jAtAM (jANatAM ajANatAM) te micchA mi dukkaDaM kRtaM dey||4|| valI yatIno dazavidhi dharma virAdhyau hvai| te kima ? kSamA na kIdhI 1 mArdava- ahaMkAra kIdho havai 2 Arjava- kapaTa kIdho huvai 3 mukti- lobha kIdho huvai 4 tapasyA na kIdhI huvai 5 satarai bhede saMjama pAlyau na huvai 6 satya bolyo na huvai 7 sauca- adattAdAMna niSedha na kIdho huvai 8 AkiMcaNa-niHparigrahano niSedha na kIdho huvai 9 brahmacarya pAlyo na huvai 10 ityAdi prakAra karI dazavidhi yatino dharma virAdhyo huvai iNabhava parabhava jAtAM (jANatAM ajANatAM) te micchA mi dukkdd||5|| vaya5samaNassa dhamma10saMyama17veyAvaccaM10 ca bNbhguttiio9|| nANAitiyaM3 tavo12 kohaniggaho4 caraNameyaM tu 1 // e crnnsttrii| paDa(piMDa)va(vi)sohI4 samiI5 bhAvaNa12 paDimA ya12 iNdiyniroho5| paDilehaNa 25 guttIo3 abhiggahA4 ceva karaNaM tu 1 // e krnnsttrii| evaM caraNasattarI karaNasattarI 140 bola virAdhyA huvai| iNabhava parabhava jAtAM (jANatAM ajANatAM) te micchA mi dukkddN| iti dusskRtgrhaa||6|| 1. pAdona pauriSI Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yatiaMtimaArAdhanA 72 atha sukRtAnumodanA - thoDI ghaNI velA paMca mahAvrata pAlyA huvai| pAMca samiti, triNi gupti, ATha pravacana pAlavAnI khapa kIdhI huvai| AhAra viharatAM khapa kIdhI huvai| sUtra siddhAMta vidha(dhi)su bhaNyA-bhaNAyA huvai| parati pAnAM sojhyA huvai| bhaNavA bhaNI parata kIdho huvai| arihaMtanau veyAvacca kIdhI huvai| sAdhunau, glAnanau, tapasInau, AcAryanau upAdhyAyanau, vAcanA[9ba]cAryanau vinayaveyAvacca kIdhau huve| vidhasuM upadhAMnayoga vuhA huvai| zatrujaya, giranAra, aSTApadajI, AbUjI, sammetasikharajI, caMpApurI, pAvApurI, rAjagrahI, jezalamera, rAMNapuro, thaMbhaNo, gauDI, phalodhI, aMtarIkajI pramukha tIrthajAtrA kIdhI huvai| caudasa, pAMcama, bIja, AThama, igyArasa, vIsasthAnaka, kalyANakatithi, pramukha tithi tapa kIdho huvai| duHkhakSaya, karmakSaya nimitta kAvasagga kIdho huvai| bAraha bhAvanA bhAvI huvai| lAkha nokAra guNyA huvai| gaMThI, muMThI, navakArasI, porasI, sADhaporasI, puramaDDha, AMbila, upavAsa, ekAsaNo, byAsaNo, nIvI, divasacarama pramukha paccakhANa dAjhasaM sAcA kIdhA huvai| caraNasattarI karaNasattarI bhalI parai pAlI huvai| iNabhava parabhava te annumodjyau|| itarai karI pahilo samyaktva sUdho ucarAyo 1 pachai aDhArai pApasthAnaka vosarAyA 2 pachai caurAsIlAkha jIvAjoni khamAvI 3 pachai saMyamavirAdhanA micchA mi dukkaDaM dirAvI 4 pachai duSkRta gardA karAvI 5 pachai sukRtaanumodanA karAvI 6 // valI arAdhanA karAvIjai tivArai vizeSapaNe karAvIjai saMvara AkhaDI paccakhANa vizeSa, cyAra saraNA kraaiijai| gaMThI bNdhaaviijai| sarvamaGgalamAGgalyaM srvklyaannkaarnnm| pradhAnaM sarvadharmANAM jainaM jayatu shaasnm||1|| ityaadi|| bANASTarasabhaumAbdau (1685) rinniingrsNsthitaiH| yatyantyArAdhanA cakre smyaadimsundraiH||1|| yadyatyArAdhanAM kRtvA puNyasyopArjanaM kRtm| tena prAntavelAyAM mamodayamupaitu saa||2|| iti yatyArAdhanAbhASA zrIsamayasuMdaraviraca(ci)tA vidhisNpuurnnm|| graMthamAna 351 sNkhyaa|| saM. 1899 miti pohavadi 2 somavAre li.|pN| dulIcaMda zrIvikramapuramadhye caturmAsI kRtaayaam||shriiH|| Page #87 -------------------------------------------------------------------------- Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ajJAtakartRka ||aatmsvruupvicaar|| (AtmAnI AtmatA) Page #89 -------------------------------------------------------------------------- Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ IoN AtmasvarUpavicAra AtmasvarUpavicAra Ama jUo to mahattvapUrNa kRti nahIM lAge paraMtu teno viSaya bahu ja agatyano ane anivArya che. kema ke - badhI ja sAdhanAno sAra AtmAmAM samAyo che. zrIpALarAjAnA rAsamAM upA. zrI yazovijayajI ma. pharamAve che ke aSTa sakaLa samRddhinI, Rddhi ghaTamAMhi dAkhI; tima Atama Rddhi jANajo, jihAM bahu sUtra che sAkhI. Agama noAgama taNo, sAra e jANo sAco; AtamabhAve thira hajo, parabhAve mata rAco. ATha prakAranI RddhionI sAcI zakti eka ghaDAmAM samAyelI hoya che tema AtmAnI Rddhi zarIranI bhItaramAM na dekhAya tevI rIte samAyelI che. Agama ke Agama sivAyanA zAstrano sAco sAra be ja vAkyamAM samAI jAya che. eka, AtmabhAvamAM sthira thajo ane be, parabhAvamAM khuza thazo nahi. sAdhanAnuM aMtima lakSya AtmA che chatAM te eTalo sUkSma che ke-buddhi vagere sthUla sAdhanothI kaLAto nathI. eTale tenuM zabdamAM varNana karavuM paNa zakya nathI ane zabdamAM na varNavI zakAya te vicAramAM jhIlAtuM nathI. A kAraNe mahApuruSoe AtmAnuM aneka rIte varNana karyuM. A badhAM ja varNanone be prakAramAM vaheMcI zakAya. eka, bhAvAtmaka ane be, abhAvAtmaka bhAvAtmaka varNanamAM AtmA kevo che tenuM varNana karavAmAM Ave. abhAvAtmakamAM AtmA zuM nathI tenuM varNana karavAmAM Ave. Agama sUtramAM siddhanA ekatrIsa guNonA varNanamAM AtmA nathI te batAvavAmAM AvyuM che. jo vaU Mo se ja cho ? - ityAdi. A ja zailIne AzrayIne upaniSadamAM neti neti karIne AtmAnuM varNana jovA maLe che. pU. AnaMdaghanajI ma. e eka padamAM paNa Aja zailI apanAvI che. - nadI dama purasA nadI dama nArI ityAdi. AtmAnuM abhAvAtmaka varNana karavuM saheluM che. kema ke AtmAnA cetana svabhAvathI viparIta jaDanuM bhautika svarUpa ApaNI iMdriyo samakSa spaSTa che. AtmAnuM bhAvAtmaka zailImAM varNana karavuM e tulanAe agharuM che. Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 84 nANaM ca daMsaNaM ceva caritaM ca tavo thaa| virIyaM uvaogo ya eyaM jIvassa lakkhaNaM / ' (navatattva-5) zrutaddIpa 35yono lakSaLam (tattvArtha-2. 8) kahevA dvArA zAstromAM varNana maLe che. paNa tene vadhu saraLa ane spaSTa ka2vAnI apekSA rahe che. 'AtmAnI AtmatA' kRti A pariprekSyamAM sahAyaka thAya tevI che. ahIM AtmAnA 69 guNo darzAvyA che, prasaMgathI dravyanAM guNa-paryAya-svabhAvanuM varNana che, ane AtmAnA aMtarAtmA, bahirAtmA ane 52mAtmA evA traNa vibhAga karI AtmAne oLakhavAno saraLa mArga darzAvyo che. A dRSTie A atIva upayogI kRti che. Atma-jijJAsuone A vAMcIne apUrva AnaMda sAMpaDaze te niHzaMka che. saMpAdana : A kRtinI traNa hastaprata maLI che. be prata zrI gujarAtI jaina zvetAMbara mUrtipUjaka tapAgaccha saMghasaMcAlita hastalikhita bhaMDArathI prApta thai che. te su. bAbubhAi saremala beDAvALA (sAbaramatI) dvArA prApta thai che. 1) kramAMka-DA. naM. 23, prata naM. 1622. prata AtmAnI AtmatA e nAme noMdhAyelI che. UbhA kharaDA rUpa eka patra che. patra 52 40 paMkti che. prata suvAcya che. lekhanaprazasti nathI. 2) bIjI prata no kramAMka-DA. naM. 31, prata naM. 2349 che. A prata AtmasvarUpa e nAme noMdhAyelI che. kartA tarIke zrI devacaMdrajI ma. no ullekha karyo che paNa te sAdhAra jaNAto nathI. UbhA kharaDA rUpa eka patra che. patra 52 40 paMkti che. prata suvAcya che. lekhanaprazasti nathI. 3) trIjI hastaprata zrI vardhamAna jaina Agama jJAnabhaMDA2 kAtraja, pUNenI che. prata AtmAnI AtmatA e nAme noMdhAyelI che. A prata pU. A. zrI harSasAgarasU. ma. nI preraNAthI prApta thai che. teno kramAMka-pothI naM. 53, prata naM. 625 che. traNa patra che. patra 52 11 paMkti che. paMktimAM 33 akSara che. prata suvAcya che. lekhanaprazasti nathI. tenA AdhAre livyaMtara ane saMpAdana karyuM che. - vairAgyarativijaya vi. saM. 2072, poSa vada 6 zrutabhavana saMzodhana keMdra Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ajJAtakartRka ||aatmsvruupvicaar|| (AtmAnI AtmatA) ||AUM|| atha AtmAnI AtmatA kiMcit likhyte| asaMkhyAtapradezI, anaMtajJAnamayI, anaMtadarzanamayI, anaMtacAritramayI, anaMtavIryamayI, anaMtadAnamayI, anaMtalAbhamayI, anaMtabhogamayI, anaMtaupabhogamayI, arUpI, akhaMDa, agurulaghumayI, akSaya, aja, amara, asarIrI, atyeMdrI, anAhArI, alesI, anupAdhI, arAgI, adveSI, akohI, amAnI, amAyI, alobhI, aklezI, mithyAtarahita, aviratirahita, kaSAyarahita, yogarahita, ayogI, siddhasvarUpI, saMsArarahita, svaAtamasattAvaMta, parasattArahita, parabhAvano akartA, svabhAvano kartA, parabhAvano abhoktA, svabhAvano bhoktA, jJAyaka, vettA, svakSetraavagAhI, parakSetra svapaNe anavagAhI, lokaparamANaavagAhanAvaMta, dharmAstikAyathI bhinna, adharmAstikAyathI bhinna, AkAzathI bhinna, pudgalathI bhinna, parakAlathI bhinna, svadravyavaMta, svakSetravaMta, svakAlavaMta, svabhAvavaMta, avasthAnapaNiM svaguNathI abhinna, kAryabhedeM bhinna, svarUpI sattAvaMta, avasthitasattAvaMta, pariNamanasattAvaMta, dravyAstikapaNi nitya, payAryAstikeM nityAnitya, dravyapaNiM ekagaNa, paryAyapaNe aneka, anaMtA dravyAstika dharma; anaMtA paryAyAstika dharma ehavI svasaMpadAmayI cetanAlakSaNe lakSita, svasaMpadAe pUrNa, parasaMgeM pariNamyo saMsAra kareM, svajJAnadarzanacAritraM pariNamyo siddhatA kareM, ehavA Atma dravyanI olakhAMNa anaMtanaye anaMta nIkhepeM thaayeN| e rIte je AtmA AtmAnI paratIta kareM ehavI paratItavaMtanaiM jainamAragI mAragamAM gaNeM chii| ehavo AtmA jaina mArageM anekAMtameM kahyo chii| e rIte paratIta te samyagdarzana, e rIteM jAneM jJAna, emAhiM ramavU te caaritr| astitvaM 1 vastutvaM 2 dravyatvaM 3 prameyatvaM 4 sattvaM 5 agurUlaghutvaM 6 e 6 dravyAstikanA sAmAnyasvabhAva jaannvaa| nityasvabhAva, anityasvabhAva, ekasvabhAva, anekasvabhAva, satsvabhAva, asatsvabhAva, vaktavyasvabhAva, avaktavyasvabhAva, bhedasvabhAva, abhedasvabhAva, paramasvabhAva e igyAra piNa sAmAnyasvabhAva jaannvaa| ehane AvaraNa nathI, aneM parAnuyAyIpaNo piNa nthii| vizeSa svabhAvanA nAma-sapradezasvabhAva, apradezasvabhAva, cetanasvabhAva, acetanasvabhAva, mUrtasvabhAva, amUrtasvabhAva, kartRtvasvabhAva, bhoktRtvasvabhAva, pAriNAmikatvasvabhAva e vishesssvbhaav| ehanI pariNatine AvaraNa nathI piNa parAnuyAyI thAya ehano pravartana guNAnuyAyI ch| te bigaDeM mATeM e bigar3eM ane guNa samare te samareM tathA grAhakatA vyApaka[tA] AzrayatAdika vizeSasvabhAva aneka chii| dharmAstikAyanA guNa 4 / mukhya arUpI 1 acetana 2 akriya 3 ani [gati]sahAya 4 / adharmAstikAyanA guNa 4 / mukhya arUpI 1 acetana 2 akriya 3 ani sthitisahAya 4 / AkAzAstikAyanA guNa 4- mukhya arUpI 1 acetana 2 akriya 3 avagAhanAdAna 4 / pudgalAstikAyanA guNa 4 mukhya rUpI 1 acetana 2 sakriya 3 pUraNagalana 4 / paryAyAstika nayanA bheda 6 / 1 dravyaparyAya, bhava(vya)tva, siddhatva, abhavyatva, kAraNatva, kaarytv| 2 dravyavyaMjanaparyAya asNkhyeyprdeshtv| 3 guNaparyAya guNetara bheda kSAtyAdi bheda 4 guNavyaMjanaparyAya eka guNanA anaMtA paryAya jima kevalajJAnanA paryAya bhAsana, avalokana, parivedana, sakalavettRtvAdika ima sarvanA paryAya jaannvaa| 5 svabhAvaparyAya ssddgunnhaanivRddhi| 6 vibhAvaparyAya nrknraadi| paryAyAstika sAmAnya pariNAmika akhaMDa alepa asahAI sakriyatA kare , koi bhogaveM che koi ima karatAM je pariNAMmeM bAdhaiM che te pariNAMmaiM bhogavato nathI e apekSAnI bhAvanA che 1 karato nathI anaiM bhogato nathI te syaM je nizcai namaiM AtmA abaMdha , 2 Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 86 zrutadIpa- 1 kare cheM aneM bhogaveM cheN| tesyU vavahAranayai AtmA karatA bhogatA cheM 3 hiveM AtmAnuM svarUpa likheM cheM AtmA triNa prakAreM / te AtmAnuM svarUpa samyagdRSTiyai dhAravo / jima thiratA thAiM teM likheM cheM-te triNa prakAreM kehA? eka bahirAtmA eka aMtarAtmA eka paramAtmA mAhiM chaiN| bahirAtmA te kehane kahiiM? je zarIra, kuTuMba, mAla, dhana, parivAra, ghara, nagara, deza, rAga, dveSa, mithyAtva; meM mAryo, meM jIvADyo, meM sukhI karyo, meM dukhI karyo, saMsai, vimoha pramukha e saravaniM nijasvabhAva jAMNai tehaneM bahirAtmA 1 tehaneM bAhiradRSTi huI, te prathama mithyAtva guNaThA huveM / hiveM aMtarAtmAnau svarUpa kahai haiM- prathama karma bAMdhAnao kAraNa jANai ti likhai cheN| mithyAtva 5, avirati 12, kaSAya 25, yoga 15, e sattAvana hetUiM jIva karma baaNdh| te valatAM bhogavaiM te bhogavatAM mohanI(ya) karmaneM joreM duHkha pAMmaiM, tivAreM iMma jAMNeM je mAharo svabhAva nahI, kisI vastu jAi tathA maraNa AvaiM tivAraiM ima jANeM je mAharA pradezathI kA jAto nathI hUM sarva vastuthI bhinna chu| kivAreMka lAbha pAmeM tivAri iMma jANeM je vastu asAsvati cheM to teha upari harSa syo dhAravo? tathA kAMI jAyeM tivAraiM iMma jAe vastuthI saMbaMdha ttlyo| vedanAdi kaSTa Avye samabhAva raakheN| parabhAva pudgalAdika AtmAthI bhinna jAMNa, chAMDavAnI khapa kareM, paramAtmAnI vAMchA kareM, dhyAna - sijAya vizeSa kreN| bhAvanA khiNa- khiNa bhAvi saMvara AdareM / nijasvabhAva je jJAna tehineM viSe ima magana rahiM te aNtraatmaa| jJAna karavA para (mA) tmAnu yogya cothA guNaThANAthI bAramA guNaThANA sudhI aMtarAtmApaNo cheM. teM olakheM tivAreM paramAtmApaNo paameN| paramAtmAno svarUpa likhIyai chaI - sAkSAt potAnuM svarUpa dekheM, karmanI upAdhirahita te paramAtmA terameM caudameM guNaThANeM tathA siddha jANavo. e paramAtmA dhyAna karavA yogya aMtarAtmAneM dhyAvavA yogya cha / 1 1. zrIrastu zreya zreyaH sarvasaMkhyA zloka 52 jAMNavA maMgalaM iti vAcanArthaM Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kavibahAdurapaMDitazrIdIpavijayaracita // zrI adhyAtmavIrajinagahulI // Page #95 -------------------------------------------------------------------------- Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kavibahAdura paMDita zrIdIpavijayajI mahArAja racita adhyAtmavIrajina gahalI - sA. madhurahaMsAzrI A kRtinuM nAma "adhyAtmavIrajina gahulI' che. tenA racayitA kavibahAdura paMDita zrIdIpavijayajI mahArAja che. teo ANasura gacchanA hatA. vikramanI sattaramI sadInA uttarArdhamAM AcArya zrIvijayadevasUrijInA samayamAM tapAgacchanA be vibhAga paDyA hatA. AcArya zrIvijayadevasUrijIthI nArAja thayelA keTalAka zramaNoe AcArya zrIvijayatilakasUrijIne paTTadhara tarIke nImyA. traNa varasamAM teo kALadharma pAmyA. temanA uttarAdhikArI AcArya zrI vijayaAnaMdasUrIjI thayA. temanA nAma parathI te gaccha ANasUra gaccha tarIke prasiddha thayo. A gacchanI paraMparA ogaNIsamI sadInA aMta sudhI cAlI. AcArya zrIvijayalakSmIsUrijI mahArAja ANasUra gacchanA hatA. temaNe aSTAlikA vyAkhyAna, upadeza prAsAda, jJAnapAMcamanA devavaMdana jevI racanAo karI che. paMDIta dIpavijayajIe temanI pAse abhyAsa karyo che1. paMDIta dIpavijayajI mahArAje ghaNI racanAo karI che. mevADanA mahArANA bhImasiMhe temaNe kavirAja evuM biruda ApyuM hatuM. vaDodarAnA rAjavie temane kavibahAduranuM biruda ApyuM hatuM. gahulI gujarAtI sAhityano geya prakAra che. moTe bhAge gahulI munirAjonA vyAkhyAnamAM gAvAmAM Ave che. mahilAo gaphulI gAya che ane temAM bhagavAnanI vANInI prazaMsA karavAmAM AvI hoya che. vyAkhyAna ApanAra guru bhagavaMtanA guNo paNa emAM vaNI levAmAM Ave che. prastuta kRtimAM paMDIta dIpavijayajI mahArAje paramAtmA mahAvIranI vANInA vakhANa karyA che. temAM adhyAtmanI vAto sAkSAta nathI paraMtu dravyAnuyoga nI prAthamika vAto guMthI che tethI tenuM adhyAtmavIrajina gaphulI nAma rAkhyuM che. kRti sAmAnya loko gAi zake evA pracalita rAgamAM che. gahulIno sAmAnya artha prastuta che. mananA harSapUrvaka amRta jevI vIranI vANI sAMbhaLo. kevalajJAnane praNAma karuM chuM. prabhunI vANI eka yojanA sudhI saMbhaLAya che. prabhunI vANI pAtrIsa guNathI zobhatI hoya che. jenA apurva pUNya pUrva thayA hoya teja vANIno rasa cAkhe che. jemAM dravyanI padArtha racanA hoya che. dharmAstikAya, adharmAstikAya, AkAzAstikAya, pudgalAstikAya, kAla ane jIva A cha dravyonuM varNana che. temaja temanA nityAnitya svabhAvanuM varNana che. padArthamAM be prakAranA guNo hoya che. te sAmAnya guNa ane aDhAra vizeSa guNa che. tenuM varNana 1. saMdarbha-sohamakularatnapaTTAvalIrAsa lekhaka-A zrI mukti-municaMdrasUrijI, mAro priya graMtha, saMpAdaka-muni zrIvairAgyarativijayajI gaNivarya, prakAzaka zrutabhavana saMzodhana keMdra, pUnA. 2. sAmAnyAstrayodaza guNAH snti| tadyathA- dravyatva-astitva-vastutva-pradezatva-prameyatva-sattva(ttvAni), caH punararthaH, agurulaghutva-cetanatva-acetanatva-mUrtatva-amUrtatva sakriyatva-akriyatvakA ityAdayo bhvntiityrthH||5|| 3. darzana-jJAna-sukha-vIrya-cetanatva-acetanatva-mUrtatva-amUrtatva-sakriyatva-akriyatva-varNa-gandha-rasa-sparza-gatihetutva-sthitihetutva-avagAhanAhetutva-vartanAhetutvam ime'STAdaza vizeSA guNA bhvntiityrthH||6, 7|| Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrutadIpa-1 syAdavAda puSpacUlikA nAmanA zAstramAM che. temAM cAra bhAMgA hoya che. cAra nikSepA hoya che. tevuM jagatanA iza bhagavAna kahe che. dezanAmAM bhagavAna dravya, guNa ane paryAya prakAze che. padArthanA astidharmo ane nAstidharmono vicAra darzAve che. atidharma eTale padArthamAM rahetA dharma. nAstidharma eTale padArthamAM nahIM rahetA dharma. bhagavAnanI dezanAmAM sAta nayano vicAra paNa hoya che. bhagavAna mAlakoza rAgamAM varasAdanI dhArAnI jema varase che. bhIlanA draSTAMtathI vidyAdhara, deva, manuSya, naraka, rAjA, sAmAnya strI potapotAnI bhASAmAM samajI zake tevI vANInI balihArI che. naMdIvardhana rAjAnI paTarANI bhagavAna samakSa cAra maMgalano sUcaka motIno sAthIyo pUre che. mokSarUpI parvatanA zikhara upara caDhavA mATe upakrama, nikSepa, anugama ane naya A cAra anuyogadvArathI AtmAnuM darzana karAvatI prabhunI vANIno rasa pIo. dIpavijayajI kavi prabhune ema kahe che, ke amane paNa prabhutA Apo. prabhunI vANIthI AtmAnI prabhutA pragaTa thAya che. zrI adhyAtmavIrajina gahulInI hastaprata zrI vardhamAna jaina Agama jJAnabhaMDAra kAtraja, puNenI che. teno kramAMka 685 che. A prata pU. A. bha. zrI harSasAgara sU. ma. nI preraNAthI maLI che. pratanuM eka pAtra che. patra para 12 paMkti che. dareka paMktimAM 35 akSara che. A pragaTa kRti che chatAM ya alpaparicita hovAthI bhAvArtha sAthe pharI pragaTa karI che. saMpAdana karatAM azuddha jaNAtA pATha sAthe () koSTakamAM zuddha pATha darzAvyA che. paDI gayelA pATha [ ] koSTakamAM jaNAvyA che. saMdigdha pAThanI nIce adhorekhA karI che. sA. zrIharSadekhAzrIjIma. nAM ziSyA sA. zrIjinaratnAzrIjIma. nAM ziSyA sA. zrImadhurahaMsAzrI Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIadhyAtmavIrajinagahulI kavibahAdurapaMDitazrIdIpavijayaracita // zrIadhyAtmavIrajinagahulI // (viNa mavAsyo re viThala vAsaM tu mane tathA bhavi tume vaMdo re zaMkhezvara jinraay| e dezI) amRta sarakhI re suNIi vIranI vANI, ati mana harakhI re praNamo kevala jnyaanii|(aaNknnii|) jojana gAmInI jinanI vANI, pAMtrIza guNathI bhaakhe| maraNa punya apUrava jehanAM, prabhu vANI rasa caakhe||1|| amRta / ati / jehamAM dravya padAratha racanA, dharmAdharma AkAza | pudgala kAla ane valI cetana, nityAnitya prakAza // 2 // amRt. | ati. | guNa sAmAnya vizeSa vizeSe, doya malI guNa ekatrIza tasa caubhaMgI cyAra nikSepe, bhAkhe zrI jagadIza // amRta / ati / ne paryAya prakAze, asti nAsti vicAra dravya guNa naya sAtethI mAlakozamAM, varase che jaladhAra // 4 // amRta / ati / bhIla dRSTAMte khecara bhUcara, surapati narapati naarii| nija nija bhASAI sahu samaje, vANInI balihArI // 5 // amRta0 / ati. | naMdIvardhananI paTarANI, cau maMgala prabhu Age / pUre svastika mugatA phalano, caDhavA sivagirI pAje // 6 // amRt. | ati. | cau anuyogI Atama darasi, prabhu vANI rasa piije| dIpavijaya kahe prabhutA pragaTe, prabhuneM prabhutA dIje // 7 // amRt. | ati. | ||iti zrIadhyAtmavIrajinagahulI // 91 Page #99 -------------------------------------------------------------------------- Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ajJAtakartRka ||bhgvtiisuutrnii ghulii|| ajJAtakartRka ||gurugunn ghulii|| Page #101 -------------------------------------------------------------------------- Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paricaya huM gahuMlI eTale gujarAtI gItono eka prakAra. gahuMlIno mULa artha ghauMnI DhagalI evo' che. gurunA svAgata mATe temanI sAme karavAmAM AvatI svastika vagere AkRtinI racanAne gahuMlI kahevAya che. temAM gharaM vigere dhAnyano upayoga thAya che. vartamAnamAM ghane sthAne kevala cokhAnI gahuMlI kADhavAmAM Ave che. aDhAramI sadImAM thayelA pUrNimAgacchanA AcArya zrIbhAvaprabhasUrijIe 'godhUlikArtha' nAmanI laghukRtimAM gahuMlI zabdanuM ja vivaraNa kartuM che. temAM gahuMlI zabdanA cha maMgalarUpa artha, dasa zabdArtha, bAra AdhyAtmika artha, tera laukika artha ma ekatAlIsa artha batAvyA che. teo jaNAve che ke? - zrI jinazAsanamAM deva ane gurunI sAme bhakti mATe, maMgala mATe ane siddhAMtano vinaya karavA mATe sAthiyAnI racanA karavAmAM Ave che tene gahuMlI kahevAya che. temanA kathana mujaba gahuMlI racanAnuM mULa AgamamAM maLe che. uttarAdhyayana sUtranA 35mAM adhyayananI 18 mI gAthAmAM gurunAM arcana, raMjana, vaMdana, pUjana, satkAra, sanmAnano ullekha che. ahIMyAM raMjanano artha gahuMlI che. lokamAM paNa jamaNavAramAM miThAi banAvI hoya te khuTe nahi te mATe miThAinAM vAsa pA karavAmAM Ave che tene gahuMlI kahevAya che. Ama badhAM ja zubha sthAnomAM maMgala mATe gahuMlI racavAno rivAja bahu purANo che. zubha sthAnamAM miThAi vagerenI rakSA mATe gahuMlI karIne sadhavA strIo maMgala gIto gAtI. A gIto paNa gahuMlInA nAme prasiddha thA. A prathA dharmamAM paNa dAkhala thai ane guru samakSa temanA praveza Adi prasaMge ke vyAkhyAna pUrNa thayA pachI maMgalagIto gAvA thai. A gIto gahuMlInA nAme oLakhAvA lAgyA. mukhyatve gahuMlI jainamunionA vyAkhyAna daramyAna baheno dvArA gAvAmAM Ave che. temAM mahArAja sAhebanA guNonuM varNana hoya che, temanI vANInI prazaMsA karavAmAM Ave che ane teo je sUtra vAMcatA hoya teno mahimA gAvAmAM Ave che. jainamunio sabhAmA dharma upadeza Ape tene vyAkhyAna kahevAya che. sAdhAraNa rIte comAsA sivAyanA ATha mahinA teo eka gAmathI bIje gAma koinI sahAyatA vagara khullA page pharatA rahe che. comAsAnA cAra mahinA eka sthAnamAM sthira rahe che vihAramAM ke comAsAmAM teo samAja vyAkhyAna dvArA prabodhana karatA rahe che. ATha mahinAmAM vihArane kAraNe vyAkhyAna aniyamita hoya che mATe comAsAmAM gRhasthavarganI vyAkhyAna mATenI utkaMThA prabaLa hoya che. jaina sAdhu zAstranA jANakAra ane uttama vaktA hoya che tethI temanA vyAkhyAna prabhAvazALI hoya che. temanA vyAkhyAna dvArA sAMbhaLanAra kaThaNa tapa karavA prerita thAya che. Ama temanI vANIthI AkarSAine loko ahobhAvathI manA guNagAna kare te sahaja che. sAmAM sAdhubhagavaMto koi eka sUtranA AdhAre pravacana Ape che. A sUtra paNa mahatvanuM hoya che. gahuMlImAM tenA paNa guNa gavAya che. moTe bhAge sadhavA strIo gahuMlI gAtI hoya che. gahuMlInI racanA gAnArI strIo paNa kare che ane bIjAnI racanA paNa gAya che. 1. jUo : madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza. saM. jayaMta koThArI, (1999) 2. zrImati jinazAsane devagurupramukhapurato bhaktihetormAGgalyahetoH siddhAntavinayahetoH loke'pi ca sukhabhakSikAbhAjanasamIpabhUmaNDale tadakSyahetoH svastikaracanA kriyate / . yatastatrASTAdazI gAthA accaNaM rayaNaM ceva vaMdaNaM pUaNaM tahA / iDDhIsakkArasammANaM maNasA vi na patthae / atra rayaNaM raJjanam ityasyArtho 'guMhalI' iti kathita iti / svastikaracanAyA nAma godhUlikA ityAdi saMskRte / prAkRte guMhulikA guMhulI ityAdi nAmAntarANi kathyante / ( guMhalikAparaparyAyagodhUlikArthaH - jainadharmavarastotra patra 129) Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrutadIpa-1 sAdhubhagavaMto paNa potAnA gurunA guNonuM varNana karatI ke sUtrano mahimAgAna karatI gahuMlI banAvI Ape che. svAbhAvika rIte ja jJAnI ane prabhAvasaMpanna sAdhubhagavaMto dvArA racAyelI gahuMlImAM gaMbhIratA, kalpanA ane camatkRti savizeSa jovA maLe che. madhyakALamAM sAdhubhagavaMto dvArA AvI aneka gahuMlI racAi che ane lakhAi paNa che paraMtu tenI vyavasthita noMdha ke itihAsa maLatA nathI. AvI kRtio chuTaka chuTaka pAnAMomAM ahIM tahIM verAyelI jovA maLe che. bhagavatIsUtranI gahu~lI : ____ ahIM AvI ja eka apracalita gahuMlI- saMpAdana prastuta che. A kRti koi vyavasthita hastapratamAM nathI paraMtu eka chuTaka tI jovA maLe che. pAnAMnA hastAkSara jotAM teno lekhanasaMvata lagabhaga vIsamI sadI che. pAnAMnI laMbAi pahoLAi 11425 seM. mI. che. 9 paMkti che. pratipaMkti akSara che. sthiti sArI che. pUrNa che. aMte lekhakanaM nAma nathI. prata zuddha che. kartA: madhyakAlIna gujarAtI sAhitya racanAmAM jaina kaviono phALo bahu moTo che. A kALamAM racAyelaM lagabhaga sittera TakA jeTalaM sAhitya jaina kavi ta kRtinA kartA zrIvinayacaMdrano samaya nizcita nathI. madhyakALamAM A nAmanA pAMca kavi thayA che.1 (1) 14mI sadImAM A. zrI ratnasiMhasUrinA ziSya A. zrIvinayacaMdrasU. temaNe 'neminAtha catuSpadikA' tema ja 'bAravratanA rAsanI racanA karI che. 'kalpaniyukti', 'dIpAlikAkalpa' e saMskRta kRti tathA 'AnaMdaprathamopAsaka saMdhi' e apabhraMzakRti temanI anya racanAo che. (2) saM. 1660mAM tapAgacchanA paM. municandranA ziSya zrIvinayacaMdra. temaNe 'bAravratanI sajjhAya' racI che. (3) 18mI sadInA uttarArdhamAM zyAmaRSinI paraMparAmAM anopacaMdanA ziSya zrIvinayacaMdra. temaNe 'mayaNarehA copAI' ane 'subhadrA copAInI racanA karI che. (4) 18mI sadInA uttarArdhamAM jinacaMdra-samayasuMdaranI paraMparAmAM jJAnatilakanA ziSya zrIvinayacaMdra. temaNe 'uttamakumAracaritra-rAsa', covIsI, vIsI, 'agiyAraaMganI sajjhAya', 'jinapratimAnirUpaNa sajjhAya' vagere kRtio racI che. (5) Azare 18mI sadInA uttarArdhamAM zrIvinayacaMdra. temaNe hiMdI mizra gujarAtImAM 'buDDhAupadezapacIsI sajjhAya' vagere kRtio racI che. zrIvinayacaMdra nAmanA pAMca sAdhubhagavaMtamAMthI prastuta kRtinA kartA 18mI sadInA uttarArdhamAM thayA hovA joie tevaM kRtinaM AMtarika kalevara jotA jaNAya che. 18mI sadInA uttarArdhamAM zrIvinayacaMdra nAmanA traNa sAdhabhagavaMta thayA che. temAMthI prastuta kRtinA kartA koNa che te kahevU muzkela che. paricaya : bhagavatIsUtranI gahuMlI bhagavatIsUtranI gahu~lI kAvyanI dRSTie manohara che. temAM bhagavatIsUtrano sAmAnya paricaya ApavAmAM Avyo che ane A mahAna sUtra kevI rIte sAMbhaLavU teno sAdhAraNa vidhi darzAvyo che. kavie ahIM alaMkAro paNa prayojyA che. jaina dharmamA 45 Agamo prasiddha che. Agama eTale mahAvIra svAmIe arthathI kahelA vacanone temanA prathama ziSyoe guMthIne racelA satro. 45 AgamomAM bhagavatIsatra sahathI moTaM che. mATe ja kavi kahe che ke -bhagavatIsatramA jinavaranAM vacano pAra vinAnA che. 2 bhagavatIsUtranI vizALtAne kavi upamA dvArA samajAve che ke-te gaMgA nadI jevA che. purANamAM evI kalpanA che ke-gaMgA nadI 1. jUo : madhyakAlIna gujarAtI sAhityakoza, khaMDa 1 madhyakALa patra408 saM. jayaMta koThArI, (1989) 2. jUo : bhagavatIsUtranI gahulI kaDI-1 Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavatIsUtrI hu 97 svargamAMthI nIkaLI zaMkaranI jaTAmAM jhIlAi. tyAMthI pRthvI para himAlayamA avatarI. jaina dharma AvuM mAnato nathI. jaina dharma pramANe bharatakSetranI uttare AvelA himavaMta parvatamAMthI gaMgA ane siMdhu nadIo nIkaLI che. A banne nadInA pravAhanI jema bhagavatI sUtrA vacano pAra vinAnA che. sUryaprajJapti nAmanuM prAbhRtaH bhagavatIsUtranuM upAMga che. bhagavatIsUtra dariyA jevuM vizALa che temAMthI nIkaLatAM artho dariyAmAM uThatAM mojAM jevAM che. dariyAmAM uThatAM mojAM anaMta hoya tema bhagavatIsUtranA artha anaMta che. kavie ahIM pharI upamA alaMkAra prayojyo che. (kaDI- 2) bhagavatIsUtramAM eka zrutaskaMdha che, 101 adhyayana che, 10,000 uddezA che, 36,000 prazno che, 2,88,000 pada che3. bhagavatIsUtramAM loka ane alokanAM svarUpanuM varNana che. bhagavatIsUtranuM kharaM nAma vivAhaprajJapti (athavA vyAkhyAprajJapti) che. 4 A sUtra AgamomAM sahuthI moTuM che. temAM aneka vyaktie prabhune pUchelA praznono saMgraha che. moTe bhAge prazno zrI gautamasvAmI dvArA pUchAyA che. tethI temAM gautamasvAmInuM nAma ghaNI vAra Ave che. jeTalI vAra gautamasvAmInuM nAma Ave teTalI vAra nANuM eTale paisA mUkI bhagavatIsUtranuM pUjana karavAthI samyagjJAna vadhe che. A rIte pUjana karI sUtra sAMbhaLavAthI sUtranuM bahumAna thAya che. sAthe ja A sUtra sAMbhaLatI vakhate sAdhu tathA sAdharmikanI bhakti paNa manamAM prema dharI karavI joie. A sUtra sAMbhaLanAra darekane prabhAvanA' arpaNa karavI joie. A sUtra saMbhaLAvanAra guru para bhaktirAga dhAraNa karavo joie. zrIbhagavatIsUtranAM bahumAnathI A bhavamAM ane parabhavamAM manovAMchita kArya siddha thAya che ane paraMparAe mokSa maLe che. Ama A laghukRti zrIbhagavatIsUtranI mAhitI ApavA sAthe tenA zravaNathI thatA lAbhanuM varNana kare che. guruguNa gahuMlI : kartA bIjI kRti nAma vinAnI che chatAM tenA viSaya pramANe tene guruguNa gahuMlI A nAme oLakhIzuM. A kRtinA kartAe potAnuM nAma AnaMdaghana jaNAvyuM che. paNa teo covIsI ane padonA kartA tarIke prasiddha AnaMdaghanajI hoya tevI saMbhAvanA ochI che. cokka vigato na maLe tyAM sudhI temane ajJAta mAnavA ja ucita kahevAze. guruguNa gahuMlI : paricaya A gahuMlI maMgalagIta svarUpa che. temAM sahaja rIte adhyAtmanA bhAvo guMthI levAmAM AvyA che. temAM pradhAnapaNe gurunA mAdhyamathI AtmAnA zuddha svarUpanI prAptinuM nirUpaNa che. gurunA satkAramAM je vyakti joDAya che ane je sAmagrI vaparAya che te banneno ahIM AdhyAtmika saMdarbha vicAravAmAM Avyo che. A gahuMlImAM eka sadhavA strI bIjI sadhavA strIne guru samakSa gahuMlI karavAnuM AmaMtraNa ApI rahI che. te kahe che ke-saubhAgyavatI strIo ! tame sahu ahIM Avo ane sAthiyo pUro. bhaktirAganuM kaMku ghoLo. 6 temAM zubhadhyAnanuM barAsa. meLavo. sAthiyo karI narabhavano lAbha lo. ahIM sAthiyo karavAmAM kaMku ane barAsa dravyano ullekha thayo che te batAve che ke te samaye guru 1. prAbhRta dRSTivAda nAmanA bAramAM aMgamAM 14 pUrva che. pUrvanA eka vibhAgane prAbhRta kahevAya che. Ano artha e thAya ke - sUryaprajJapti nAmanuM upAMga pUrvamAMthI AveluM che.. 2. AgamonuM vargIkaraNa cha vibhAgamAM thayuM che. aMga, upAMga, cheda, mUla, cUlikA, prakIrNaka. zarIranAM mastaka vagere mukhya avayava aMga kahevAya ane AMgaLI vagere avayava upAMga kahevAya tema mukhya Agama sUtrane aMga kahevAya ane tenI sAthai saMlagna sUtrane upAMga kahevAya. 3. AgamasUtrono krama saraLatAthI yAda rAkhavA tenA- zrutaskaMdha, adhyayana, uddeza ane pada A pramANe vibhAga karavAmAM AvyA che. aneka padano eka uddeza bane, aneka uddezAnuM eka adhyayana bane, aneka adhyayanano eka zrutaskaMdha bane. eka AgamamAM eka ke ekathI vadhu zrutaskaMdha hoya. ahIM pada vagerenI je saMkhyA darzAvavAmAM Ava hAla upalabdha nathI. 4. TIkAkAra zrI abhayadevasU. ma . e tenA vividha arthanuM vivaraNa kartuM che. 5. prabhAvanA - prema, bahumAnapUrvaka apAtuM dravya ke vastu. paherAmaNI. 6. ghoLavu = pANImAM bhIMjavI ekAkAra kara 7. barAsa kapUra Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrutadIpa-1 sAme gahaMlImAM kaMka, barAsa, kesara jevAM maMgala dravyo pANImAM bheLavI teno sAthiyo karavAmAM Avato haze. hAla kevaLa cokhAthI sAthiyo karavAmAM Ave che te prathA kadAca te samayamA pracalita hoya ke na paNa hoya. sAthiyo karavAmAM vaparAtAM dravyonuM AdhyAtmika arthaghaTana karatA kavie bhaktine kaMkunI ane zubhadhyAnane barAsanI upamA ApI che. saubhAgyavatI strI mATe kaMku tenA jIvana AdhAra- pratIka che. te tene mastaka para dhAraNa kare che. kaMkunI jema bhakti paNa jIvanano AdhAra che ane sadA zirodhArya che tema kavi kahevA mAMge che. kavie zubhadhyAnane barAsanI upamA ApI che. kema ke barAsa sapheda hoya che, ThaMDaka kare che ane jvalanazIla che. barAsanI jema zubhadhyAna pavitra che, samatAnu kAraNa che tema ja karma bALavA samartha che. (kaDI-1) / koipaNa strI sArA kAmamA potAnI najIkanI sakhIone bolAve. ahIM gahuMlI karavA mATe bolAvAtI sakhIono AdhyAtmika saMdarbha sadbuddhi tarIke che ane guruno AdhyAtmika saMdarbha anubhava tarIke che. AtmAno anubhava ja sahuthI moTo guru che. sadhavA strI potAnI sakhIone kahe che ke tame Avo ane AnaMdamAM masta banIne anubhavarUpI gurunA guNa gAo. manarUpI thALImAM samakitarUpI motI bharo. kalyANamitra gurunI sAthe raho. (kaDI-2) jJAnAcAra' vagere AcAra alaMkAra jevA che. te navAM navAM alaMkAra pahero. ghaMTaNa pahoMce tevI saMyamanI oDhaNI oDhIne AtmAnubhavarUpa gurunA guNa gAo. saMyamanI oDhaNI sadbuddhinI rakSA kare che. (kaDI-3) (ahIM kavie prAcIna maryAdAno nirdeza karyo che. cUMTaNa sudhI pahoMce tevI oDhaNI oDhavAnA saMskArane ghATa oDhavo lAja kADhavI ema kahevAya che. ) tame tamArI sAthe maitrI, karuNA, muditA ane upekSA nAmanI cAra sahelIne paNa letI Avajo. A cAra bhAvanA bhavyajIvanore saMyoga pAmI udayamAM Ave che. guru sAme vividha prakAranAM vAjiMtro vagaDAvo. ahIM nayavAdane3 vAjiMtro kahevAmAM AvyAM che. jema aneka alaga alaga vAjiMtro sAthe maLIne saMgIta utpanna kare che tema padArthanA alaga alaga aMza batAvatA naya sAthe maLIne padArtha- saMpUrNa darzana karAve che. sadhavA strI potAnI sakhIone kahe che ke tame nayavAdanAM vAjiMtro sAthe anubhavarUpI gurunA guNa gAo je viratirUpI siMhAsana para beThA che. ahIM kavi e kahevA mAMge che ke-virati vinA AtmAno anubhava prApta thato nathI. sakhIo ! A saMsAramA mAnavabhava, pAMca iMdriyo, guruno yoga vagere sAmagrI maLvI bahu durlabha che. tene saphaLa karavAno A avasara che. jo mokSamAM jaq hoya to A avasarano savAyo lAbha lejo. A rIte dravyathI kaMku vagere dvArA ane bhAvathI bhakti vagere dvArA gahuMlI karI je AtmAnubhavarUpI gurunA guNa gAya che te bahu moTu puNya bAMdhe che. tenAM phaLa svarUpe te devalokamAM anuttara vimAnanAM sukha anubhave che ane AnaMdanA samUha svarUpa mokSa pAme che. Ama A gahuMlImAM guruguNastavanAno AdhyAtmikaartha vyakta ko che. ___ A laghukRtionuM saMpAdana amArA upakArI pU. munizrIvairAgyarativijayajI ma. nA mArgadarzana heThaLa thayuM che. te mATe ame temanI pratye kRtajJatA abhivyakta karIe chIe. A amAruM sarvaprathama saMpAdana che tethI temAM jaNAtI kSatio vidvajjano sudhArI leze evI vinaMti karIe chIe. -- sA. zrIharSarekhAzrIziSyA - sA. zrIjinaratnAzrIziSyA/praziSyA - sA. madhurahaMsAzrI sA. ratnahaMsAzrI 1. jJAnAcAra, darzanAcAra, cAritrAcAra, tapAcAra ane vIryAcAra ApAMca AcAranAghaNA bheda che. 2. bhavyajIva mokSamAM javAne lAyaka AtmA. 3. naya= padArthanA aneka aMzamAMthI kevaLa koi eka aMza- jJAna. 4. anuttaravimAna= jaina paribhASA mujaba sahuthI uMco devaloka Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ajJAtakartRka ||bhgvtiisuutrnii ghulii|| paMcamAMga bhagavati jAMNIye re, jihAM jinavaranA vacana athAha re| himavaMta parvataseMtI nIkaLyA re, mAnuM gaMgAsiMdhu pravAha re||pN.||1|| sUrapannatti nAme pAhuDo re, jehano che udAra uvAMga re| sUtrataNI racanA darIyA jisI re, mAhilA artha jasa jalataraMga re||pN.||2|| ihAM to zrutakhaMdha eka ati bhalore, ekaso eka adhyayana udAra re| dasa hajAra uddesA jehanA re, jihAM kaNe prazna chattIsa hajAra re||pN.||3|| pada to doya lAkha arathe bharyA re, upara sahasa aThyAsI jAMNa re| lokAloka sarUpanI varNanA re, vivAha paNNattI adhika pramANa re|pN.||4|| gautama nAme nAMNu muMkIe re, samakita jJAna udaya hoya jema re| kIjie sAdhu tathA sAMmI taNI re, bhakti jugati mana AMNI prema re||pN.||5|| karIe pUjA ne parabhAvanA re, dharIe sadguru upara rAga re| suNIe sUtra bhagavatI rAgasU(suM) re, to hoya bhavasAgarano tyAga re||pN.||6|| iNI pare eha sUtra ArAdhatAM re, iNi bhava sIjhe vaMchIta kAja re| parabhava vinayacaMdra kahe te lahe re, mohana mugatipurIno rAja re||pN.||7||1 1. aMtima vAkya- iti zrI bhagavatIjInI gavalI sNpuurnnm|| Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ajJAtakartRka ||gurugunn ghulii|| pUro sohAgaNa sAthiyo bhaktirAgate kuMkuma gholI re| narabhava lAho lijIye zubhadhyAMna barAsamAMhi colI re||puu.||1|| sumati sohAgaNa saba milI gAvo anubhava guruguNa raMge re| samakita motI ruyaDe mana thAla bharI gurusaMga re|puu.||2|| jJAnAcAra paramukha tihAM perI bhUSaNa nava nava aMge re| ghATa oDhI ghaMTI samo saMjamamAMhi nija mana caMge re||puu.||3|| cAra sakhI TolI malI maitrI karuNAnumuditA re| cothI upekSA ruyaDI bhavyAdika joga uditA re|puu.||4|| nayavAdAdika vAjA tihAM vagaDAvo vividha prakAre re| gAvo anubhava guruguNanA jase virati siMhAsaNa sAra re||puu.||5|| ityAdika je dohelI sAmagrI te savi pAMmI re| avasara pAMmI lAho lijIe jo mokSataNA cho kAMmI re||puu.||6|| iNi pare je gavaliM kare dravyabhAvathI guruguNa gAve re| anuttara sukha te anubhavi nyAi AnaMdaghana pada te pAve re|puu.||7||? 1. aMtima vAkya- iti guhalI saMpUrNa / Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ muni harSavijaya racita ||pryussnn ghulii|| Page #109 -------------------------------------------------------------------------- Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paryuSaNa gahelI: paricaya A kRtinuM nAma paryuSaNa gahulI che. gahelI zabdano artha guNavarNana karatuM gIta e abhipreta che. paryuSaNa parvano mahimA darzAvavA ane ATha divasomAM dharmanI vizeSa preraNA karavA muni zrI harSavijaya mahArAje A gahelI racI che. temano samaya nizcitarUpe kahI zakAto nathI. anumAnathI vIsamI sadI hoi zake che. zrI paryuSaNa gahelInI hastaprata zrI vardhamAna jaina Agama jJAnabhaMDAra kAtraja, puNenI che. teno kramAMka 685 che. A prata pU. A. bha. zrI harSasAgara sU. ma. nI preraNAthI maLI che. pratanuM eka pAtra che. patra para 18 paMkti che. dareka paMktimAM 19 akSara che. prata vi. saM. 1947nA bIjA bhAdaravA mAsamAM lakhAI che. madhyakAlIna kRti sUcimAM paryuSaNa gahlI nAmanI kRti noMdhAi nathI tethI A apragaTa kRti che evuM jaNAya che. kyAMka koi saMzodhana patramAM chapAI hoya to khabara nathI. A kRtinI pAMcamI kaDImAM gahelI zabdano 'guru sAme gavAtA gIto' e artha dhvanita thAya che. cothI kaDImAM pUjA prakaraNano ullekha che te racayitAnI zAstrapAraMgatatA vyakta kare che. gahulIno sAmAnya zabdArtha A pramANe che. zrAvaka! paryuSaNa parva AvyA che. zraddhAvALA jIvane dharmano rAga thAya che. pauSadha pratikramaNa ane sAmAyika karo. te saMsAra samudrathI tAranAra jahAja samAna che. pUrvanAM puNyathI A guruno yoga maLe che. temanAthI ja dharma prApta thAya che. temanI AgaLa besI vyAkhyAna sAMbhaLo. teo jIva-ajIva vagerenuM svarUpa samajAve che. AtmAnuM svarUpa jANavAthI kArya siddha thAya che. tenAthI anupama vAMchita sthAna prApta thAya che. vyAkhyAnamAM prabhAvanA ane svAmivAtsalya karo. jinamaMdiramAM aThAI mahotsava karo. sugaMdhI khIlelA phUlonI mALA thI mananA ullAse bhagavAnanI pUjA karo. guru pAse jaI chaTha arhamnA paccakhkhANa karo. guru pAse jaI nArI gIta gAya. A rIte je kare che te rAga-dveSane TALI bhavano pAra pAme che. svabhAvanuM sukha pAme che. ema muni harSavijaya kahe che. saMpAdana karatAM azuddha jaNAtA pATha sAthe () koSTakamAM zuddha pATha darzAvyA che. paDI gayelA pATha [ ] koSTakamAM jaNAvyA che. saMdigdha pAThanI nIce adhorekhA karI che. sA. zrIharSarekhAzrIjIma. nAM ziSyA sA. zrIjinaratnAzrIjIma. nAM ziSyA sA. zrImadhurahaMsAzrIjIma. nAM ziSyA sA. dhajahaMsAzrI 1. madhyakAlIna kRti sUci ([gujarAtI sAhitya koza-1 (madhyakALa)] saM. kIrtidA zAha,pragujarAtI sAhitya pariSadu, i.2004) Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ muni harSavijaya racita ||pryussnn ghulii|| (prItalaDI baMdhANI re ajita jiNaMdasU e dezI) [parva] pajUsaNA AvyA re zrAvaka sAMbhalo, saradhAvaMtane dharamataNo che rAga jo| paM(po)sAne paDikamaNAM sAmAyika karo, bhavasamudramA taravAno che rAga jo||1|| sevone guru nIgraMtha dekhIne, taraNatAraNa che bhavasamudranA jhAjha jo| pUrava punye te joga vAi pAmIe, jethI lahIye seje dharama samAna jo||2|| vyAkhyAna sAMbhalo tenI Agale, je samajAve jIvAdIka sarUpa jo| AtmasvarUpa bha(pa)NAthI seje kAraja saje, tethI lahIye vaMchita thAna anUpa jo||3|| parabhAvanA svAmIvacchala tihAM kIje, aThAi mochava kIje jina praasaad| punya(phUla) vikasvara mAla gUMthI sugaMdhabharI, pUjA prakaraNa dekhI manane ullAsa jo||4|| chaTTha aTThama kIje guru pAse jaI, gahulI karI guru pAse gAve nAra jo| muni harSavijaya te pAve sukha svabhAvamuM, rAgadveSa ne TAlI bhavano pAra jo||5|| ||iti gahulI pajUsaNanI smaapt|| Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahopAdhyAyayazovijayagaNiviracita zAmaLApArzvanAthastavana saha bAlAvabodha Page #113 -------------------------------------------------------------------------- Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pU. upAdhyAyajI zrI yazovijayajI ma. kRta zAmaLA pArzvanAtha bhagavAnanuM stavana - yaza:zizu pUjya upAdhyAyajI zrI yazovijayajI mahArAje maulika racanAo ghaNI karI che. sAthe ja sArA ane uttama bhAva dharAvatI kRtionuM anusaraNa karatI racanAo paNa aneka karI che. vizeSataH gujarAtI bhASAmAM AvI anusaraNAtmaka racanAo aneka jovA maLe che. teo kyAMka koika suMdara zAstra vAMcyuM hoya to tenI noMdha kare eTale tene jAte lakhe athavA bIjA pAse lakhAve pachI tenA AdhAre navI racanA taiyAra kare. A rIte teo zrImad satata zAstranA padArtho jIvaMta rahe te mATe prayatnazIla rahetA. temanI gujarAtI kRtiomAM bahusaMkhya racanAonAM kuLa ane mULa koika zAstramAM jarUra maLaze. eka nAnuM udAharaNa laie. 'SoDazaka prakaraNa" mAM pUjya A. bha. zrI haribhadra sU. ma. e paramAtmAnI stuti kevA prakAranA stotrathI karavI tenuM vidhAna karatAM jaNAvyuM ke pickriyApujI ta:stotre mahAmatithitaiH (9-6) piMDa eTale zarIra, kriyA eTale zArIrika ceSTA ane guNa eTale AMtarika vizeSatA A traNanuM varNana jemAM hoya tevA stotrathI paramAtmAnI stuti karavI. A vAtane pUjya upAdhyAyajI mahArAje zrI AdinAtha bhagavAnanAM 'jagajIvana jagavAla ho" A stavanamAM atyaMta saraLa zabdo dvArA sahajatAthI guMthI lIdhI che. bIjI-trIjI gAthAmAM zarIranI vizeSatA, cothI gAthAmAM kriyAnI vizeSatA ane chellI gAthAmAM guNanI vizeSatA darzAvI che. sAdhAraNa abhibhAvakane khabara paNa na paDe ke te A kakSAnI stuti karI rahyo che. prastuta lekhamAM AvI ja eka viziSTa racanAno paricaya prastuta che. zrI zAmaLA pArzvanAtha bhagavAnanuM stavana gurjara sAhitya saMgrahamAM mudrita thayuM che. te pahelAM te "jaina satyaprakAza varSa-14 aMka-1mAM (saMpA. zrI zivAnaMdavi. ma.) pragaTa thayuM hatuM. stavana sattara gAthAnuM che. temAM bhagavAnanI dravya pUjAnI dareka aMgavidhimAM kevA kevA bhAva hovA joie tenuM varNana che. A stavananI racanA pUjya AcArya zrI siddhasena sU. ma. racita pUjA caturvizatikAnA AdhAre thaI che. pUjA caturvizatikA sarvaprathama vAra jainasatyaprakAza varSa-5 aMka 11 (patra-381)mAM pragaTa thai che. A eka apragaTa kRti che, tenI prAptino itihAsa paNa romAMcaka che. parama pUjya AcArya deva zrI vijaya bhakti sUrIzvarajI ma. nA. ziSya paMnyAsajI zrI bhuvanavijayajI ma. mahesANA hatA. mahesANAmAM zAha cimanalAla nagInadAsa nAmanA zrAvaka pAse hastalikhita graMtha 1. pa.pU.A.de zrIvi.caMdraguptasU.ma.nA ziSya pU. munirAjazrI yazojitavijayajIma.nA ziSya pU. munirAjazrI kIrtIdravijayajIma, munirAjazrI viratIMdravijayajIma. 2. AvRtti trIjI, patra 166 saMpAdaka-pU.A. zrI vi. pradyumna sU.ma.saM. 2061 Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 108 zrutadIpa-1 saMgrahanA keTalAMka adhUrAM pAnAM hatAM. paMnyAsajI ma. e te upAzrayamAM maMgAvyA. teno Dhagalo upAzrayamAM eka bAju paDyo hato. pU. paMnyAsajI ma. e te Dhagalo tapAsavAnuM kAma mohanalAla giradharalAla bhojakane soMpyuM bhojake temAMthI eka pAnuM zodhI kADhyuM. temanuM mAnavuM hatuM ke A pAnAM paranAM akSara pUjya upAdhyAyajI mahArAjanAM akSarone maLatA che. saMbhava che ke teozrInAM paNa hoya. te zAstranuM nAma hatuM - "pUjA caturvizatikA.' temaNe tenuM livyaMtara/saMzodhana karyuM. A laghukRtino anuvAda karyo. ane potAnAM nirIkSaNo sAthe e kRti jainasatyaprakAzamAM pragaTa karI. A mULa pAnuM pachI prAyaH paM. prabhudAsa becaradAsa nA saMgrahamAM gayuM. tevuM lekha jotAM jaNAya che. pUjA caturvizatikAnI pacIsa gAthA che. teno viSaya "jinapUjAnI dravyakriyA sAthe saMkaLAyela bhAva' che. kartAnA kahevA mujaba dravya ane bhAvano A saMbaMdha pUrvamAMthI prApta thayo che. (gA. 25) tenA kartA A. zrI siddhasena sUrijI che. pUrvasaMpAdake te siddhasena divAkara sUpa hovAnI aTakaLa karI che paNa kRtinI bhASA, viSaya ane saMkalana jotAM te sAcI jaNAtI nathI. kartAe potAnA nAmano nirdeza aMtima gAthAmAM karyo che. temanI guruparaMparAnuM anusaMdhAna karavuM bAkI che. te thayA pachI ja kRtinA racanAkALano nizcaya thaI zake. hastapratanI puSmikAmAM jaNAvyA pramANe A kartAe racelI bIjI caturvizatikA che. eTale A pahelAM paNa temanI racelI eka caturvizatikA haze-evuM anumAna thai zake. te kaI haze. tema ja be uparAMta covIsI che ke nahIM? A prazna anattara che. A praznanA uttaranI zodha karavAmAM pupikA mahattvanI sAbita thai zake che. graMthamAM aMtabhAge lakhAyelI puSpikA graMthakAre svayaM lakhI che ke pachIthI lahiyA dvArA umerAyelI che? e saMzodhanano viSaya che. jo graMthakAre svayaM A puSpikA lakhI hoya to prastuta kRti kartAnI bIjI racanA che te niHsaMdeha che. paNa jo pAchaLathI umerAI hoya to kartA e pUjAcaturvizatikA pahelA koI kRti banAvI che e vAta saMdehAspada thaI jAya. ghaDIbhara puSpikA ApaNI najara samakSa na hoya to A kRti "bIjI racanA che enuM pramANa pacIsamI gAthAmAM 'vIyA' zabda che ema kahI zakAya. kartAnI bIjI kRti maLatI nathI tethI paNa AvuM anumAna karavAne avakAza maLe che. prastuta kRtinI hastaprata maLI rahe to A prazna vadhu spaSTa thai jAya, tenA pratilipi kartA (Scribe) pU. upAdhyAyajI ma. che ke nahIM te paNa spaSTa thai jAya tema ja temAM azuddhio hoya to tenuM parimArjana paNa sukara bane. hAla to puSpikAne pramANa gaNI pUjA caturvizatikA pU. A. zrI siddhasena sU. ma. nI bIjI kRti che A vAta ja aMtima mAnavI rahI. pUrvasaMpAdake pratane ghaNI azuddha jaNAvI che teno artha lipikartAne ghaNA sthaLe samajAyo nathI tema karavo rahyo. prata jo pU. upAdhyAya ma. nI lakhelI hoya to temAM saMdigdha sthaLo rahevAnI saMbhAvanA ghaNI ja pAMkhI che. amArI sAme jaina satya prakAzamAM chapAyelI kRti che. mULa hastaprata nathI. temAM rahelA saMdigdha sthaLonuM AMzika parimArjana zAmaLA pArzvanAtha bhagavAnanAM stavananA AdhAre karyuM che. chatAM eka-be sthaLa (gA. 19, 14, 26) saMdigdha ja rahe che. pUjya upAdhyAyajI ma. e pUjA caturvizatikAnuM gujarAtI rUpAMtaraNa Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAmaLApArzvanAthastavana saha bAlAvabodha 109 karatAM kRtinAM badhA ja padArthonuM yathAtatha anusaraNa nathI karyuM. keTalAka padArthone gauNa karyA che to keTalAka padArtho kRtimAM nathI tene paNa uddhata karyA che. udAharaNarUpe-stavanamAM mananI nizcalatAne naivedyapUjA kahI che, (gA. 12) smRti ne tAla kahyo che (gA. 14) satyane ghaMTanAda kahyo che (gA. 15) te pUjA caturvizatikA nathI. pUjA caturvizatikAnI paMdaramI gAthA pachI pUjAno mahimA che ane pUjAnAM phaLanuM varNana che. teno samAveza stavanamAM karyo nathI. A lekhamAM, pUjA caturvizatikAnA pAThane zrI zAmaLA pArzvanAtha bhagavAnanA stavana sAthe sarakhAvI kiMika aMze saMzodhita karI pharI pragaTa karyo che. pUrvasaMpAdake teno anuvAda paNa karyo hato tene paNa ahIM zuddhi-vRddhi sAthe pragaTa karyo che. pU. upAdhyAyajI racita zrI zAmaLA pArzvanAtha bhagavAnanuM stavana paNa pragaTa karyuM che. tenI eka hastaprata vardhamAna jaina Agama maMdira kAtrajapUNe)mAMthI prApta thaI che. A hastapratamAM stavanano bAlAvabodha paNa che. tenI racanA 19mI sadInA uttarArdhamAM ja thaI hovAnuM saMbhave che. kAraNa ke stavananI trIjI gAthAmAM aMguTho zabdano artha TuvAla karyo che. TuvAla zabda so varasathI jUno nathI. stavananI mudrita AvRttimAM ane upalabdha hastapratamAM cAra sthaLe pAThabheda jovA maLe che. dasamI gAthAmAM mudrita AvRttinA suvijJAna pAThane sthAne hastapratamAM suvizAstra pATha jovA maLe che bAramI gAthAmAM mudrita AvRttinA nizcana pAThane sthAne hastapratamAM nizcaya pATha jovA maLe che. caudamI gAthAmAM mudrita AvRttinA nAdata vAra pAThane sthAne hastapratamAM te na mAra pATha jovA maLe che. A ja gAthAmAM mudrita AvRttinA zamati pAThane sthAne hastapratamAM samarati (skRti pATha jovA maLe che. arthanI dRSTie hastapratanA pATha vadhu saMgata jaNAya che. zrI zAmaLA pArzvanAtha bhagavAnanA stavanamAM pUnA-carvitinA je padArtho nathI teno nirdeza paNa karyo che. pUjya upAdhyAyajI ma. nA sAhitya pratye prIti dharAvatA vidvAnone, dravyapUjA dvArA bhAvamAM vRddhi karavA icchatA bhaktiyogIone ane tulanAtmaka adhyayana karavAnI rUci rAkhatA abhyAsuone A sAmagrI gamaze evo vizvAsa che. saMpAdanakarmamAM jinAjJA viruddha ke banne graMthakAranA Azaya viruddha kaMi paNa vacana lakhAyuM hoya to tenI kSamA yAcIe chIe. Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // pUjA- caturviMzatikA // 1 (artha sAthe) namiUNa vaddhamANaM dhammanihANaM jinnNdnnutttthaannN| vucchAmi vibuhajaNamaNanivvujaNayaM khu bhAvavihiM // 1 // dharmanA nidhAna zrIvardhamAnasvAmIne namaskA2 ka2Ine AtmArthI vidvAna lokonA manane zAMti ApanAra bhAvavidhirUpa jinezvarone lagatuM anuSThAna kahuM chuM(1) ajjhappajogajuttehiM bhavvehiM sayAvi saavyjnnehiN| kAyavvA jiNapUyA bhAvappasU dvvgunnjuttaa||2|| adhyAtmayogayukta bhavya zrAvakalokoe bhAva utpanna karanAra sArabhUta ane guNathI yukta pUjA karavI bheAkhe. (2) pujjANaM jA pUyA sA pUyA appasuddhiNo uu| appaparama[ppa]rUvappagaDaNasaMsAhiNI bhaNiyA // 3 // pUjyonI pUjA AtmazuddhinuM kAraNa che. te AtmAnA paramAtmasvarUpane pragaTa karanArI che. (3) tattha ya suharur3a bhUmI pahuguNasalilaM khu tattha ? daMtavaNaM / jA tajjoga'pamattA sA yA daMtavaNasuddhI // 4 // temAM zubhaci e bhUmi che, prabhunA guNarUpI pANI dAtaNa dAMta sApha karavAnI kriyA che, yogamAM apramattatA, chAMtanI zuddhi (bhAvI). (4) micchattamaliNabhAvAvaNayaNa nhANaM apacchi taNulUhaNaM / dhiitosadhavalavatthe kammaTThagatthagaNaM muhkoso||5|| mithyAtvarUpI malina bhAva dU2 ka2vo te snAna che ane pachI zarIra lUMchavuM. dhI2ja ane saMtoSa be dhoLAM vastro che, ATha karmane DhAMkavA te mukhakoSa che. (5) ekaggacittabhAvo uvalo saddhA ya caMdaNullevo / suhajhANaraMgajutto pavayaNabhattI prmpttN||6|| cittano ekAgra bhAva orasIyo che. zraddhA, zubha dhyAnarUpI raMgathI yukta caMdanano upalepa che. (ane) pravacanabhakti uttama vATakI che. (6) paNavavahAra paNaMgi pavayaNajuttaM vise bhAle / a(ba)jjhavibhAvaharaNaM nimmalluttAraNaM nneyN||7|| 6. A kRtinA bhAvArthamAM saMdigdha sthaLoe praznacihna (?) mUkyuM che tethI anya vidvAno bhUla jaNAya to sudhArI zakaze. 2. suttattha iti mudritaH pAThaH / Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAmaLApArzvanAthastavana saha bAlAvabodha pAMca vyavahAra ane paMcAgI pravacana te kapALane zobhAvatuM tilaka che. te (prabhunA za2I2 52thI) nirmAlyo utAravA eTale AtmAnA vibhAvane dUra ka2vA. (7) bhUsaNamujjhaNamuvahibhAvaccayaNaM ca aNgsbbhaavo| bhUsaNaparihAvaNayaM ajjhppshaavnnubbhaavo||8|| bhagavAnanA za2I2 52thI ghareNAM utA2vA te AtmAnA upAdhirUpa bAhya bhAvono tyAga che. (dharmanA be aMgalUchaNAM dvArA) aMga eTale svabhAva AtmAnA svabhAva rUpa aMga te svaccha ka2vuM1 bhagavAnane AbhUSaNa paherAvavA te AtmAnA svabhAvano anubhava ka2vo. (8) visayakasAyaggisamo caMdaNalevo niyANanijjavaNaM / jIvAinavapayatthatattaM navabaMbhasuddhI vA // 9 // caMdanano lepa eTale viSaya ane kaSAyarUpI agninI zAMti. nava nidAnano tyAga, jIva vagere nava padArtho athavA nava brahmacarya vADanI zuddhi te prabhunA nava aMga jANavAM (9) paMcAcAravisuddhI paNalakkhaNa bhUsaNAi smmss| phovayArakaraNaM taM puNa mAlAvaroha (va) NayaM // 10 // pAMca AcAranI zuddhi athavA samakitanA pAMca lakSaNo ane samakitanA pAMca bhUSaNo puSpopacAra che. eTale ke mALA banAvIne paherAvavI 3 (10) tattanayamANaciMtAghayapuNNo nANadIvao jlio| taNiTThA ya sarAvaM suhakiriyA dhuuvprivaaddii||11|| 111 tattva, naya ane pramANa dvArA tattvanI vicAraNArUpa ghIthI bharelo jJAnarUpa dIvo peTAvavo. tattvano artha e koDiyuM samajavuM ane zubhakriyA rUpa dhUpanI paripATI racavI (11) dhammajjhANaggijuyA gayadUsaNatA nnvNgannubhaaso| vihikaraNAisuvAso primlpbbhaarmuhi(ddi)ttttho||12|| dharmadhyAnarUpI agni yukta nirdoSatA, nava aMgono anubhAsa (?) samajavo. vidhipUrvaka kriyA rUpa suvAsa(vAsakSepa) athavA tenA sugaMdhI parimalano uchALo samajavo.4 (12) sukkajjhANAlaMbaNa cAmaraseDhI ya chattasukkappA / aDamayaThANojjhAvaNamaDamaMgalaThAvaNaM purao // 13 // zukla dhyAnanA rUpa AlaMbana svarUpa cAmaranI zreNI racavI athavA zukla dhyAna rUpa chatro dharavAM. ATha madasthAnonA tyAga karavA te prabhunI AgaLa ATha maMgaLanuM Alekhana che. (13) 1. A artha upA,ma,nA, stavanathI spaSTa thAya che 3. A artha stavanamAM nathI 2. A artha stavanamAM nathI 4. A artha stavanamAM nathI Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 112 nANAyArAi tNdullihnnmgiddhittisaarmaarttii| lavaNottAraNa kittimadhammaccayaNaM viNiddinaM // 14 // jJAnAcArAdi cokhAno Alekha ka2vo1 amRddhi trikasAra rUpa AratI (?) (utAravI) kRtrima dharmonA ( tyAga karavA rUpI bhrUNa uttA2Na batAvyuM che. (14) avihiahammaparUvaNajaNiyA jaasaannaapriccaao| ArattiyauttAro dugavelaM saDDhamittha turo // 15 // avidhi ane adharmanI prarUpaNAthI je AzAtanA thai hoya teno tyAga karavo. be vakhata AratI utAravI. ahIM zraddhA vAjiMtra samajavA (15) kunarakudevaduhattaM duhduggmnnpuvvttN| ahavA aDDhAijje dIvammi ttthikkaaraa||16|| kunara, kudeva, durbhagatva, duHkha, durgati ane durgamana-durvartana je prathama kahevAmAM AvyuM che. (?) athavA aDhI dvIpamAM te theikA2 samajavo (?) (16) jo suddhadhammapayaDaNubbhAvaNa parabhA (mA) ya guNasamiddhA ya / maMgalapaIvaseNI kAyavvA duhtmohoii(hrnnii)||17|| zrutadIpa-1 zuddha dharmano prabhAva prakaTa karavAmAM zreSTha ane samRddhi khIlavavI te rUpI maMgaLa dIvAonI duHkha ane aMdhakAra-ajJAna-no nAza ka2nA2I zreNI ka2vI. (17) nIrayanimmalasIyalasubbhi (surahi) gaMdhA suhA ya iccaaii| tiyakaraNAvaMcaNayA bohiphlmpunnbNdhttN||18|| 24 ane mela rahita thavA rUpa, ziyaLa rUpa sugaMdha ane sukhakara, traNa ka2NanI avakratA (rUpa pUjA che tethI) samakita ane apunabaMdhatvarUpI phaLa maLe che. ) (18) aNubhavarasasaMpuNNA puggaladavvANa jA annaasNsaa| iccAi bhAvajaNiyA aDappayArI bhave pUyA // 19 // AtmAnA anubhava2sathI bharelI pudgala dravyonI anAzaMsA(te paNa) aSTaprakArI pUjA che ityAdi bhAvone utpanna ka2nA2I thAya che. (19) addmytthaannvjjnnaaruuvaa| duTThaTThakammamahaNaTThamayAe aDamaMgalAlihayaNaM // 20 // 1. A artha stavanamAM nathI 2. ahIM stavanamAM mananI nizcalatAne naivedyapUjA jaNAvI che te pUjA caturvizatikAmAM nathI. stavanamAM zraddhA mATe anAhata nAda zabda che. tema ja zamarati rUpa tAla paNa pUjA caturviMzatikAmAM jovA maLato nathI. tyAra pachI satyano ghaMTa vajAvavo te paNa mULamAM nathI. te pachInI gAthAonA artha paNa stavanamAM utAryA nathI. 3. stavanamAM smRti ne thaikAra jaNAvyo che. Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAmaLApArzvanAthastavana saha bAlAvabodha 113 pUjA aSTAMgayoga sAdhana karAvanArI AThamadasthAnone tyAga karAvanArI che, duSTa ATha karmano nAza karavA mATe AThamaMgalonuM Alekhana karavAnuM che. (20) pUyA samAhijaNaNI appaparaviveyaNI ya duhmhnnii| duTThaTTakammamahaNI niTThavaNI sccvaayaannN||21|| pUjA samAdhi karanArI che, AtmA ane parano viveka karAvanArI ane duHkhano nAza karanArI che. pUjA) duSTa ATha karmono nAza karanArI ane satyavAdone saMpUrNa karanArI che. (21) kAruNNasamubbhavaNI sabbhAvaNabhAviNI pumtthss| vodaannmnninnhyss'ppbhaavsaamtthsuddhikrii||22|| pUjA, karuNA utpanna karanArI che, purUSArthanI uttama bhAvanA utpanna karanArI che, anilavabhAva prakaTa karanAra(?) prabhAva ane sAmarthyanI zuddhi karanArI che. (22) niccaM jaINamesA bhAvavisesehiM jAva selesii| saDDhANaM puNa mahagghadavvehiM havai bhaavjuyaa||23|| yatione bhAvavizeSane kAraNe zailezIkaraNa sudhI A pUjA haMmeza hoya che. ane zrAvakoe to mahAkiMmatI dravyo laine bhAvapUrvaka karavAnI hoya che. (23) pUyA paramasahAvA bhuvaNapaDAyA smtthvitthaaraa| ujjoyapavaNaluliyA jayao(u) ciraM bhaavnnaaklse||24|| uttama svabhAvavALI ane dareka prakAranA vistAravALI A jinapUjana (zAsananA) udyota rUpo pavanathI pharakatI traNa bhavanamAM dhvaja samAna che. bhAvanA rUpa kaLaza upara te haMmezA jayavaMta varte. (24) puvvAo uddhariyA cauvisI siddhisennsuuriinn| bIyAbIyappabhAvA dNsnnkppdumssesaa||25|| zrI siddhasena sUrie A pUjA covIsIno pUrvamAMthI uddhAra karyo che. A advitIya prabhAva dharAvanArI pUjA covIsI samyakatva rUpI kalpavRkSanuM bIja che. (25) Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ||shrii zAmalA pArzvanAtha stvn|| (zAlibhadra bhogI hoI rahyo e dezI) pUjA vidhi mAhe bhAviiM(ye)jI aMtaraMga je bhAva, te savi tuja AgaLa kahuM jI sAheba sarala svbhaav|| suhaMkara avadhAro prabhu pAsa (e Teka) // 1 // TabArtha- zrI vItarAgAya namo nmH| atha pArzvanAtha- stavana bhAvapUjA rhsy| sukha = kalyANanA kAraka prabhu zrIpArzvanAtha tArI pUjAvidhimAM aMtaraMga bhAvAnA] je bhAvavAnI che te sarva tAhari Agala haM stavanA karUM chN| he! sarala svabhAvanA sAheba nAtha tAhari Agala kahuM chu he! sukhanA karaNahAra! te avadhAro dhyAnamAM lo he! pArzvanAtha prabhu! // 1 // dAtaNa karatAM bhAviye jI prabhuguNajala mukha shuddh| ula utArI pramattatA jI ho muja nirmala buddh||2|| suhaMkara. TabArtha - dAtaNa karatAM ehavI rIte bhAvanA bhAvavI ke prabhunA guNarUpI pAMNIthI mArA mukhanI sudhi thAi che, ane pramAda rUpI ula hUM mAhari utAri utArI nAkhuM chauM, mATe mAhari budhi nirmala thaajo||2|| jatanAI(ye) snAna karijIiM jI, kADho mela mithyaat| aMgucho aMga zoSavI jI, jANu hUM avdaat||3|| suhaMkara. TabArtha - jayaNApUrvaka snAna maMjana karIne, mithyAtvarupI melane kaaddho| ane aMgucho TuvAlathI prabhu premarUpa aMga sukAvI sApha karo ene hUM siddhi gaNuM chu||3|| kSIrodakanAM dhotIyAMjI, ciMtavo citta sNtoss| aSTa karma saMvara bhalo jI ATha paDo mukhkoss||4|| suhaMkara. TabArtha - dhotiyAM dholA kSIrodakanA peharatAM citane viSe saMtoSanI bhAvanA kro| ane ATha paDavAlo mukhakoza rAkhatAM manamA ema vicAro ke-jethI hUM ATha karmano eMdhana karanAra saMvarapaNuM grahaNa karuM chuN||4|| orasiyo ekAgratAjI kesara bhakti kllol| zraddhA caMdana ciMtavojI, dhyAna ghola rNgrol||5|| suhaMkara. TabArtha - orasiyo te ekAgratArUpa che, ane te upare ghasavAnu kesara te bhaktino kallola-lInatA ch| ane caMdana te zuddha zraddhA ch| ane ghasavA ghola te dhyAna che jethI uttama raMga nipaje che||5|| bhAla vaha ANA bhalI jI, tilaka taNo te bhaav| je AbharaNa utAriye jI te utAro prbhaav||6|| suhaMkara. TabArtha - tilaka [ka]ratI vakhate ehavI bhAvanA karavAnI che ke-he! prabhu! hUM ApanI AjJA mastake caDAvaM chuN| sirasAvata karuM chu ane AbharaNa ghareNA utAratA ema bhAvavAnuM che ke-huM parabhAva sarve choDi deuM chu, svabhAvane grahaNa karUM chu // 6 // je nirmAlya utArIye jI te to citta upaadhi| pakhAla karatAM ciMtavojI, nirmala citta smaadhi||7|| suhaMkara. Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAmaLApArzvanAthastavana saha bAlAvabodha 115 TabArtha - je nirmAlya phulapramukha utAriye te cittanI upAdhi ttaalvii| bhagavaMtano pakhAla karatAM ema bhAvavo-je mAharA AtmanI nirmala samAdhi thi|||7|| aMgalUhaNAM be dharmanAM jI Atma svabhAva je aNg| je AbharaNa peharAviye jI, te svabhAva nija aNg||8|| suhaMkara. TabArtha - aMgaluhaNA te be prakAranA dharmanI sudhatA vaDe mAharA AtmasvabhAva vaDe svabhAvano aMga nirmala tho| AbharaNa peharAvii te velA ehavI bhAvanA bhAvavI je-mAharo potAno svabhAva nirmala che||8|| je nava vADa vizuddhatA jI te pUjA nava aNg| paMcAcAra vizuddhatA jI teha phUla pNcrNg||9|| suhaMkara. TabArtha - jehavI nava vADa sudha prakAre pAlii te prakAre nava aMganI pUjA jaannvii| pAMca prakAre AcAranI zuddhatA te pAMca prakAra paMcaraMgI phUla jaannvaa||9|| dIvo karatAM ciMtavo jI, jJAnadIpaka suprkaas| naya ciMtA ghRta pUriyuM jI, tattva pAtra suvilAsa // 10 // suhaMkara. TabArtha- valI dIvo karatAM ehavI bhAvanA bhAvavI-jJAnarUpIo dIvo ghaTamAM prakAsa kro| sAta naya ciMtavaNA rUpIo ghI paryo che, traNa tattvarUpIo pAtra visAla che temaaN||10|| dhUpa rUpa ati kAryatA jI, kRSNAgarano jog| zuddha vAsanA mahamahe jI, te to anubhava yoga // 11 // suhaMkara. TabArtha - dhUparUpI kArya ehavo karma kRSNAgaranA jehavo ehvo| ehanuM suguMdhirUpa vAsanA mahamahe che, te jJAnarUpI jota jIvane prApta thAya||11|| mada sthAnaka aDa chAMDavAM jI. teha aSTa mNglik| je naiveda nivedIiM jI te mana nizcaya Teka // 12 // suhaMkara. TabArtha - ATha madanA sthAnaka te vegalA chAMDavAne ATha maMgalika aalekhvaa| je naivedya dharatI velAiM te ehaveM manano nizcaya krshe||12|| lavaNa utArI bhAvIye jI, kRtrima dharmano re tyaag| maMgaladIvo ati bhalo jI zuddhadharma prbhaag||13|| suhaMkara. TabArtha- lUNa utAratI velAe ehavI bhAvanA bhAvavI-mithyAtvAdi akrita dharmano tyAga krvo| maMgala dIvo te maMgalika rUpa bhalo pragaTavo sudha dharma upare rAga dhrvo||13|| gIta nRtya vAjiMtrano jI, nAda te anahada saar| samarati ramaNI je karI jI, te sAco theiikaar||14|| suhaMkara. TabArtha- gIta gAvA nATika karavA vAjiMtra vagADavA tehano bhadda(zabda) te anahada pasarI rahyo che| smati AtmAnI ramaNatA karii te sAco theIkAra nATaka jaannvo||14|| 1. suvizAlalA. 3. nAda anAhata sAra mu. 2. nizcalama 4. samarati mu. Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 116 zrutadIpa-1 bhAvapUjA ema sAcavI jI, satya bajAvo re ghNtt| tribhavana mAMhe te vistare jI, TAle karmano kNtt||15|| sahakara. TabArtha - ehavI rIte bhAvapUjA nirmala citte sAdhavI, satya rUpio ghaMTa vjaaddvo| tehano sadda triNa bhuvanane viSe vistare teNe karI duSTa karmano nAsa kre||15|| iNi pare bhAvanA bhAvatAM jI, sAheba jasa suprsnn| janama saphala jaga tehano jI, teha puruSa dhanna dhnn||16|| suhaMkara. TabArtha - ehavI rIte bhAvanA bhAvatA thakA sAheba suprasana thAuM jasa kIrti Apo to mAharo janma saphala thAi, huM kRtArtha thAuM, jagatamAhe te puruSano dhanya AtmA jaannvo||16|| parama puruSa prabhu sAmalAjI, mAno e muja sev| dUra karo bhava AmalAjI, vAcaka jasa kahe deva // 17 // suhaMkara. ||iti zrI sAMmaliyA pArzvanAtha- stvn|| TabArtha- he! parama puruSa paramAtmA sAmaliyA pArzvanAtha! e mAharI arajI sAMbhalIne sevA Apo ameM mAharA bhavo bhavanA karma rUpI AmalA te vegalA kro| ehavI rIte jasavijayajI kahe che he! devaadhidev!||17|| ||iti zrI sAmaliyA pArzvanAthanAtha stavana TabArtha sNprnn| prata lA. da.naM 4090 Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAmaLA pArzvanAtha stavana (artha) zAmaLA pArzvanAtha bhagavAnanA stavanamAM pU. upA. zrI yazovijayajIma. e bhAvapUjAnuM rahasya darzAvyuM che. dravyapUjA karatI vakhate ane karatAM pahelA karavAmAM AvatI dareka kriyA sAthe saMkaLAyelA bhAva A stavanamAM abhivyakta thayA che. teno mULa srota A bha. zrI. siddhasenasUrijIkRta pUjA caturvizitikA che. A stavana para ogaNIsamI sadInA aMta bhAgamAM bAlAvabodha paNa racAyo che. tenA kartA ajJAta che. tenA AdhAre A stavanano bhAvArtha ahIM prastuta che. (gAthA-1) sukhanA = kalyANanA karanArA he pArzvanAtha bhagavAna! tArI pUjAvidhimAM je aMtaraMga bhAvanA bhAvavAnI che. te sarva tArI samakSa rajU karuM chuM evo paNa artha thaI zake che. (gAthA-2) dAtaNa karatAM evI bhAvanA bhAvavI ke-prabhunA guNarUpI pANIthI mArA mukhanI zuddhi thAya che. ane huM pramAdarUpI oLa utAruM chuM. (oLa utAravI = jIbhano mela dAtaNa vi. thI sApha karavo) tethI mArI buddhi nirmaLa thAo. (gAthA-3) jayaNApUrvaka snAna karatI vakhate evI bhAvanA karavI ke mArA AtmA uparano mithyAtvarUpI mela nIkaLI rahyo che. - (aMguTho = aMga lUchavAnuM vastra = TuvAla) aMguchAthI zarIrane sukavatAM = lUchatI vakhate evI bhAvanA karavI ke-prabhunA premarUpI aMga zuddha thaI rahyAM che. pUjA caturvizitikAmAM ema jaNAvyuM che ke-zubhakAryamAM mananI ruci te jamIna che. (gAthA-4) . (gAthA-4) kSIrasamudranA pANI jevAM sapheda dhotIyAM paheratAM manamAM saMtoSanI bhAvanA karavI. eTale ke pUjAnA vastro paheratAM manamAM saMtoSa dhAraNa karavo. ATha paDavAlo mukhakoza dhAraNa karatAM manamAM ema vicAravuM ke - huM ATha karmano saMvara karI rahyo chuM. eTale ke azubhakarmane AvatA aTakAvI rahyo chuM. pUjA caturvizitikA mAM dhotIyAne dhIraja ane saMtoSa guNa jaNAvyAM che. eTale vastra paheratAM evI bhAvanA bhAvavI ke - mArA manamAM dhIraja ane saMtoSa dhAraNa karuM chuM. (gAthA-5) pUjA mATe kesara ghasatAM e bhAvanA karavI ke - orasIyo = (sukhaDa ghasavAno paththara) mananI ekAgratA che. tenI upara ghasavAnuM kesara = bhaktinI lInatA tenI para ghasavAnuM kesara che. hRdayamAM prabhu pratyenI zraddhA te caMdana che. ekAgratAnA orasIyA upara zuddha zraddhArUpI caMdanathI bhakitanuM kesara ghasatI vakhate je ghoLa taiyAra karavAmAM Ave che. (ghoLa = ghaNAM badhAM dravyo bhegA karI temAM pANI nAMkhI kareluM mizraNa) te dhyAna che. jethI uttama raMga nIpaje che. bIjo artha A rIte karI zakAya-zraddhArUpI caMdana ghasavAthI sarasa raMgavALuM dhyAna janme che.) ahIM pUjA caturvizitikAmAM kesara bharavAnI vATakIne pravacana bhaktinI upamA ApI che. pUjA caturvizitikA gAthA. 6) Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 118 zrutadIpa-1 (gAthA-6) mastaka upara tilaka karatI vakhate evI bhAvanA karavI ke he prabhu! huM ApanI AjJA mastake caDhAvuM chuM ahIM pUjA caturvizitikAmAM pAMca aMge tilaka karavAnuM vidhAna jovAM maLe che. pAMca vyavahAra athavA pAMca aMgavALuM pravacana te tilaka che. pUjA caturvizitikA gAthA-7) pUjA karatAM pahelAM prabhunA zarIra uparathI AbharaNa utAratAM Avo paNa artha thai zake che) (gAthA-7) prabhunA zarIra uparathI phUla vi. utAratA evI bhAvanA bhAvavI ke-mArA cittamAMthI upAdhi TaLI rahI che. bhagavAnano prakSAla karatAM evI bhAvanA bhAvavI ke - mArA AtmAne cittane) nirmaLa samAdhi prApta thaI rahI che. (gAthA-8) paramAtmAne aMgaluchaNAM karatAM ema vicAravuM ke - zuddhi ane puSTirUpa be prakAranA dharmanI zuddhithI mArA AtmasvabhAva rU5 aMga nirmaLa thai rahyAM che. prabhune AbharaNa paherAvatAM e bhAvanA bhAvavI ke - mArA AtmAne potAno nirmaLa svabhAva prApta thaI rahyo che. (gAthA-9) bhagavAnanI navAMgI pUjA karatI vakhate e bhAvanA bhAvavI ke - brahmacaryanI nava vADanI zuddhi thaI rahI che. puSpapUjA karatI vakhate e bhAvanA bhAvavI ke - pAMca raMganA phUlothI huM bhagavAnanI pUjA karuM chuM. tethI mArA pAMca AcAra zuddha thaI rahyAM che. pUjA caturvizitikA navAMgI pUjA karatI vakhate bhAvavAnA bhAvane anya rIte paNa samajAve che. bhagavAnane caMdanano lepa karatI vakhate bhAvanA bhAvavI ke - mAro viSaya ane kaSAyarUpI agni zAMta thaI rahyo che. bhagavAnanA nava aMga nava nidAnanA tyAganuM pratIka che. jIva vagere nava padArthonuM pratIka che. navAMgI pUjA karatI vakhate-navanidAnano tyAga karuM chuM evI bhAvanA karavI. athavA evI bhAvanA karavI ke - bhagavAnanA nava aMgo navatattva samAna che. jemAM AkhuM jagata samAi jAya che. nava nidAna viSe zramaNa upayogI sUtro sAthe patra-113-114-115 ahIM lo. puSpapUjA karatI vakhate-pAMca raMganA puSpo samakitanA pAMca lakSaNo che. te dvArA mAruM samyakta sthira thai rahyuM che, tevuM vicAravuM athavA pAMca raMganA phUlothI jema prabhu zobhe che tema samakitanA pAMca bhUSaNothI mAro AtmA zobhe che, evI bhAvanA karavI. ahIM puSpopacAra pUjA batAvI che. puSpopacAra = phUlonI mALA paherAvavI pUjA caturvizitikA gAthA-9-10) (gAthA-10) dIvo karatAM evI bhAvanA karavI ke - jJAna-darzana-cAritrarUpI pAtramAM sAta nayonA . zuddhi =doSono tyAga, puSTi= guNono svIkAra SoDazaka graMthamAM dharmanA A be bheda darzAvyAM che. 2. brahmacaryanI nava vADa A pramANe che- 1) vijAtIya sAthe eka vasatimAM rahevuM nahIM. 2) vijAtIya sAthe vAta karavI nahIM 3) vijAtIya sAthe eka Asana upara besavuM nahIM ) vijAtIyane sarAga bhAve jovAM nahIM 5) bhIMta nA aMtare gRhasthIo rahetA hoya tevI jagyAmAM rahevuM nahIM. 6) pahelAnAM bhogane yAda karavAM nahIM 7) vadhu paDatI vigaivAlo AhAra karavo nahIM. 8) ati mAtrAmAM AhAra karavo nahIM. 9). zarIranI vibhUSA karavI nahIM. rU. pAMca AcAra = jJAnAcAra-darzanAcAra-caritrAcAra-tapAcAra ane vIryAcAra Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAmaLApArzvanAthastavana saha bAlAvabodha ciMtanarUpa ghI pUryuM che ane temAM jJAnarUpI dIvo pragaTAvyo che. eTale mArA AtmAmAM tattvanA arthanuM jJAna che. temAM nayonI vicAraNA karuM chuM. tenAthI mArA AtmAmAM jJAnano prakAza vadhe che. pUjA caturvizitikA mAM tattva, naya ane pramANa dvArA tattvanI ciMtAne ghInI upamA ApI che. (gAthA-11) dhUpa karatAM evI bhAvanA karavI ke - zubhakriyA dvArA AcAranI sugaMdha cAre dizAmAM phelAya che ane tenAthI anubhava yoga prApta thAya che. (ahIM pUjA caturvizitikAmAM vizeSa vAto jaNAvI che. pUjA karyA pachI agni dvArA nava aMgano anubhAsa karavo anubhAsa eTale zuM? te khabara nathI. temaja pUjA karyA pachI sugaMdhI dravya uchALavAno vidhi che je Aje pracalita nathI. vidhipUrvaka kriyA karavAthI tenI suvAsa cAre dizAmAM phelAya che. eTale mArI zuddha kriyA dvArA badhA jIvonA aMtaramAM zubhabhAvanA pedA thAo, evI bhAvanA karavI. bhagavAnanI sAme cAmara DhoLatI vakhate evI bhAvanA karavI ke - je rIte cAmara zuddha ane sapheda che tevuM zukladhyAna prabhunA AlaMbane mane prApta thAo. paramAtmAnA mastaka upara chatra dharatI vakhate evI bhAvanA karavI ke - mane paNa zukladhyAnanI prApti thAo.). (gAthA-12) bhagavAna samakSa aSTamaMgalika darzAvatI vakhate evI bhAvanA karavI ke - mArA manamAMthI ATha madasthAno vidAya thaI rahyAM che. naivaidyapUjA karatI vakhate evI bhAvanA karavI ke - mAruM mana nizcala thaI rahyuM che. athavA naivedya dharavA dvArA mArA manamAM nizcaya = daDhatA AvI rahI che. (gAthA-13) pUjA karyA pachI AratI karavAmAM Ave che tyAra pachI maMgaLadIvo karatAM pahelAM lUNa utAravAmAM Ave che. lUNa utAratI vakhate evI bhAvanA karavI ke - huM kRtrima dharmono tyAga karuM chuM. mithyAdharma kRtrima dharma kahevAya che. je dvArA mithyAtva majabUta thAya te kRtrima dharma. maMgaladIvo utAratA evI bhAvanA karavI ke - mane zuddhadharma upara rAga pragaTe, (ahIM upAdhyAyajI ma. e AratI karatI vakhate kai bhAvanA karavI te jaNAvyuM nathI. pUjA caturvizitikAmAM agRddhi trikArane AratI gaNAvI che. teno artha spaSTa nathI. vaLI tyAM jJAnAcAra vagere cokhAthI sAthiyo karavo tevuM paNa jaNAvyuM che. pUjA caturvizitikA-gAthA. 14 A artha jIvanamAM nathI) (gAthA-14) dravyapUjA pachI prabhu samakSa gItapUjA ane nRtyapUjA karavAmAM Ave che - teno avAja prasare che te anahadano nAda che. evI bhAvanA karavI. (A bhAvanA spaSTa thatI nathI. pUjA caturvizitikAmAM paNa te vize ullekha nathI. mAtra zraddhAne vAjiMtra tarIke darzAvI che. pUjA caturvizitikA-gAthA. 15) temaja be vakhata AratI utAratI vakhate evI bhAvanA karavI ke - avidhi ane adharmanI prarUpaNAthI je AzAtanA thaI hoya teno tyAga karuM chuM. pUjA caturvizitikA-gAthA-15) paramAtmA samakSa nATakapUjA karatAM evI bhAvanA karavI ke - AtmAnI smRtirUpa strI aMtaramAM vIlasI rahI che. (stavanamAM samarati zabdano artha smRti karyo che. sAdhAraNa rIte samarati = samabhAvamAM rati evo artha thAya che.) che. ATha dasthAno - jAtimada, kuLamada, baLada, rUpamada, tapamada, aizvaryamada, zrutamada, lAbhamada Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 120 zrutadIpa-1 (gAthA-15) A rIte nirmaLa cittathI dravyapUjAnI sAthe upara kahelAM te te bhAvone aMtaramAM jAgRta karI bhAvapUjA karavI. tyAra pachI satyarUpI ghaMTa vagADavo. jeno avAja traNe bhuvanamAM phelAya che. tenAthI duSTakarmano nAza thAya che. (gAthA-16) A rIte bhAvanA bhAvatAM paramAtmA jenI upara prasanna thAya che. teno janma saphaLa thAya che. te puruSano AtmA dhanya che. (gAthA-17) upA. zrI yazovijayajI ma. kahe che ke - he paramapuruSa! zAmaLA pArzvanAtha bhagavAna! mArI A arajI sAMbhaLIne mane sevAno avasara Apo. ane mArA bhavobhavanA karmarUpI AmaLA dUra karo. pUjA caturvizitikAmAM A pachI aneka gAthAo che. teno artha stavanamAM darzAvyo nathI. mukhyatve pUjA caturvizitikA mAM pUjAnA mahimAnuM varNana che. dravyapUjA karatI vakhate karavAnI bhAvanAno adhikAra ahIM pUrNa thAya che. tethI upAdhyAyajI ma. e tene gauNa karyo che. che. ahIM satya zabdano artha vistRta samajavAno che. satya = mana-vacana-kAyAnI saraLatA, satya = pArarzitA, prazamaratinAmanA zAstramAM kahyuM che. avisaMvAdanayogaH kAyamanovAgajihmatA caivA satyaM caturvidhaM tacca jinavaramate'sti naanytr|| hovuM kaika ane batAvavuM kaiMka e visaMvAda che. jenA jIvanamAM visaMvAda na hoya tenI pAse satya hoya che. mananI saraLatA, vacananI saraLatA ane kAyAnI saraLatA, A cAra prakAranuM satya bhagavAnanA manamAM che. bIje nathI.) Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ||shrii posInA pArzvanAtha stvn|| ||shrii ratnAkara stvn|| Page #129 -------------------------------------------------------------------------- Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ||shrii posInA pArzvanAtha stvn|| -sA. madhurahaMsAzrI prastuta lekhamAM zrI posInA pArzvanAtha bhagavAnanuM stavana rajU karavAmAM AvyuM che. A stavananI hastaprata rAjasthAna prAcya vidyA pratiSThAna, jodhapura citoDagaDhasaMgrahamAM che. (keTaloga naM-8-22-6, prata kramAMka-4131)A kRti eka ja pAnA upara UbhI lakhAI che. 23 paMkti che ane dareka paMkti para 10 akSara che. A kRtinA racayitA zrI kapUra vijayajI ma. che. tenI racanA vi. saM. 1816mAM caitra vada 10nA divase thaI che. A. zrI vijayadharmasUrijI nAmanA AcArya mahArAja posInA tIrthanI yAtrA karavA padhAryA te nimitte A stavananI racanA thaI che. posInA tIrtha uttara gujarAtanA sAbarakAMThAnA rAjasthAnanI sarahada para AveluM che. posInA nAmanA be gAma che. nAnA posInA ane moTA posInA. nAnA posInAmAM zrI zAMtinAtha bhagavAnanuM maMdira che. moTA posInAmAM pArzvanAtha bhagavAna, ane mahAvIra svAminuM maMdira che. stavanano sAmAnya zabdArtha ahiM prastuta che. posInAmAM pragaTa prabhAvI pArzvanAtha bhagavAna Aje maLyA. jinavarane bheTIne kaThora karma maTI gayA. AMkho AnaMdita thaI (1) Ajano divasa dhanya thayo, mArAM badhA kAmakAja saryo. kalpavelaDI ane kAmakuMbha jevA tamArA darzana thayAM. (2) tamArI surata joIne mane ajaba AkarSaNa thayuM che. prabhu mAro prema eka pakSano che. have mArI AzA pUrI thaI (3) vizvamAM badhA devo che paNa temanI sevA karavI mane gamatI nathI. tamArA phUla jevA caraNonI suvAsathI mAruM mana bhamarAnI jema bhame che. (4). prabhu! dAtAnuM nAma sAMbhaLIne yAcakanI AzA traNa gaNI thai jAya che. jANakAra thaine Apa ajANa kema bano cho? ATalI tANa kema karo cho ?ATalo roSa kema karo cho. ? (5) mArAmAM kayo doSa che. ? yAcakane nirAza karazo to yaza kevI rIte pAmazo? (6) pahelI cha gAthAmAM kavie prabhune maLavAnI utkaMThA vyakta karI che. tema ja prabhune maLavAno AnaMda ane virahanI vedanA darzAvI che. Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 124 zrutadIpa-1 chellI traNa gAthAmAM tatkAlIna itihAsa darzAvyo che. candrakaLAnI jema jemano prabhAva divase divase vadhI rahyo che, te muni bhagavaMtonA AdhAra evA zrI vijaya dharmasUrijI mahArAja pRthvIpara vihAra karatA karatA bhagavAnane bheTavA saMgha sAthe ahiM AvyA. tamArI mUrti joine bhAmaNA levAnuM mana thAya che. saM 1816mAM caitravada 10nA divase budhavAre pUjyazrInI kRpAthI kapUra vijaya potAnI buddhithI bhagavAnanuM stavana kare che. A stavana posInA tIrthanA itihAsamAM anerI bhAta pUrI pADe che. - sA. jinaratnAzrIjInA ziSyA sA. madhurahaMsAzrI Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ||shrii posInA pArzvanAtha stvn|| (phataDala tu che hADotIDo rAva huM ne achu nAgaraM bAMbhaNI e desI) jinavara posiNe |jina] pAsa Asa dharIne bheTIA, jinavara meTIA [karama] kaThora nayaNa cakora te hrkhiiaa||1||ji. jinavara dhanya divasa dhanya Aja kAja saryA re sahu mAharA, jinavara kAmalatA kAmakumbha tehavA darisaNa taahraa||2||ji. jinavara lAgI re mohanI jora surati dekhInai tAharI, jinavara ekapakho thaI heva AsyA re pUro maahrii||3||ji. jinavara bIjA bahulA re deva sevanI TevA re navi gamai, jinavara prabhu pada kusuma suvAsa mana madhu nisadina tihA bhmai||4||ji. jinavara nisuNI dAtA re nAma kAmanI AsyA re trevaDI, jinavara syuM hovai jANa ajANa tANa kIsI karo evddii||5||ji. jinavara syo karo evaDo roSa dosa kIsyore muja meM achai, jinavara karatA arathI nirAza kima jaga jasa lahasyo pchai||6||ji. jinavara zrIvijaya dharmasUrIMda caMda parai re caDhatI kalA, jinavara muniguNagaNanA re dhAra vihAra karatA re mhialaa||7||ji. jinavara bheTaNa zrIjinarAja sAMbalI saMgha sohAmaNe, jinavara mUrati mohanavela jAure tAre bhaamnne||8||ji. jinavara saMvata aDhArase sola caitra vada dazamI budhe, jinavara zrI jinanai supasAya kapUra thuprai re nija budhe||9||ji0| ||iti posINApArasanAtha stvn|| Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ratnAkara stavana -sA. jinaratnAzrIjInA ziSyA sA. madhu2haMsAzrI ratnAkarastavana AtmaniMdAgarbhita mahAvIrasvAmInuM stavana che. A stavananI 2canA ghoghA baMda2mAM thai che. ane ghoghAbaMda2 darIyA kinAre hovAthI stavananuM nAma ratnAka2stavana rAkhavAmAM AvyuM che. ghoghAno darIyA kinAro kavi muniono ghaNo priya rahyo che. ahiM ghaNI prAsAdika racanAo nirmANa pAmI che. upAdhyAya zrI yazovijayajI mahArAje 'samudravahANasaMvAda' nAmanI kRtinI racanA ghoghAnA darIyAne joine karI che. te samayamAM ghoghAbaMdara vepA2nuM moTuM kendra rahyuM haze. jaina vyApArIonuM vasavATanuM kendra paNa haze, ema kalpI zakAya. ghoghA ane bharuca vacce vahANa dvArA vastunI he2-phe2 le-vecano vyavahAra cAlato hato. jainonI vasatine kA2Ne ghoghA dhArmika pravRttimAM paNa agresara hatuM. ahiM navakhaMDA pArzvanAtha bhagavAnanuM maMdira che. teno itihAsa A pramANe che. ghoghA baMdara gAmamAM navakhaMDA pArzvanAtha bhagavAnanuM prAcIna tIrthasthaLa che. kahevAya che ke A pratimA prAcIna samayamAM vaDavA gAmanA eka kUvAmAMthI maLI hatI. ema paNa kahevAya che ke pI2mabeTamAM eka paththaranA kuMDamAMthI bIjI pratimAonI sAthe A pratimA paNa maLI hatI. vi. saM 1168mAM AcArya zrImahendrasUrIzvarajInA suhaste prabhupratimAnI aMjanazalAkA karyAno tathA A punita kAryamAM nANAvaTI zrI hIrAzeTha dvArA temanI caMcaLa lakSmIno sadupayoga karyAno ullekha che. vi. saM 1430mAM AcArya zrI jInendrasUrIzvarajInI nizrAmAM zreSThi zrIvIrA tathA pUrNae ahIMthI zrI zatruMjaya tathA giranArano saMgha kADhyo hato. vi. saM 1431mAM zrI jinodayasUrIzvarajI dvArA mokalelA vijJaptipatramAM ahIMnA zrI navakhaMDA pArzvanAtha bhagavAnane vaMdanA karI hatI. A badhAthI spaSTa sAbita thAya che ke A sthaLa bAramI sadIthI pUrvenuM che, paraMtu pratimA tenA karatAM paNa prAcIna che. musalamAnonA rAjyakALa daramiyAna temanA sipAhIo dvArA bIjAM maMdiro tathA pratimAonuM paNa khaMDana karavAmAM AvyuM te samaye A pratimAnuM paNa khaMDana karavAmAM AvyuM hatuM ane tenA nava TuMkaDA thayA hatA. adhiSThAyaka devanI kRpA meLavIne zrAvakoe A TukaDAone lApasImAM rAkhyA jethI pratimA jevI hatI. tevI banI gai, paraMtu nava jagyAe nizAna kAyama rahI gayAM, je Aje paNa jovA maLe che. te divasathI bhaktajano prabhune navakhaMDA pArzvanAtha bhagavAna kahe che. keTalAMka varSo pahelAM prabhunA aMguThAmAMthI amRtarUpI amI jharatI hatI. ahIMyA keTalAMya varasothI akhaMDa jyota che. A maMdironI pAse ja bIjAM cAra maMdiro tathA thoDeka dUra bIjAM be maMdiro gAmamAM che. najIkamAM neminAtha bhagavAnanA maMdiramAM bhUgarbhamAMthI prApta thayelI aneka pratimAo che. A maMdiramAM ja vi. saM. 1354nI be gurupratimAo che. kahevAya che ke A pratimAo zrI hemacaMdrAcAryanI tathA AcArya Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ratnAkara stavana 27 zrIdharmaghoSasUrIzvarajInI che. pAse ja samavasaraNamaMdiramAM dhAtunuM soLamI sadInA AraMbhanuM suMdara samavasaraNa che. mukhya maMdiranI bAjumAM zrI suvidhinAtha bhagavAna tathA zAMtinAtha bhagavAnanuM maMdira che. gAmamAM zrI caMdraprabha bhagavAnanA maMdiranI banAvaTa rAjA kumArapALanA samayanI mAnavAmAM Ave che. A ja maMdiramAM zrI vijayadevasUrIzvarajInI caraNapAdukAo vi. saM. 1716mAM pratiSThita karelI che. bIjAM ghaNAM prAcIna avazeSo paNa che. gAmanI dakSiNa bAjue zrI jIrAvalA pArzvanAtha bhagavAnanuM suMdara maMdira che. A maMdiramAM vi. saM. 1357mAM pratiSThA karelI eka bhavya gurumUrti che. lekha ghasAI javAnA kAraNe A AcAryazrInuM nAma jANI zakAtuM nathI.' | vi. saM. 1928mAM zrI vRddhivijayajI mahArAje ahiM comAsu karyuM hatuM. temanA comAsAmAM kAlidAsa bhaTTa nAmanA brAhmaNa jaina dharmathI prabhAvita thayA. temanI vinaMtithI zrI vRddhivijayajI mahArAjanA ziSyae A stavananI racanA karI che. Aso vada bArasanA divase A kRti racAI che. kRtimAM kartAnA nAmano ullekha nathI. prAyaH A prata kartAnA hAthe lakhAyelI che. zrI ratnAkara stavananI hastaprata zrI vardhamAna jaina Agama jJAnabhaMDAra kAtraja, puNenI che. teno kramAMka 43ra che. A prata pU. A. bha. zrI harSasAgara sU. ma. nI preraNAthI maLI che. pratanA be patra che. dareka patra para 15 paMkti che. dareka paMktimAM 35 akSara che. pratane aMte nALatA anAgatA mUkyU ochuM karavuM tavAnuM hoya athavA vidhimAsAtanA thar3a hoya tenuM micchA mi dukuM chuM A lakhANa joIne prata kartAnA hAthe lakhAI che tevuM anumAna karyuM che. sAmAnya rIte puSyikAmAM pratilekhaka pratano lekhana samaya ityAdi vigata jaNAve che. ane lakhANa viSe jaNAve che. uparyukta lakhANa kRti viSayaka hovAnI saMbhAvanA vadhu che. madhyakAlIna kRti sUcimAM ratnAkarastavana nAmanI kRti noMdhAI nathI tethI A apragaTa kRti che evuM jaNAya che. kyAMka koI saMzodhana patramAM chapAi hoya to khabara nathI. saMpAdana karatAM azuddha jaNAtA pATha sAthe () koSTakamAM zuddha pATha darzAvyA che. paDI gayelA pATha [ ] koSTakamAM jaNAvyA che. saMdigdha pAThanI nIce adhorekhA karI che. A kRtinI cAra DhALa che. pahelI DhALamAM 8 kaDI che. bIjI DhALamAM 11 kaDI che. trIjI DhALamAM 13 kaDI che. cothI DhALamAM 10 kaDI che. Ama kula 42 kaDInuM jIvana che. SoDaSaka nAmanA zAstramAM stotra pUjAnuM varNana AcArya zrI haribhadrasUrijI mahArAje be prakAranA stotranuM varNana karyuM che. 1) bhakti garbhita stotra, 2) AtmaniMdAgarbhita stotra. bhaktigarbhita stotramAM bhagavAnanAM zarIranI mahattA gAvAmAM Ave che, AcAranI mahattA gAvAmAM Ave che, guNonI mahattA gAvAmAM Ave che. AtmaniMdAgarbhita stotramAM rAga, dveSa mohane kAraNe pote karelA pAponuM nivedana karavAmAM Ave che. stotra dvArA vizeSa zubha bhAva janme che. vidyamAna guNonI stavanAthI mokSano abhilASa janme che ane tenAthI paramAtmA sAthe ekAkAratA anubhavAya che. SoDaSaka 9-6, 7, 8) gujarAtI bhASAmAM banne prakAranAM stavanonI racanA thai che. prastuta ratnAkarastavana AtmaniMdAgarbhita che. A kRti upara ratnAkara pacIsInI Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 128 zrutadIpa-1 asara che. saMkSepamAM teno sAra prastuta che. (pahelI DhALa) traNa jagatanA nAtha, samudra jevuM jJAna dhAraNa karanArA paramAtmA ! tame jaya pAmo. A dhruvapaMktimAM kavie bhagavAnanA nAmane samudranI upamA ApI che. stavananuM ratnAkara e nAma sArthaka karyuM che. kavi kahe che - he ! bhagavAna ! tame mokSarUpI lakSmIne rahevA mATe maMgalaghara samAna cho. indro ane rAjAo tamane namaskAra kare che. Apa atizaya jJAnI cho. traNa jagatanA AdhAra cho, karuNAnA avatAra cho, saMsAranA vikAro roga jevA che tene sAjA karavI agharuM kAma che. Apa tene dUra karavAmAM kuzala vaidya jevA cho. tethI ApanI AgaLa huM araja karuM chuM. vItarAga, jANakAra ane atula evA bhagavAna ! tene tame avadhArajo. mArI upara je kaMI vItyuM che. te huM mUrakhanI jema sAva nAnuM bALaka anucita kRtyane mAtApitA samakSa kahetA lajjA karatuM nathI, vikalpa karatuM nathI te rIte hIna bhAvanA Azraya mArA manamAM rahelA hIna bhAvo je je rIte varte che te mananA saMtApa sAthe kahuM chuM. (1. 1-6) A pachInI gAthAmAM cAra prakAranA dharmane najara sAme rAkhI kavi AtmaniMdA kare che. dAna karavAthI durgati dUra thAya che tema chatAM meM abhayadAna ke supAtra dAna ApyuM nathI. zIla pALavAthI sadgati maLe che chatAM meM zuddha manathI zIla pALyuM nathI. tapa karavAthI karma dUra thAya che. meM nirAzaMsa bhAve bAra prakAranuM tapa karyuM nathI. bhAvanA saMsAranA bhayane hare che chatAM meM zubha manathI aMza mAtra paNa bhAvanA bhAvI nathI. parabhavamAM javA mATe punya rUpI bhAthuM bAMdhyuM nathI. he ! deva ! mArI kaI gati thaze ? mAro A bhava niSphaLa gayo kema ke anAdinA saMskAra tUTyA nathI. (1. 7-9) (bIjI DhALa) he ! zAsanapati! aMtaryAmI! mahAvIra svAmI! tamane mastaka namAvIne kahuM chuM te sAMbhaLo. huM krodha rUpI agnithI baLelo chuM. mada ane lobha rUpI sApa mane naDe che. abhimAna rUpI ajagara mane gaLI gayo che. mAyA rUpI jALe tANIne bAMdhyo che. A cAra kaSAyone kAraNe mArI zuddhi jatI rahI che. bhagavAna ! tamArI bhakti kevI rIte karuM ? meM parabhavanuM hita paNa karyuM nathI. A bhavanuM sukha paNa pAmyo nathI. mAro janma saMsAra pUro karavAne mATe thayo che. (2. 1-3) bhagavAna ! tamAro cahero caMdra jevo manohara che, lakSaNathI yukta che, jagatanAM duHkhane cUranAro che, AnaMdanA rasanI saravANI che. te jovAM chatAM mAruM patthara karatAM paNa kaThaNa mana AnaMda pAmatuM nathI. mArA mananI niSpharatAnuM kAraNa karma che. teno marma prabhu ! tuM jANe che. prabhu! tArA thakI mane durlabha ratnatrayI maLI paNa mohanI nidrAmAM sUtA rahIne meM gumAvI dIdhI. tamArA jevo dayALu bIjo koi dekhAto nathI. mAro pokAra sAMbhaLIne mAruM khovAyeluM dhana pAchuM meLavI Apo. (2. 4-6) huM bIjAne ThagavA vairAgI banyo chuM. lokone khuza karavA dharmopadeza karuM chuM. bIjAne jitavA mATe vidyAbhyAsa karuM chuM. eka paNa vAra meM AtmAnuM hita karyuM nathI. jagatanA mitra evA he! prabhu! mArA hasavA jevA caritra keTalAM kahuM ? meM bIjAnI niMdA karI mukhane doSita karyuM. pArakI strI joine netrane melAM karyAM. manamAM bIjAne duHkhI karavAnA vicAra karyA. prabhu ! mArI zI gati thaze ? kAmadazAne vaza thaI saMyamamAM Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ratnAkara stavana 129 arati karI. huM viSayamAM aMdha banyo. te mane kahetA paNa za2ma Ave che. tame badhuM jANo cho. meM kAmavazIkaraNa vagere mantra karyA. tantra prayoga karIne navakA2 mantrane haNyo. kAmazAstra zIkhavAmAM eTalo AnaMda Avyo ke meM Agama vANIno bhaMga karyo. kudeva, kusaMgathI mArI buddhi doSita thai. tethI huM ghaNA AnaMdathI kharAba kukarma karuM chuM. he! prabhu! meM A rIte samakita ratnane khoi nAkhyuM che. mAru hita ane mAruM sukha kevI rIte thaze ? (2. 6-12) (trIjI DhALa) he ! trizalAnA naMdana ! mohana mukhavALA svAmi ! mArI vAta sAMbhaLo. daSTi mArgamAM AvelA tamane choDIne mUDhamati evA meM hradayamAM nArInuM dhyAna karyuM. tenA zarIranA avayavo joyA. strInuM mukha jovA lAgyo tyAre mArA manamAM mela lAgyo. A mela nirmala amRtanA samudrathI dhovA chatAM paNa na gayo. tene dhotAM hRdayamAM ghaNuM du:kha thayuM. (3. 1-2) mArAmAM koi guNa nathI. koi vizeSa prakAranI kaLA nathI. lokone AMjI nAMkhe tevI sAhebI nathI. chatAM paNa huM khoTA abhimAnathI kadarthanA pAmyo. mAruM AyuSya ghaTe che paNa pApanI buddhi ghaTatI nathI. jIvana jatuM rahyuM chatAM viSayanI buddhi na gai. meM zarIrane poSavAno prayatna karyo, dharmane poSavA prayatna na karyo. he ! nAtha ! huM mohanA bhramamAM phasAi gayo. (3. 3-4) AtmA nathI, puNya nathI, pApa nathI evI kaDavI vAto nAstika mANasa bole che. evI vAto paNa mane dahi ane ghI jevI mIThI lAge che. ApanA jevA kevalajJAnI prabhu maLavA chatAM mArI A dazA che. (3. 5) meM prabhunI pUjA nathI karI, saMghanI pUjA nathI karI. mane sAdharmika ke sAdhuo gamatA nathI. mane manuSya janma vigere je sAmagrI maLI che te araNyarudananI jema niSphaLa gai che. (3, 6) A bharatakSetramAM kAmadhenu ke kalpavRkSa ke ciMtAmaNiratna maLavA chatAM meM temanuM ja raTaNa karyuM, pratyakSa sukhane ApanA2 dharmanI avagaNanA karI. bhagavAna ! mArI mUrkhatA jUo. (3. 7) meM uttama bhogone sahajatAthI bhogavyA paNa te roganA khIlA che tevuM jANyuM nahi. rAta divasa AvatA dhanane huM cAhuM chuM paNa AvatA maraNane joi zakato nathI. kSaNe kSaNe saMsArane yAda karI karIne huM narakagatino baMdha karI rahyo chuM te jANyuM nahi. (3. 8-9) mohane parAdhIna thaine meM bahu adharma ane pApa karyA. mAruM kArya siddha thayuM nahi. meM sAdhumAM sAdhunI buddhi na rAkhI. 52 upakAramAM zuddhi paNa na rAkhI tIrthano uddhAra na karyo. huM ema ja janama hArI gayo. (3. 10) guruno upadeza sAMbhaLIne mArA manamAM vairAgya thayo nahi. durjananA vacano sAMbhaLIne samatA rAkhI nahi. adhyAtmane leza paNa dhAraNa karyo nahi. he ! deva ! huM saMsAra sAgarathI taravA yogya kevI rIte chuM ? (3. 11) meM 52bhavamAM dharma karyo che ke nahi e jANato nathI. gayA bhavamAM dharma nathI karyo tethI A bhavamAM dIna Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 130 zrutadIpa-1 thayo chuM. mArA traNe bhava niSphaLa gayA che. he! prabhu! tamArA vinA amArI pokAra koNa sAMbhaLaze? dayamAM vicAra karIne mArI bhramajALa toDo to ApanI sevA thaze (13. 12, 13) | (cothI DhALa) he! prabhu! mArA aneka prakAranA niSphaLa caritranI vAta zuM kAma karyuM? Apa jagatanA tamAma vartana eka samayamAM jANo cho. tamArAthI kaMI ajANyuM nathI. (4. 1) tamArI AgaLa mAro jANAvavAno koI adhikAra nathI. Apa to loka ane alokanA badhA vicAra jANo cho. (4. 2) tame dIna ane hInane uddharavAmAM samartha cho. tamArA jevuM bIjuM koI nathI. eTale ja huM tamAruM zaraNa svIkAra karuM chuM. (4. 3) tamArA jevo karuNAvaMta bIjo koI nathI ane mArA jevo dIna-hIna koi nathI. prabhu! huM tamArI pAse huM lakSmI ke nidhAna mAMgato nathI mAtra mokSa apAve evo dharma mAMguM chuM ratnatrayanA nidhAna! maMgalanuM sthAna! he! prabhu! mAruM akhaMDa kalyANa karo. (4. 4, 5) A rIte mahAvIra jineMdranuM stavana karatA AnaMda varte che. prabhu pAse rahetA mArI nAva kyAreya dariyAmAM DUbatI nathI. (4. 6) jemanuM ghoghAbaMdaramAM udAra maMdIra che, je dharmarUpI vahANanA mukhya staMbha samAna che. A maMdira saMsAra samudrane pAra karavAmAM samartha che te zrInavakhaMDA pArzvanAtha bhagavAnanI kRpAthI bhavabhaya nirbala thayo ane vRddhivijayajI nAmanA gurunI sevAthI mArA manavAMchita siddha thayAM. (4. 7, 8). prabhunA guNonuM dhyAna karavAmAM gaMbhIra, jaina matanA premI evA kAlidAsa bhaTTanA AgrahathI meM A racanA karI. huM kavi paMDita ke dhIra nathI. (4. 9) A stavananI racanA vi. saM. 1926mAM ghoghA comAsAmAM Aso vada bArasanA zubhadivase ullAsathI karI che. (4. 10) Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ||rtnaakr stvn|| ||AUM nmH|| ratnAkarastavanaM likhyte| lakSmI ziva kalyANanI re lola, tasa maMgala kelino geha re jineshvr| narapati surapati pada name re lola, atizaya jJAna acheha re jineshvr||1|| ciraM jaya jJAna kalAnidhi re lol| (e AMkaNI) trijagajana AdhAra cho re lola, jaya karuNA avatAra re jineshvr| vAraMtA ati dohilA re lola, je saMsAra vikAra re jineshvr||2|| ci. kusala vaidya prabhu tehanA re lola, tume cho TAlaNahAra re jineshvr| te kAraNa tuma Agale re lola, araja karuM siradAra re jineshvr||3|| ci0 vItarAga avadhArIe re lola, vijJa atula jinarAja re jineshvr| mukhabhAve je kahure lola, vitIka kiMcita Aja re jineshvr||4|| ci0 sisulIlA bhAve bharyA re lola, bAlaka jema avyakta re jineshvr| lajjA vikalpa na te kare re lola, ketAM anucita kRtya re jineshvr||5|| ci. mAvitra Agala teNi pare re lola, hIna Azraya mana rIta re jineshvr| jema jema varate tema kahuM re lola, mana saMtApa sahIta re jineshvr||6|| ci0 abhaya supAtra meM navi dIyo re lola, dAna je duragati pIla re jineshvr| mana suddhe navi pAlIyo re lola, sadagati dAyaka zIla re jineshvr||7|| ci. karamahAraNa dvAdaza vidhe re lola, tapyo na tapa nisaMsa re jineshvr| bhavabhayaharaNI bhAvanA re lola, subha mana bhAvi na aMza re jineshvr||8|| ci. punya saMbala meM navi lIyo re lola, zI gati thAsye devare jineshvr| Abhava niSphala muja gayo re lola, miTI anAdinI Teva re jineshvr||9|| (DhAla 2 jI) suNo vIra kahuM sira nAmI, sAsanapati aMtara jaamii| prabhu krodha aganase balIyo, mada lobha mahoraga nddiiyo||1|| su0 galyo ajagara abhimAMne jJAnI, bAMdhyo mAyA jAle taaNnnii| gai Inavai vasa sudha merI, kese bhakti karuM prabhu terii||2|| su. Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 132 zrutadIpa-1 nahI parabhava no hita kIdho, nahI Abhavano sukha liidho| prabhu janma hamAro jANyo, saMsAra puraNaku maanyo||3|| su0 manahara varatulya lakSaNe pUro, tuma mukhacandra jaga duHkha cuuro| AnaMda rasa dekhI na pAve, manaDo kaThana ghana zailya hraave||4|| su0 manasA niThurano kAraNa karma, tuM jANe prabhu te savi mrm| durlabha bahu bhave tumathI pAyo, ratnatrayI mohanIMda gmaayo||5|| su0 tumaso dIse dayAlu na koya, pokAra suNI dI[ji]e gata dhana moy| bhayo paravaMcana vairAgI, dharma[u]padeze karuM jana raagii||6|| su. vidyA bhaNI meM jitana vAdI, Atama hita na kIyo ekaadii| muja hasavA yogya caritra, prabhu ketA kahuM jgmitr||7|| su0 mukhaDaM khIse niMdA karI paranI, mele nena nirakha para rmnnii| parapIDa karaNa cita dhArI, prabhu zI gati hosye hmaarii||8|| su. kAmadasA vase saMjame arati, saMtApa urhAlu krtii| viSaya aMdhe viTambyo me prANI, te kahI lAje tume sahu jaannii||9|| su0 kAmaNa vazIkaraNAdi maMtre, haNyo parameSThI maMtra karI tNtre| kAmazAstra sikhana mana raMga, karuM AgamavANI bhNg||10|| su. mati mama pAnI kudeva kusaMge, dekho kukarma karuM bahu rNge| samakita ratna viNAsyo aise, hita sukha prabhu muja thAsye kese||11|| su0 (DhAla 3jI) dRgalakSe AvyA prabhune me chArI, mUDha gati hRdaye dhyAI meM naarii| dRSTi kaTAkSa kuca nAbhi vizAla, kaTi taTI mukhanA vinoda rsaal||1|| sAhiba suNo trizalAnaMda, mohanA mukhkNd|(aaNknni) mRganayaNI sukha nirakhe lAgyo, tAraka mana mero taba mala raagyo| na gayo nirmala suddha samudre, dhotA duHkha bahu dIyo te hRde||2|| sA mo0 aMga caMga nahI guNa gaNa koya, niramala kalA vilAsa na joy| dedIpyamAna na ko ThakurAI, jUTha gumAne kadarathyo huM saaNii||3|| sA mo0 Ayu ghaTe na ghaTe atha pApabuddhi, gayo jIvana nahI viSaya kubuddhi| udyama tanu poSaNano na dharma, nAtha viTambyo huM moha ke bhrm||4|| sA mo0 Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ratnAkara stavana 133 kihAM Atama nahI punya na pApa, kaTu bhAse cira nAstika aap| te paNa sadahI dhiga muja vANI, kevalabhAnu chate prabhu jnyaanii||5|| sA0mo. prabhu pUjyA nahI saMgha pUjyA meM, zrAvaka dharma na sAdhu rucyA meN| sAmagrI manujAdika pAMmI, araNya rudana karI nIkalI meM svaamii||6|| sA0mo0 bharata na suragavI surataru hamaNA, suramaNi achate karI tasa rttnnaa| dhyAyo na dharma pragaTa sukhadAI, mUrakhatA muja dekho saaNi||7|| sA.mo. utyama bhoga bhajyo gaNI lIlA, nahI jANyo te roganA khiilaa| Agama dhana to ahaniza cAhu, Avato maraNa te dilameM na bhaavN||8|| sAmo0 khINakhINa samarI samarI na jANyo, narakanI gatino baMdha ja baannyo| moha vikala adharma bahu kIdho, pAtika me nahI kAraja siidhyo||9|| sA.mo. na rahI sAdhumAM sAdhu buddhi, paraupagAra na jasanI sudhii| na karyo tIratha uddharaNAdika [kAja], dhika hAryo meM janma eka j||10|| sA.mo. guru upadeze na thayo vairAgI, durajana vacane na samatA laagii| deva adhyAtama leza na dhAryo, kima bhava taraNe huM yogya haaro||11|| sA.mo. na ko dharma parabhava bhavameM, jANu na karIsu anAgata jnm| gatabhava dharma na karI thayo dIno, niSphala nAThA muja bhava tiino||12|| sA.mo. tuma viNa koNa pokAra hamArI, suNasye svAmI hRdaye vicaarii| bharamajAla jo toDo mArI, thAsye prabhu [to] sevA torii||13|| sA.mo. (DhAla 4thI) syAne niSphala bahuvidha mArA, caritra taNI kahuM vaat| indrapUjya eka samayameM jANo, jagavaratana vikhyaat| ho svAmI tumathI kachuana chaano||1|| prabhu Age che kitanoka mahAro, jANanako adhikaar| bhuvana vizecitta(Sita) nizcata jANo, lokAloka vicAra ho svaamii||2||tu. dInahIna tu uddharaNa dhuraMdhara, tuma sama avara na koi| jagabaMdhu jaganAyaka jinajI, zaraNa koM meM joi svaamii||3||tu. karuNAvaMta jima nahI tuma sarikho, tima hIna dayAno naann| e janamAhe na moso tohI, jAcu na kamalA nidhAna ho svaamii|||4||tu0 tosyaM arahata ehI ja kevala, phIrI dharama mIlana shivrNg| zrIratnAkara maMgalasadana, kara kalyANa abhaMga ho svaamii||5||tu. Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 134 zrutadIpa-1 ima thuNatA zrI vIra jiNaMda, varate ANaMda puur| buDe nahI ratnAkara taTe vasatA, pAsa hajura ho svaamii||6||tu. ghoghA baMdara suMdara maMdIra, sohe jAsa udaar| dharma vAhanameM huvA thaMbha sama, karavA bhavodadhi pAra ho svaamii||7||tu. navakhaMDA prabhu pAsa pasAye, bhavabhaya nabalo kiidho| vRddhivijaya guru pada sevanase, mana vaMchita muja sidhyo ho svaamii||8||tu. kAlIdAsa bhaTTa jinamati rasiyo, jina guNa dhyAna gNbhiir| tasa AgrahathI karI e racanA, kavi paMDita na hu dhIra ho svaamii||9||tu. saMvata ugaNIsa aDavIsa varase, karI ghoghe cumaas| Aso vadI bArasa subha kAraka, saMgha sahita ulAsa ho svaamii||10|| ||iti zrI ratnAkarastavanaM smpuurnnm|| Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalyANasAgarasUrIzvaraziSyaviracita ||shriisyaadvaadgrbhitshriiviirstvn|| Page #143 -------------------------------------------------------------------------- Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ syAdavAdagarbhitavIrajinastavana A stavananuM nAma syAdavAdagarbhitavIrajinastavana che. tenI traNa DhAla che. pratyeka DhALamAM nava nava gAthA che. AmAM kula 27 kaDI che. A stavanamAM syAdvAdanI stuti karavAmAM AvI che. pahelI DhALamAM kevala nityavAda ane kevala anityavAdamAM doSa darzAvavAmAM AvyA che. temAM dravyAstika naya ane paryAyAstika nayanI samaja ApavAmAM AvI che. bIjI DhALamAM saptabhaMgInuM varNana che. trIjI DhALamAM azuddha prarUpaNAnA doSo batAvavAmAM AvyA che. ane zuddha prarUpaNAnA vakhANa karavAmAM AvyA che. aMtamAM kavie bhagavAna pAse zuddhaprarUpakatA guNanI mAMgaNI karI che. A kRtinA kartA kalyANasAgarasUrijInA ziSya che. kartAe potAnuM nAma kRtimAM lakhyuM nathI. pratano bAhyaparicaya -A kRtinI hastaprata zrI gujarAtI jaina zvetAMbara mUrtipUjaka tapAgaccha saMghasaMcAlita hastalikhita bhaMDArathI prApta thaI che. kramAMka-DA. naM. 16, prata naM. 1015. pratanA be patra che. dareka patra para 9 paMkti che. dareka paMkti para 38 akSara che. prata suvAcya che. lekhanaprazasti nathI. tenA AdhAre lipyutara ane saMpAdana karyuM che. jIvananI bhASA jevI hatI tevI ja rAkhI che. AnA 3 patra che. pratyeka patramAM 13 paMkti che. ane pratyeka paMktimAM 33 akSara che. pratanA akSaro spaSTa che. lakhyA pachI pratane sudhAravAmAM AvI che. lekhake maMgala tarIke zrIcodrAvIya namaH karIne syAdavAdane namaskAra karyo che. A kRti A. zrIkalyANasAgarasUrijInA ziSyae banAvI che. gujarAtI sAhityakoza khaMDa 1 madhyakAla)mAM A athavA AnA jevA nAmanI kRtinI noMdha maLe che. (patra naM 148) temAM A kRti syAdavAdaguNakathanavIra stavananA nAme noMdhAi che. mudrita nahi hovAne kAraNe te A ja kRti che ke anya te kahI zakAtuM nathI. kRtinA aMte kartAe potAnA gurunuM nAma kalyANasAgara evuM jaNAvyuM che. kalyANasAgarasUri nAmanA be AcArya thayA che. eka- soLamI sadImAM acalagacchanA kalyANasAgarasUri. bIjA - sattaramI sadInA uttarArdhamAM thayelA tapAgacchanA kalyANasAgarasUri. tapAgaccha kalyANasAgarasUri viSe cokkasa mAhitI upalabdha nathI. aMcalagacchanA kalyANasAgarasUrino janma saM 1633 mAM thayo hato. athavA saM. 1718mAM thayo hato. teo vaDhIyAra dezanA lolALA gAmanA vatanI hatA. temanA pitAnuM nAma nAnika koThArI hatuM. mAtAnuM nAma nAmilade hatuM temanuM nAma koDaNa hatuM. temaNe 9 varSanI uMmare dIkSA lIdhI hatI. temanA gurunuM nAma dharmamUrti hatuM. 16 varSanI uMmare saM 1649mAM temane AcAryapada maLyuM hatuM. 1737mAM teo gacchanAyaka thayA. temano kALadharma bhujamAM thayo hato. teo aMcala gacchanA prabhAvaka AcArya hatA. temaNe agaDadA rAsa, vIzaviharamAnajina bhAsa ane Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 138 zrutadIpa-1 covIsajina stuti kaDI -27) banAvI che. te sivAya paNa stotra stavana banAvyAM che.' gujarAtI sAhityakoza khaMDa 1 madhyakAla)mAM 29 kaDInuM yAdaguNakathanavIra stavana noMdhAyeluM maLe che. kRtimAM kalyANasAgarasUrinA nAmano ullekha che. te jotAM A kRti acalagacchanA kalyANasAgarasUrinA ziSya jJAnasAgaranI racanA che tevuM anumAna thai zake. temanuM bIjuM nAma udayasAgarasUri che. stavanane aMte puNyamahodaya evo ullekha temanA nAmane igita kare che. temano janma saM. 1763 mAM thayo hato. teo navAnagara (jAmanagara) nA koSa vaMzanA zA. kalyANajInA putra hatA. temanI mAtAnuM nAma jayavaMtI hatuM. temanu nAma udayacandra govardhana hatuM. temaNe 1777mAM dIkSA lIdhI hatI. kalyANasAgarasUrinI paraMparAmAM vidyAsAgarasUrinA ziSya thayA. temanuM dIkSA samayanuM nAma jJAnasAgara hatuM. saM. 1797mAM temane AcAryapada ane gacchAdhipati pada maLyuM. temaNe pArasIone dharma samajAvyo hato. temano kALadharma saM 1826 Aso su 2 nA thayo hato. temanI sAta racanAono ullekha maLe che. 1). guNavarmA rAsa (6 adhikAra, 95 DhALa 4371 kaDI. racanA saM 1897) 2) kalyANasAgarasUrino rAsa (para DhALa saM 1824, racanA saM 1732.) 3) bhAvaprakAza- (9 DhALa, racanA saM. 1987) 4) samakitanI sajhAya- racanA saM 1730 5) cotrIsa atizayanA chaMda- (11 kaDI) 6) sthUlabhadra sajhAya 7) SaDuM Avazyaka sajhAya A sivAya snAtra paMcAzikA (racanA e i 1738), kalpasUtra laghuvRtti (i. 1748), zrAvakavRttakathA, zAntinAtha caritra vagere paNa banAvyA che. madhya kALamAM jJAnasAgara nAmanA ATha kRtikAra thayA che. temAM kayA jJAnasAgarajIe A racanA karI che. nizcita kahI zakAya tevuM nathI. 1. saMdarbha- gujarAtI sAhityakoza khaMDa 1 (madhyakAla)patra-51 Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A. zrI kalyANasAgarasUrIzvarajI ziSya racita syAdvAdagarbhitavIrajinastavana (artha) (DhAla 1) trizalAmAtAnA putra zAsanapati mahAvIradeva tamAro jaya thAo tamArI sAme hAtha joDI haMmezA vinaMti karuM chuM ke syAdvAdanI pavitra ane zubha rIta prakAzo. (1) Apa bhogono tyAga karI yogano svIkAra karI saMyamI thayA. dravyathI vALano ane bhAvathI kI pAyano loca karI viSayanI tRSNAnuM damana karIne parISahanA samUhane jItIne samAdhidazA dhAraNa karI AtmAnA sahaja svabhAvanI Rddhi prApta karI. (2) kevaLajJAnarUpI sUrya evA Apa tIratha sthApavA mATe buddhi ane kadAgraharUpI kAdavathI pAra utAravA dharmanI dezanA Apo cho. A dezanA bhavyajIvonA zivasukhanuM kAraNa thAya che. (3) ekAMtanityatAvAdamAM je doSa che te Ape dUra karyA. teja rIte ekAMtaanityatA pakSano paNa svIkAra nathI karyo. A banne ekAMtarahita narasiMhanI jema nityAnityapakSa tuM kahe che te pakSanI zraddhA samakitI vinA koNa karI zake ?(4) dravyAtikanaya ema kahe che ke- dravya ja nitya che ane anvayI che. (anvayI = dareka padArthamAM eka svarUpe jaNAya che. te aneka AkAra dhAraNa kare che paNa teno nAza thato nathI. asat vastunI utpatti thatI nathI. sat vastuno nAza thato nathI. dravyAstikanaya ekAMte abheda mAne che. (5). paryAyastikanaya ema kahe che ke- vastunI vastutA guNanA samUhathI ja hoya che. dravya ane paryAya mATe bhinna zabdano prayoga thAya che, te kAryanA be bhedane kAraNe che. dravya ghaNA badhA dharmano samudAya che tethI atirikta nathI. A rIte paryAyAstika naya pratiSedha pradhAna che. A banne nayane te arpita-anarpita rUpe siddha karyA che tethI te banne tArA AgamamAM vyApI gayA che. A banne nayane syAt padanuM rasAyaNa ApI te dhAraNa karyA che tethI te kharAba dhAtu jevA hovA chatAM sonA rUpe pheravAI gayA che. (6) je vastu je svarUpe hoya te svarUpane teno astitAdharma kahevAya che. vastumAM bIjA dharmo na hovA te temanI nAstitA che. astitA nAstitA svabhAvI ane kramabhAvI vizeSa dharmathI thAya che(8) utpAda, vyaya ane dhrauvya A traNa dharma mAM hoya te sat kahevAya che. tene vastu kahevAya che. temAM ekano paNa asvIkAra karIe to bIjA be paNa asvIkRta banI jAya che. dravya e kAraNa che, guNa ane paryAya kArya che. A dravyaparyAyavAda sadAgamamAM rahe che. (9) Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 140 zrutadIpa-1 (DhALa 2) bhagavAna tamAruM Agama dhanya che. jemAM syAdavAdanuM varNana che. te Agama sAMbhaLIne upayogamAM rAkhIe to samarasano svAda cAkhavA maLe che. (2. 1)(10) vastunA anaMta dharma che. temAM pradhAna rUpe je zabdathI arpita thaine uccArAya che te svAdasti pahelo bhaMga che. (2. 2)(11) jemAM para dharmanI nAstitA mukhya rIte kahevAya che te bIjo bheda che. (2. 3)(12) eka samaye vastumAM rahenArA ane nahIM rahenArA dharmanI eka sAthe gaveSaNA karavAmAM Ave tyAre trIjo avaktavya bhaMga thAya che. ema zAstramAM kahyuM che. (2. 4)(13) anukrame asti ane nAsti dharmanI samAnapaNe gaveSaNA karatAM ubhayapradhAna syAd asti syA nAsti cotho bhaMga thAya che. (2. 5)(14) vastumAM je dharma rahe che te dharma ane avaktavya dharma A banne dharmanI kramathI vivakSA karavAthI syAd ati syAd avaktavya bhaMga thAya che. potAnA guNa ane bIjAnA guNa eka sAthe eka zabdathI kahevAnI vivakSAmAM syAd avaktavya bhaMga thAya che.) temAM dravya guNa paryAya vagere viSaya bane che. (2. 6)(15) nAstitA dharmane pradhAna karIne ane avaktavya dharmane athavA samAnapaNe ubhaya dharmanI virakSA karavAthI syAd nAsti avaktavya evo bhaMga thAya che. (2. 7)(16) potAnA paryAya, paranA paryAya ane ubhayaparyAya A traNanI anukrame vivakSA karavAthI syAd asti syA nAsti syAd avaktavya evo bhaMga thAya che. (2. 8)(17) tattvArthabhASya ane tattvArtha vRttimAM ghaNI saptabhaMgI darzAvI che tene bahuzruta gurumukhe sAMbhaLIne mananI bhrAMtine bhAMgIe. (2. 9)(18) (DhALa 3) jagatanA nAyaka, syAdavAdI, sukhanA dAyaka zrImahAvIrasvAmI bhagavAnano jaya thAo. je divase tamAruM mukha jouM chuM te divasa dhanya che. mana-vacana-kAyAthI tamane praNAma karuM chuM(3. 1)(19) tArA AgamanA apUrva bhAva sAMbhaLatAM je AnaMda thAya che te sajjanonI saMgatithI tema ja anubhUtithI ja samajAya che, moDhAMthI kahI zakAya tevA nathI. (3. 2) (20) tuM mAro sAheba che, huM tAro sevaka chuM. Apa dayALu cho. kRpA karIne mohanI jaMjALa bhAMgo ane darzanajJAna- vigere guNono bhoktA banAvo. (3. 3) (21). Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsyAdvAdagarbhitazrIvIrastavana 141 je zrutanA dhAraka hovA chatA azuddha prarUpaNA kare che, manamAM ati ahaMkAra dhAraNa kare che teo pote paNa durgatimAM paDe che, bIjAne pADe che. temano koNa AdhAra che?3. 4) (22) je mukhathI udbhaTa bhASA bole che te zAsanathI dUra che. te pApathI peTa bharIne naraka ane nigodamAM javAnA che. (35) (23). sUtrathI viruddha prarUpaNA AzAtanAthI moTuM pApa che. je jANavA chatAM paNa jUThuM bole che te AtmAnuM ahita kare che. (3. 6) (24) te mATe tamArA caraNa kamalamAM namaskAra karIne vAraMvAra eka ja guNa mAMgu chuM-- mane zuddhaprarUpakatA guNa Apo. tame AtmAnA AdhAra cho. (3. 7) (25) A bhavamAM ke parabhavamAM je prabhu AgamathI viruddha prakAryuM hoya tenuM tamArI samakSa micchA mi dukkaDa mAMguM chuM. (3. 8) (26) A. zrIkalyANasAgarasUrIzvarajI ma. devonA guru bRhaspatinI jema zrutanA dhAraka che. gurunI sevAthI puNyano udaya ane pravacanano sAra prApta thAya che. (3. 9) (27) Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalyANasAgarasUrIzvaraziSyaviracita ||shriisyaadvaadgrbhitshriiviirstvn|| ||shriisyaadvaadaay nmH|| trizalAmAta sujAta jayo zAsanapatI re, tuja Age karajoDi karuM nita vInatI re| syAdvAda zubharIta punIta prakAzIiM re, tuja AgamamAM jema yathAratha bhaasiiiNre|aa0||1|| bhoga tyajI bhajI yoga thayo tu saMyamI re, dravya bhAva karI loca viSaya tRSNA damI re| jItI parisaha varga samAdhi dazA dharI re, sahaja svabhAvanI Rddhi te bhogyapaNe karI re||aa0||2|| kevalajJAna divAkara tIratha thApavA re, kumati kadAgraha kaMpa(paMka)thI pAra UtAravA re| bhAkheM tuM jaganAtha sudesanA dharmanI re, bhavi janane te hetu hoi zivazarmanI re|aa0||3|| kevala nityatA vAda sadUSaNa pariharyo re, tima hIM anityatA pakSa sadAzraya navi karyo re| ubhaya rahita narasiMha parai je tuM kahe re, samakita viNa kaho koNa te pakSaneM saddahe re||4|| dravyAstika kahe dravya sanAtana anvayI re, bhAse nAnAkAra dhare paNi avyayI re| navi achato utpAda chato na vinAzIiM re| eka abheda ekAMta paNe ima bhaasiiire|aa0||5|| guNagaNanA samudAyathI vastunI vastutA re, sAdhya vijJAna te kAraja bhedathI prastutA re| bahavidha dharmano yoga te dravya tame gaNyo re, ima pratiSedha pradhAna paryAyAstika bhaNyo re|aa0||6|| arpitAnarpita siddha karI te thApIyAre, tiNe tuja AgamamAMhi bihuM milI vyApIyA re| syAt pada parama rasAyana dei dharyo re, kudhAtu paNi kaMcana thai te paravaryA re||aa0||7|| jeha pramANe jema vastunI astitA re, tima hi ja lAbhe tiNameM paranI nAstitA re| sahabhAvI kramabhAvI dharma vizeSathI re, thApe tuM syAdvAda prabhu avigAnathI re||aa0||8|| utpAda vyaya dhrauvyatA vastupaNuM bhaje re, eka niSedhai tehamAM avara save tyajai re| dravya guNa paryAya kAraNakAryapaNuM lahe re, eha yathArathavAda sadAgamamA rahe re|aa0||9|| Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsyAdvAdagarbhita zrIvIrastavana (vimala kamaladala AMkhaDI jI e desI) dhana dhana Agama tAharo jI, bhAkhIi jihAM syAdvAda / nisuNi upayogamAM rAkhIi jI, cAkhIi samarasa svAda dh0||1|| vastunA dharma anaMtamaiM jI, mukhyapaNeM karI jeha zabdathI arpita uccare jI, syAdasti prathama che eh||dh||2|| parataNA dharmanI jehamAM jI, nAstitA mukhya vkhaann| vastunI vastutA sAdhatA jI, bIjo e bheda prmaann||0 // 3 // sadasadadharma gaveSaNA jI, eka kAle hoi jeNa / tRtIya bhAMge avaktavyatA jI, zAstramAM bhAkhiraM teNa ||dh||4|| anukramai dharma gaveSatAM jI, samapaNe ubhaya prdhaan| astinAsti ima bolIiM jI, syAtpada saMyuta jANa ||dh||5|| vartatA dharmanI mukhyatA jI, valI nija para guNa bhaas| asti avaktavya ima laho jI, dravya guNa paryAya vAsa ||dh||6|| nAstitA dhurI karI samapaNena jI, ubhayanI eSaNA jANa / nAsti avaktavyatA ehavuM jI, zabdathI bolIi taaNm||dh||7|| asti nAsti avaktavyatA jI, nijapara ubhaya paryAya / anukrame samapaNeM icchatAM jI, sAtamo bheda e thaay|| 60 // 8 // bhASya tattvAratha vRttimAM jI, saptabhaMgI bahu hu / bahuzruta gurumukha sAMbhalI jI, bhAMgIi mana taNI bhrAMta ||dh0 // 9 // 143 Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 144 (AdarI jIva khamA guNa AdarI e dezI) zrI jinavIra jayo jaganAyaka, syAdavAda sukhadAya jii| dhana muja te dina tu mukha nirakha (khyo ), trividhaiM praNamuM pAya jI // 1 // tuja AgamamAM bhAva apUrava, suNatAM AnaMda thAya jI / sajjanasaMge anubhava raMge, mukhathI te na kahAya jii||2|| tuM muja sAhiba huM tuja sevaka, kRpA karIne dayAla jii| darzana jJAnAdika guNa bhogI, bhAMjo moha jaMjAla jii||3|| azuddha prarUpaka je zrutadhArI, mana dherai ati ahaMkArI jii| Apa paDe tima parane pADe, tehano kuNa AdhAra jii||4|| je mukha bhAkhe udbhaTa bhASA, te zAsanathI dUra jI / pApe piMDa bharIne thAsye, naraka nigoda hajUra jI // 5 // sarva AzAtanathI paNa moTuM, viruddha prarupaka pApa jii| jANaMtA paNa bole juThu teha vigove Apa jI // 6 // mATe huM tu pada praNamI, mAMgu vArovAra jI / zuddha prarupakatA muja dIje, AtamacA AdhAra jii||7|| iha bhava parabhava prabhu AgamathI, viruddha prakAsyuM jeha jii| tumha sAkhe zrI vIra jinezvara micchA dukkaDaM teha jii||8|| zrIkalyANasAgarasUrIzvara, suragurusama zrutadhArI jii| gurusevAthI puNya mahodaya, lahIi pravacana sAra jii||9|| ||iti shriisyaadvaadgrbhitshriiviirstvnm|| zrutadIpa - 1 Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhUdharakavikRta ||aatmniNdaagrbhit neminAtha jinstvn|| Page #153 -------------------------------------------------------------------------- Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtmaniMdAgarbhita neminAtha bhagavAnanuM stavana prastuta lekhamAM bhUdhara kavi racita neminAtha bhagavAnanuM stavana prastuta che. AnA kartA bhUdhara nAmanA kavi che. sattaramI sadImAM bhUdhara nAmanA cAra kavionI noMdha gujarAtI sAhitya kozamAM maLe che. temAMnA be kavi jaina che. aDhAramI sadInA uttarArdhamAM lokAgacchanA jasarAjanA ziSya bhUdhara muni thayA che. temaNe jaMbUkumAra rAsa (racanA che 1751) aSTakarma tapAvalI sajhAya (racanA i 1764) tathA citta cetavAnI cosaTha (racanA I 1763, saMvata 1820)nI racanA karI che. anya ajJAta bhUdhara kavie kAmakaMdarpanI sajhAya (kaDI 8) tathA jIvadayA chaMda (kaDI 11)nI racanA karI che. A sivAya AgrAnA bhUdharamala nAmanA kavie zatakanI racanA karI che. tenI hastaprata ujjaina khArAkUvAnA hastaprata saMgrahamAM che. prastuta stavananA kartA bhUdhara kavi koNa che ? te sAmagrInA abhAve nizcitapaNe kahI zakAtuM nathI. A stavananuM saMpAdana eka chUTaka pAnA upara lakhAyela prata parathI karavAmAM AvyuM che. tenuM eka ja patra che. patra para 14 paMkti che ane pratyeka paMktimAM 44 akSaro che. prata ogaNIsamI sadImAM lakhAI hoya tevuM jaNAya che. kRti paricaya: madhyakAlIna gujarAtI sAhityamAM iSTadevatAnI stavanA paraka racanAo vipula pramANamAM thai che. jaina sAhityamAM covIsa tIrthakaronI stuti be rIte thAya che, eka, tIrthakarono mahimA tathA guNonuM varNana karatI stuti. be, AtmAnA doSonuM varNana karatI stuti. prastuta stavanamAM tIrthakara zrIneminAtha bhagavAnanI stavanA karavAmAM AvI che. A kRtinI aDhAra gAthA che. temAM cAragati rUpa saMsAramAM bhamatAM jIva kevA duHkha sahana kare che ? tenuM prabhu sanmukha nivedana karavAmAM AvyuM che ane duHkhamAMthI bacAvavA bhagavAnane vinaMti karavAmAM AvI che. stavanano sAmAnya zabdArtha ahiM prastuta che. he traNa bhuvananA nAtha! karuNAnidhAna nAmavaMta aMtarayAmI mArI vinaMti sAMbhaLo. (1) huM tamAro dAsa chuM. ati bhAre duHkhI chuM ane tame duHkha dUra karanAra yAdavonA pati cho. (2) ghaNI badhI vipattionA bhaMDAra samAna A saMsAramAM huM lAMbo samaya bhamyo chuM. asAra saMsAramAM huM cAre gatimAM bhaTakayo chuM. (3) saMsAramAM duHkha meru samAna che. sukha sarasavanA dANA jeTaluM che. evuM jJAna rUpI trAjavA para tulanA karIne meM jANyuM. (4) saMsAramAM meM sthAvara zarIra prApta karyuM trapaNuM prApta karyuM. karmathI kaMthavA jevA jIva rUpe prasiddha thayo. 1. gujarAtI sAhitya koza, khaMDa eka, madhyakALa)287, saM. jayaMta koThArI, pra. gujarAtI sAhitya pariSada Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 148 zrutadIpa-1 tyAMthI marIne bhamaro thayo. (5) e rIte aneka prakAranI pazunI kAyA meM dhAraNa karI. huM jalacara sthalacara, ane khecara pakSI thayo. (6) narakamAM ghaNuM badhuM duHkha che. jyAM ghora aMdhAru che. (sAtamI gAthAnI pAMcamI aDadhI lAina samajAtI nathI) (7) koi asura potAnuM vera vicArIne mAre che. nirdaya nA2kI jIvone sAthe bAMdhIne mAre che. (8) manuSyabhavanA avatAramAM hu garbhamAM rahyo chuM. (9) janme tyAre kevI vedanA hoya che? te jIva rADa pADIne raDe che. yauvana vayamAM koInA za2I2mAM roga hoya che. koI priyanA virahamAM du:khI hoya che. jyAre vRddhapaNAnI vedanA jAge che tyAre bhoganI IcchA thAya che. (10) devalokanI padavI prApta karI manamAM raMbhAnu dhyAna karI bIjA devanI saMpatti joIne IrSA karI. (11) devalokamAM cha mahinA AyuSya bAkI rahetA mALA karamAi gai. A rIte ArtadhyAna thayuM. sthiti pUrNa thatA marIne tyAMthI cyavana thayuM. (12) prabhu! tamArA vinA meM ghaNAM du:kha bhogavyA che. te kahetA pAra Ave tema nathI. (13) huM saMsAramAM madamasta hato. meM kyAreya paNa mAruM sAruM vicAryuM nathI. tame sukhanA dAtA cho, jagatanA trAtA cho evuM me jANyuM nahIM. (14) bhAgyathI tame maLyA cho. guNanA dhAma cho, za2Ne AvelAnA sahAyaka cho tema ja mA2A za2Na cho. mArI bhavabAdhA ne pUrI karo. (15) saMsAra rUpI vasavATamAM mArA pherA na thAya ane sAruM mokSanuM sukha maLe tema karo. (16) tame za2Na cho, tame sahAyaka cho, tame svajana cho, tame mAtA cho, tame pitA cho, tame bhAI cho. mArI upara dayA karo (17) bhUdhara nAmano sevaka hAtha joDIne ApanA uMbarA upara Ubho che. tamArA dAsane nIhALIne nirbhaya karo. (18) 1-8-2015, zanivAra Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhUdhara kavikRta ||aatmniNdaagrbhitnemijin stvn|| ||jinendrebhyo nmH|| tribhuvanaguru svAmi jI, karuNAnidhi nAmi jI, suNa aMtarajAmi mhArI vinati jii||1|| maiM dAsa tumhArA jI, dukhiyA atibhArA jI, duHkha meTanahArA tumha jAdopati jii||2|| bhamiyo saMsArA jI, cira vipata bhaMDArA jI, eha saMsAra asArA cahu gati DolIyo jii||3|| duHkha meru samANA jI, sukha sarasoM kA dANA jI, eha aba jAne jJAna tarAju toliyo jii||4|| thAvara tana pAyo jI, tasa nAma dharAyo jI, karama kuMthu kahAyo mara bhamarA huvA jii||5|| pazu kAyA sArI jI, nANAvidha dhArI jI, jalacArI thalacArI uDana paMkheruvA jii||6|| narakana ke mAMhi jI, dukha aura kahAI jI, jahAM haya gIaMdha ghora saratAkhArakI jii||7|| kuNa asura saMghArai jI, nija vaira vicArI jI, mila bAMdhai aura mArai niradai nArakI jii||8|| mAnuSa bhava avatAro jI, rahyA garbha majhAro jI, arATa rovai jaba janma tivAre kI vednaajii||9|| jobana tana rogI jI, koi viraha viyogI jI, aba bhogI jaba vRddhapanekI vedanA jii||10|| surapadavI pAyI jI, raMbhA ura lyAi jI, tahA dekha parAi saMpata jhUriyo jii||11|| mAlA kumAlANI jI, tava Arata vANijI, thita pUrNa vANI mRta basuriyo jii||12|| prabhu tumha keDejI, bhugate bahotere jI, mere kucha kahate pAra hoya na hi jii||13|| me thA madamAtA jI, dhAihi nijI sAtA jI, sukhadAtA jagaparAtA tume jAnA nahI jii||14|| prabhu bhAge pAyo jI, guNasaraNa sahAyo jI, aba saraNa tumheri bhavabAdhA haro jii||15|| bhavavAsa baserA jI, phira hoya na pherA jI, sukha pAmi jima cerA prabhu tima kijIye jii||16|| tumha zaraNa sahAro jI, tumha sAjana bhAI jI, tumha mAI tumha tAta dayA mujha kijIye jii||17|| bhUdara kara joDai jI, ThADe prabhu oDai jI, nija dAsa nihArai nirabhai kijIye jii||18|| ||iti stvnm|| Page #157 -------------------------------------------------------------------------- Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AcAryazrIjJAnavimalasUriracita ||prnnidhaanaadiaashygrbhitsaadhaarnnjinstvn|| Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ praNidhAnAdi Azaya garbhita sAdhAraNa jinastavana prastuta kRtinuM nAma 'adhyAtmamahimAgarbhita sAdhAraNa jinastavana' evuM pracalita che. pU. A. zrI jJAnavimalasU. ma. e adhyAtma nAma dharAvatAM cAra sAdhAraNa jina stavano racyAM che. te badhAMthI A stavanane jUduM darzAvavA tenA viSayane anurUpa "praNidhAnAdi Azaya garbhita sAdhAraNa jinastavana' nAma rAkhyuM che. A kRti pUrve pragaTa thaI che chatAM teno viSaya bahu upayogI hovAthI ahIM anuvAda sAthe pragaTa karI che. pU. A. bha. zrI haribhadrasU. ma. e yogaviMzikA, SoDazaka, yogabiMdu vigere graMthomAM rajU karelA praNidhAna vagere AzayanuM vivaraNa ahIM saraLa zabdomAM prastuta thayuM che. A kRtinI hastaprata zrI gujarAtI jaina zvetAMbara mUrtipUjaka tapAgaccha saMgha-saMcAlita hastalikhita bhaMDArathI prApta thaI che. kamAMka-DA. naM. 8, prata naM. 415. pratanA be patra che. dareka patra para 9 paMkti che. dareka paMkti para 38 akSara che. prata suvAcya che. lekhanaprazasti nathI. tenA AdhAre liyaMtara ane saMpAdana karyuM che. stavananI bhASA jevI hatI tevI ja rAkhI che. jJAnavimalabhaktiprakAza (saMpA. kIrtidA jozI)mAM prApta thayela stavana sAthe sarakhAvI pAThAMtaranI noMdha karI che. A prata su. bAbubhAI saremalajI amadAvAda dvArA prApta thai che. kRtinI pAMca DhALa che. gAthA saMkhyA 28 che. racanA saMvata maLato nathI. kartAnI mAhitI mATe jJAnavimala bhaktiprakAza joi levA anurodha che. sAzrIharSadekhAzrIjIma. nAM ziSyA -sA. jinaratnAzrI Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AcAryazrIjJAnavimalasUriracita ||prnnidhaanaadiaashygrbhitsaadhaarnnjinstvn|| (DhAI-2) (kamalanI dala jala bharI jaba AyA e dezI) [gAthA] zrI jinavara jaba dhyAnameM AyA, azubha karama tava dUri uddaayaa| mere sAI re dina saphala thayo, samakita dinakara pragaTa bhyo|| mere0||1|| [3jhartha zrI jinavara jyAre dhyAnamAM AvyA tyAre azubha karma dUra uDI gayA. mArA svAmi! mAro divasa saphala thayo. (mArA AtmAmAM) samakita rUpI sUrya pragaTa thayo (1) [gAthA] praNidhAnAdika paMca prakAre, zubha Azaya hoi tuma upgaari|| mere0||2|| [gartha (he prabhu!) tamArA upakArathI praNidhAna vagere pAMca prakArano zubha Azaya janme che. [gAthA] praNadhi pravRtti vighanajaya ane siddhi, viniyoga paMca e karaNanI buddhi|| mere0||3|| mirtha praNidhAna, pravRtti, vidhvajaya, siddhi, viniyoga e pAMca adhyavasAya Azaya kahevAya che. [gAthA] praNadhi te avicalita bhAvi rahavaM, karuNAnugata savi jaMtunuM vh|| mere0||4|| nirguNa Upari dveSa navi dharavo, niravadya vastuno prayatana krvo|| mere0||5|| paraupagAra karaNa karI sAra, prathama praNidhino eha vicaar|| mere0||6|| praNadhi apUrava graMthi vibhedai, jJAnavimala guNathI ima vedi|| mere0||7|| [3jhartha cothI, pAMcamI chaThI ane sAtamI kaDImAM praNidhAna nAmanA AzayanA lakSaNanuM varNana che. praNidhAnanAM pAMca lakSaNa che. 1) praNidhAna eTale avicala bhAva je bhAva lakSaNa pUruM na thAya tyAM sudhI sthira rahe. 2) potAnAthI ochA guNavALA jIvo pratye karuNAno bhAva praNidhAnanuM bIjuM lakSaNa che. 3) bilakula guNa vagaranA jIvo upara dveSa na karavo e praNidhAnanuM trIjuM lakSaNa che. 4) pAparahita upAyonuM Asevana praNidhAnanuM cothuM lakSaNa che. 5) haMmezA bIjA upara upakAra karavAnI manovRtti praNidhAnanuM pAMcamuM lakSaNa che. A pahelA praNidhAna Azayano vicAra che. praNidhAnathI apUrvakaraNa dvArA graMthibheda thAya che. nirmala evA jJAna guNathI te jaNAya che. Ama, pahelI DhALamAM pU. sUrideve prastAvanA tathA praNidhAna nAmanA AzayanuM varNana karyuM che. 1. vade jJAnavimalabhaktiprakAza patra-100 Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 154 (DhALa-2) (rAma sItAne dhIja karAvai e dezI) [gAthA havi pravRttiguNa kahIye re, zubha Azaya bIjo lahai / tihAM dharmasthAna pravRtti re, kriyA rUpI citta nivRtti // 8 // zubhasAra nipuNatA yogi re, atiyatnasyuM nija abhiyogi| utsukatArahita viveki re, abhilASataNai atirekiN||9|| adhikRta je dharmanuM kAma re, thiratAdika guNa abhiraam| nidrAsana asana' nai vikathA re, jaya kIjar3a to navi vitthaa||10|| navi kIje asajjana saMga re, guNa vAdhi sajjana sNgeN| jJAnavimalataNA guNa pragaTiM re, to praNidhi pravRtti navi ghttai||11|| zrutadIpa - 1 [7] bIjI DhALamAM pU. sUrideve pravRtti nAmanA AzayanuM varNana karyuM che. jenu praNidhAna karyuM hoya te dharmasthAnane kriyAmAM utAravAno bhAva pravRtti nAmano Azaya che. kriyA karatI vakhate cittanI nivRtti thAya te pravRtti Azaya kahevAya che. A AzayanAM cha lakSaNa che. 1)nipuNatA, 2) kriyAmAM AgrahapUrvakano yatna, 3) utsuktAno abhAva 4) vivekabuddhi 5) kriyA karavAnI utkaTa abhilASA 6) je dharma kriyA karatA hoya temAM sthiratA. A cha pravRtti nAmanA AzayanA lakSaNa che. pravRtti nAmanA AzayanI bAdhaka pAMca nabaLAio paNa che. 1) uMgha 2) Asana 3) AhA2 4) vikathA 5) kharAba mANasono saMga. A pAMce prakAranI nabaLAi bacavAnA tathA tene dUra karavAnA upAya ahIM jaNAvyA che. 1) nidrAjaya karavo. ALasa choDavI 2) eka AsanamAM lAMbo samaya rahI zakAya tevI sthiratA keLavavI. kAyAnI mamatAno tyAga karavo. 3) pratikUla ke viruddha AhArano tyAga ka2vo. 4) nakAmI vAtomAM samaya barabAda karavo nahIM, svAdhyAya ka2vo. 5) sArA mANasonA saMparkamAM rahevuM. A rIte pravRtti ka2vAthI sajjana puruSonA guNo vadhe che, AtmAnA guNo pragaTeche, to praNidhAna ane pravRtti ghaTatA nathI. . Asana jJAnavimalabhaktiprakAza patra - 101 Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ praNidhAnAdiAzayagarbhita sAdhAraNajina stavana 155 (DhAI -3) [gAthA) trividha vighanajaya tIjo lahii, zubha Azaya guNadhAma llnaa| jaghanya madhyama utkRSTa kahijai, vighana te dharmathI vaam||12|| prabhu Agama mere citta vasyo ho, aho mere lalanA, ullasyo sahaja svbhaav| kaMTaka jvara digamoha sarikho, trividha vighana jima hoii| jima paMthi vAMchita pura gamana, trihuM jayai kAmita hoy|| prbhu0||13|| bhavya pathika kAmika para lahavA. kaMTaka sama prtikl|| zItAdika bahu parIsaha jvara sama, vividha rogAdi anukuul|| prbhu0||14|| mithyAtvAdi janita mana vibhrama, te digamoha smaan| eka ekathI adhika kahIjaI, tasa jaye dharma thira tthaam|| prbhu0||15|| dharmasthAna pravRttitaNuM phala, trividha jaye karI thaay| jJAnavimala prabhu nAma kRpAthI, samakita guNa tthhraay|| prbhu0||16|| A DhALamAM majhAno upadeza ApatA pU. sUrideva kahe che mArA manamAM prabhunA Agama vasyA che. mAro sahaja svabhAva khIlyo che. prabhunI kRpAthI samakita guNa sthira thayo che. trIjI DhALamAM pU. sUrideve vidhvajaya nAmanA Azaya nuM varNana karyuM che. jene kAraNe pravRtti karatA adhavacce aTakI javAya tene vijJa kahevAya che. te traNa prakAranA che. kAMTA jevuM vipna jaghanya kahevAya. tAva jevuM vighna madhyama kahevAya. dIzA dizAbhrama jevuM vighna utkRSTa kahevAya. jema koI puruSa gAma jato hoya tene rastAmAM kAMTo vAge to tenI gati aTakI jAya tema kAMTA jevuM jaghanya vighna kahevAya. jema te puruSane raste cAlatA tAva AvI jAya te madhyama vipna kahevAya. jema te puruSa rasto bhUlI jAya te utkRSTa viba kahevAya che sAdhanAnA mArge cAlatA bhavya jIvone AvA traNa prakAranA vighna Ave che. sAdhakanuM lakSya mokSa hoya che. samyagdarzana-jJAna-cAritra mokSano mArga che. te upara cAlatA sAdhaka jIvo ne traNa prakAranA vighna Ave che. bahArathI AvatA viddha jaghanya vidga kahevAya che. jema ke ThaMDI, garamI, macchara vagere parISaho kAMTA jevA che. sahanazIlatA keLavavAthI A vidgone jItI zakAya che. madhyama prakAranA vidgo tAva jevA hoya che. zarIramAM thatAM rogo madhyama vipna che. tenAthI lAMbo samaya sudhI pravRttimAM rukAvaTa Ave che. hitakara AhAra-vihAranA sevanathI A prakAranA vighnano jaya thaI zake che. - mithyAtva vigerene kAraNe thato cittabhrama trIjA vipna samAna che. A viddhane kAraNe lakSyathI viparIta pravRtti thAya che. A traNe eka ekathI caDhiyAtA che. Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 156 (DhALa 4) [gAthA] siddhi zubhAzaya chaI cotho, jeha ahiMsaka bhAva lalanA / tAttvikathI je dharmamAM, cala sukhi citta malyAvi llnaa||17|| tuja zAsana muja mana ruce // e AMkaNI tIrthakalpa je guNa adhika je, pravacana vedI jeha llnaa| te guruvAdikane viSai, bhakti vinaya bahu neha lalanA // tuj0||18|| svapratipanna dharmAdikai, nirguNa athavA hIna llnaa| tehavAniM dukhita dayA, guNa karavA nahIM dIna lalanA // tuj0||19|| pApanivartana nipaje, teha pravartana hoya lalanA / eha ahiMsA tAttvikI, avara atAttvikI joya llnaa|| tuj0||20|| jJAnavimala bhAvekarI, je varate nijabhAviM lalanA / siddhi sarUpa muLa te mane, nALe savi paramAvi tatvanA tunaArA zrutadIpa - 1 [7] cothI DhALamAM pU. sUrideve siddhi nAmanA AzayanuM varNana karyuM che. cotho siddhi nAmano Azaya che. siddhi nAmano bhAva prApta thAya to cittamAM A prakAranAM lakSaNa pragaTe che. 1) dharmamAM AnaMda Ave che. tene kA2Ne ekAgratA vadhe che. 2) tIrthasamAna, adhikaguNasaMpanna, pravacananA jANakA2 guru Adine viSe bahumAnano bhAva jAge 3) jeo pote svIkArela dharmamAM zithila thai gayA hoya temanI u52, nirguNa athavA to ochA guNavALA jIvo u52 dayAno bhAva janme che. siddhi nAmanA bhAvanAM A traNa lakSaNa che. tAttvika rUpe ahiMsaka bhAva ja siddhi kahevAya che. jenAthI pApanI nivRtti thAya evI pravRtti ahiMsA kahevAya che. je pravRtti dvArA pApa aTakatAM nathI te pravRtti tAttvika rUpe ahiMsA kahevAtI nathI. je vyakti potAnA zuddha jJAnathI sva-bhAvamAM varte che, tamAma bAhya bhAvone 52 bhAva mAne che te siddhi guNa prApta kare che. Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ praNidhAnAdiAzayagarbhita sAdhAraNajina stavana (DhAjI -, hiDolanAnI) [gAthA] viniyoga nAme je zubhAzaya pAMcamo suNo teha, siddhi uttarakAla bhAvI bahu vAra na hoi jeh| vyaMdha na hoi jasa kriyAguNa amRtapari anuSThAna, janama saMkramaNe kadAcita phalata anusaMdhAna // 22 // manamohanA bhavi dhArIi sUdho dharma / nija tulyaphala parakaraNa hetai, Apa kRta vyaapaar| viniyoga tehavo hRdaya bhAviM, kRta karmano upgaar| nija upAdAnai Apa pAme, paraprati guNakAra, anyonya ubhaya nimittabhAve, eha zubhaguNa sAra // mana0 // 23 // [martha] pAMcamI DhALamAM pU. sUrideve viniyoga nAmanA AzayanuM varNana karyuM che. pAMcamo viniyoga nAmano zubha Azaya siddhi nAmanA Azaya pachI ja pragaTe che eTale je guNa siddha thayo hoya te guNano ja viniyoga thAya che. 157 viniyoganI kriyA amRta jevI hoya che. te kyAreya paNa niSphaLa jatI nathI. arthAt je guNano viniyoga thAya che te guNano nAza thato nathI. janmAMta2mAM paNa te guNa sAthe Ave che. viniyoga eTale potAne je guNa prApta thayo che te bIjAne paNa prApta thAya tevo prayatna karavo. arthAt bIjAne paNa potAnA jevA samAna guNavAna banAvavAno prayatna karavo. koI paNa kAryanA be kA2Na hoya che. upAdAna ane nimitta. jema dUdha dahInuM upAdAna kAraNa che ane meLavaNa nimitta kAraNa che, jIva koI paNa guNa prApta kare che tenuM upAdAna kA2Na potAno AtmA che. viniyoga nAmano Azaya guNaprAptinuM nimitta kA2Na che. koI jIva guNano viniyoga kare tyAre anya jIva guNa prApta kare che ane guNa prApta thAya pachI viniyoga thAya che. Ama, viniyoga ane siddhi parasparanA upakArI che. [gAthA] e paMcavidha zubha AzayathI, saphala kriyAvRtti, eha vinA je dravya kiriyA, tuccha kekI nRtya / jima jima vadhe ekAgra bhAve, tima tima vadhe guNazreNa, zubhAzubha anubaMdha choDI, siddhi phala acireNa // mana0 // 24 // [] A pAMceya prakAranA zubha AzayathI kriyA saphaLa bane che. pAMca prakAranA Azaya vinAnI dravya kriyA mo2nA nRtya jevI tuccha che. mora nAce tyAre pAchaLathI kharAba dekhAya che tema Azaya vinAnI kriyA pariNAme kharAba hoya che. Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrutadIpa-1 pAMceya prakAranA zubha AzayathI ekAgra bhAva keLavAya che ane jema jema ekAgra bhAva vadhe che tema tema guNazreNi vadhe che. jIva karmanA zubha-azubha anubaMdha choDIne thoDA ja kALamAM siddhi rUpI phaLa pAme che [gAthA] anubaMdhathI hoi jo kadAcita, aMtarA|la] bhava koya, tohi paNi tasa bhavasukhoghe magnatA navi' hoi| amRtarasa AsvAda jANyo, teha kubhakta na khAya, karma vaziM jo khAi to paNi, mane navi lpttaay|| mn0||25|| [3] pahelA AyuSyano anubaMdha thaI gayo hoya to bIjo bhava thAya che paraMtu te bhavamAM sukhanA DhagalA vacce magnatA AvatI nathI. jeNe amRtarasano svAda jAgyo hoya te vAsI anna khAya nahIM karmane kAraNe vAsI anna khAvuM paDe to paNa manathI temAM rAga kare nahIM. |gAthA) citta janita sudharma zubhakRta, azubha upacaya hANi, paramAtamA mana eka rUpai, dharma tattva prmaanni| puSTI tuSTI anubaMdha na hoi, punya pApa vinAsa, hui acala ajara nikalaMka bhAvai, sadA tattva prkaash|| mn0||26|| [rtha dharma cittamAM janme che. zubha bhAvonI vRddhi ane azubha bhAvonI hAnine kAraNe paramAtmA sAthe mananI ekarUpatA sadhAya che. te sAco dharma che. A dharma prApta thatAM puNya-pApa nA anubaMdha tUTe che. tenAthI puNya-pApano vinAza thAya che ane acala, ajara, niSkalaMka bhAve Atmattvano prakAza prApta thAya che. [gAthA] eha bhAva SoDazake bhAkhyA, tRtIya SoDazakamAhiM, gurupAratantre eha samajo, dharo buddhi mnmaahiN| samakita amRtAsvAda pAmI, jJAnavimala pratIta, karI artha vicAra bhAvo, eha sajjana riiti|| mn0||27|| kirtha A bhAva trIjA SoDaSakamAM kahyA che. tene gurupArataMtrathI samajo, manamAM dhAraNa karo. samakita rUpI amRtano AsvAda pAmIne nirmala jJAnathI pratIti keLavIne tenA artha vicAro, te sajjanonI paraMparA che. 1. magnatAne jJAnavimalabhaktiprakAza patra-102 Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ praNidhAnAdiAzayagarbhita sAdhAraNajina stavana 159 (kaLasa) [gAthA] e pAMca DhAle paMca zuddhi karI Atama bhAvanA, jina rAjabhakti rasAla maMjarI graho bhavi jana paavnaa| jima jJAnavimala prabhAva mahimA udaya dinadina ati ghaNo, jagamAMhiM na ghaTe suyaza pragaTe prabhutaNA guNa ima bhnno||28|| [artha // 5iya. ami giyeya 52 // zuma zayanI zuddhi dvArA sAmAna bhAvanA DI. cha. te bhagavAnanI bhaktI rUpa maMjarI che. bhavyajano! tene grahaNa karo. jenA kAraNe divase divase vizuddha jJAna prabhAvano mahimA vadhaze, ghaTaze nahIM, duniyAmAM yaza maLaze. A rIte bhagavAnanA guNa gAtA 24.. Page #167 -------------------------------------------------------------------------- Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI udayavijaya racita ||jnyaankriyaasNvaad chtriisii|| Page #169 -------------------------------------------------------------------------- Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAna-kriyA saMvAda chatrIsI 'jJAna-viAbhyAM mokSa:' A sUtra prasiddha che. mokSanuM kAraNa ekaluM jJAna nathI ane ekalI kriyA nathI. baMne eka lakSyamAM joDAya tyAre kAryasAdhaka bane che. baMnenuM potAnuM mahattva che. baMne ekabIjAnA pUraka che. svataMtrapaNe ekaluM jJAna ke svataMtrapaNe ekalI kriyA vizeSa phaLa ApatAM nathI. baMne eka sAthe joDAya to ja abhilaSita phaLa Ape che. jJAna ane kriyAnI pUrakatA viSe ghaNAM zAstromAM ullekha che. pU. upAdhyAyajI mahArAjanA ghaNAM zAstrono samAropa jJAnakriyAnA saMvAdathI thayo che. AgamanI niryukti ane TIkA paNa jJAnakriyAnA mAhAtmyanI gAthAthI pUrNa thAya che. jJAna ane kriyA ekalA hoya to adhUrA che, pUraka hoya to pUrA bane che, A vAta samajAvavA baMnene alaga karI ekabIjAnI sAme dalIla karAvavAmAM Ave che. aMte baMnenA samanvayathI mokSa che, e vAta dRDha rIte sthApita thAya che. samyaktvanA saDasaTha bolanI sajjhAyamAM pU. upAdhyAyajI mahArAje jJAnakriyAnA saMvAdane alpa zabdomAM prabhAvI rIte 2jU karyo che. kahe jJAnanaya jJAna ja sAcuM te viNa khoTI kiriyA re, na lahe rUpuM rUpuM bhaNo sipa bhaNI je phariyA re. kahe kriyA naya kiriyA viNa je jJAna teha zuM ka2ze re, jala pesI ka25ga na halAve tArU te kima ta2ze re. dUSaNa-bhUSaNa che IhAM bahulAM naya eka ekane vAde re, siddhAMtI te behuM paNa sAdhe jJAnavaMta apramAde re. .. 'jJAnakriyA saMvAda chatrIsI' jagadguru zrI hIravijayasUrIzvarajI mahArAjanI paraMparAmAM A. zrI vijayasiMhasUrijI mahArAja thayA. temanA ziSya zrIudayavijayajI mahArAja tenA kartA che. sahelI bhASAmAM, sa2La dRSTAMtono AdhAra laI baMne pakSonA saMvAdane AmAM 2jU ka2vAmAM Avyo che. jJAnanaya kriyAnA mahattvane svIkAravA taiyAra nathI. te kriyAne vyartha sAbita karavA prayatna kare che. tenI dalIlo buddhivaMtane AkarSe tevI che. kevalajJAna jJAnasAdhanAthI ja maLe che. jJAna sadguru pAsethI maLe che. moha jJAna dvArA ja dUra thAya che. 'jJAna dazA sadgurU thai jAgai jJAnathI ja saghaLA sukhanA daravAjA khUle. AtamanA ADe AvelA karmanA kamADa 52 lAgelA tALAne kholavAnI cAvI eka ja che - jJAna. jJAnathI sthiratA maLe che. azubha vikalpo jAgatA nathI. jJAna mamatAne samatAmAM pheravavAno jAdu kare che. jJAnathI ja upazama bhAva prApta thAya che. jJAna zuddhibhAvanuM kAraNa che. aMtaramAM zuddhabhAva jAge che tyAre Azrava aTakI jAya che. upazamabhAvanA vRkSanI nIce besIne jJAna Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 164 zrutadIpa-1 amRtanI dhArA varasatI hoya to tRSNA kema na zAMta thAya? jJAnathI ja AtmAnuM darzana thAya che. jJAnathI ja AtmAnA guNono anubhava thAya che. Atma-guNadarzana be ghaDImAM kevalajJAna Ape che. aMtari mahUrati maI ziva hovaI, je apanA ApahI guNa jovaI prasannacaMdra RSi keTaluM kaSTa sahana karatA hatA? chatAM jyAM sudhI jJAna na thayuM, tyAM sudhI sAdhanAnuM phaLa na maLyuM. marudevI mAtAe to ekalA jJAnanA baLe ja mukti prApta karI hatI. prathama tera gAthAmAM jJAnanayanA pakSanuM maMDANa che. tyAre pachI ogaNIsa gAthAmAM kriyAnayanI rajUAta che. kriyA vinAnuM ekaluM niSkriya jJAna niSphaLa che. nRtya kalAnuM jJAna hoya paNa hAthapaga na halAve to nRtyano AnaMda maLato nathI. saMgItanA jJAnathI AnaMda maLato nathI. AnaMda prApta karavA gaLAne takalIpha ApavI paDe che. ratnanI parIkSA karatA AvaDe paNa tenI kiMmata upajAvavA prayatna bajAramAM ja karavo paDe. kevaLajJAna jJAnathI nahIM kriyAthI maLe che. jyAM sudhI jIva sarva saMvaranI kriyA nathI karato, tyAM sudhI mokSa maLato nathI. jJAna bhale dareka guNane kholavAnI cAvI hoya, paNa cAvI jyAM sudhI tALAmAM bheravIne pheravavAmAM na Ave tyAM sudhI khajAno khUlato nathI. jJAnane potAnA phaLanI maMjhila sudhI pahoMcADanAra kriyA ja che. cAre gatimAM manuSyagati zA mATe zreSTha che? manuSyagatimAM cAritra che, kriyA che. jJAna cAre gatimAM hoI zake. kriyA manuSyagatimAM che. kriyAne kAraNe ja manuSya janmanI kiMmata che. kevalI dezone pUrva koDa varasa vihare che. kevaLajJAna hovA chatAM mokSa maLato nathI. aMte zaileSIkaraNanI kriyA dvArA ja mokSa maLe che. mATe jJAna karatA kriyA eka pagathiyuM UMcI che. kiriyA Ika sopanaI uMcI jJAna hoya paNa virati rUpa kriyA na hoya to bAramA devaloka sudhI javAya. jyAre vrata rUpa kriyA navamuM raiveyaka Ape che. gyAna dazA vrata chaI apanI zakti ho sUjhai' kriyA tene saLagAvavA jevI che. dhUpasaLImAM sugaMdha che ja, paNa te saLage to ja phelAya. AtmAnA guNonI sugaMdha kriyA dvArA ja pragaTa thAya che. gurusevA hakIkatamAM kriyA ja che. jJAna guNa to AtmAmAM pahelethI ja che. jJAna mATe guru sevAnI zI jarUra? labadhi sumati kI hai ghaTamAMhi, to kAhe gurusevA cAhai" kriyA hoya to ja jJAna Ave che. kriyAthI ja bhAva jAge che. kriyAthI ja guNa khIle che. kriyA vinAnuM jJAna niSkriya ane niSThANa che. mAlatuSa muni pAse jarA paNa jJAna na hatuM chatAM gurusevAthI ja temane kevaLajJAna maLI gayuM. kriyA maMda paDelA bhAvane prabaLa banAve che. sAmAnya bhAvadazAne tIvra kare che. bhAvadazA tIvra bane tyAre aNadhAryA phaLa maLe che. tIvra dazA phala levA lAgaI. Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnakriyAsaMvAda chatrIsI 165 aMtamAM baMneno samanvaya karatA saMvAdakAra kahe che. jJAna ane kriyA paraspara sApekSa che. hoDI ane halesAM jevo temano saMbaMdha che. halesAM vinAnI hoDI nakAmI che, to hoDI vinAnA halesAM vyartha che. jJAna ane kriyA eka sikkAnI be bAju jevA che. baMne haMmezA sAthe ja hoya che, paNa eka vakhate eka ja bAju dekhAya che mATe visaMvAda jaNAya che. rathane joDelA azvanI jema jJAna ane kriyA sAthe ja cAle che. vastugati hoI joDAjoDi." jJAna zakti svarUpa che. to kriyA tenI sakriyatA che. jJAna kyAreya niSkriya besI rahetuM nathI. te sakriya banavA kriyAno sahAro le ja che. ane kriyA eTale sakriyatA. kriyA jJAnazaktine jAgatI kare che. zuddhi jJAna kyuM vrata Adaraa. vrata paNi gyAna dazA krU tarasaiM, aMtarabhAva bAhya kuM cAhai, bAhyabhAva aMtara avagAhe Ama, jJAna naya ane kriyA naya baMneno saMvAda darzAvI kRti pUrNa thaI che. AgamonA ke zAstronA vAMcanathI vaMcita rahI jatA zrAvaka varga mATe AvI kRtio khUba ja upayogI sAbita thAya tevI che. paThana pAThana ane vAMcanamAM A kRtio pharI pracalita karavA jevI che. pUrve zAstro prAkRta-saMskRta bhASAmAM ja racAtA. madhyakALamAM gujarAtI bhASAmAM zAstrIya padArthone rajU karatuM sAhitya vipula pramANamAM racAyuM che. saMskRtano abhyadaya kALa pharI na jAge tyAM sudhI zAstranA padArthabodhane TakAvI rAkhavA gujarAtI bhASAnA padyasAhityano prasAra vadhe tevo prayatna karavA jevo che. A stavananI hastaprata jainazALA saMsthApita zrInItivijaya hastapratasaMgrahamAM che. A kRti eka ja pAnA upara lakhAi che. 19 paMkti che ane dareka paMkti para para akSara che. prata suvAcya che. lekhaka prazasti nathI. saMpAdana karatAM azuddha jaNAtA pATha sAthe ) koSTakamAM zuddha pATha darzAvyA che. paDI gayelA pATha [ ] koSTakamAM jaNAvyA che. saMdigdha pAThanI nIce adhorekhA karI che. -vairAgyarativijaya Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI udayavijaya racita ||jnyaankriyaasNvaad chtriisii|| sakalapaNDitaziromaNipaNDi(ta) zrIlabdhisomagaNigurubhyo nmH|| jJAnakriyA naya dou hai pravacana ke maMDANa, prathamajJAna ke naya kahai apanai pakkha prmaann||1|| jJAna rayaNa jJAna hI sayaNa jJAna hI anupama jyoti(ta), jJAnarucake udayathai kevala taraNi udyot||2|| (rAga-kedAro goDI) kevala taraNi udaya taba pAvaiM, jJAnaprabhAta samaya jaba aaviN| so mithyAmati rajanI vicchedai mohasu jAgara jaba kachu vediN||1|| mohaniMdathai jAgo prANI, kari kachu saMgati sadaguru jnyaanii| jJAnadazA sadaguruthai jAgai, jyuM tilavAsa kusumakI laagii|||2|| jAgi hu prANI jAgi hu praannii||(aaNknnii) samyakajJAna sakalamukhakuMcI, tAthai zuddhadazA hui uNcii| jJAnasuM thiratA rUpa jagAvai jayasA apauvana kamala khaavi||3|| azubhavikalpataraMga na huvaI, lUtAtaMtu tyAyi na hu guutthii| mamatA phira samatA guNa lAvaI, jaisaiMdhAta hema guna paaviN||4|| jyu abhyaMtara uvasama jAgai, taba uttama padavI kari laagii| bAhira kaSTi akaSTa anaMtA, rAyaprasannacaMda dRssttaaNtaa||5|| marudevIsu RSabhajina mAI, gaja pari baiThI zivapada paaii| kaMDarIka-puMDarIka vicAre, zuddhadazA thaI kAja sudhaare||6|| zuddhabhAva jaba aMtara jAgaI, Azrava kA taba jora na laagii| kupita gaja kyA giri kA levaiM?, pATu gagana kaho kuNa devi?||7|| upasamatarukI zItala chAyA, tA pari jJAna sudhArasa paayaa| saMvega sAra taraMgai bhIjaiM, kahu kyuM kari tRsanA na hu chiijiN?||8|| ajaba jyoti apanI yuM AvaiM, vizvabhAva anukUla hI bhaavii| bAhya kriyA DaMbara kyaM rAcaiM?, mohadazA thaI karma nikaac||9|| prathama jJAna taba thai ahiMsA, Agame bolai jina avtNsaa| jJAna vinA maNi kakkara jaisA, vAnara kari maNi na lahaiM pisaa||10|| jAke puNya pApa doI hovaI, bahuta hoi so jJAnI jovii| Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnakriyAsaMvAda chatrIsI 167 puNya bahuta taba bhogavilAsI jiNa paNi rAjya karai avinaasii||11|| bhoga vinA so mugati na cAhaiM, bhogya lahI rAgAdika caahii| tapa pra(tha)iM pApa hovaiM to dhovaiM, nahItari vega(ge) kevali hoviN||12|| bhAvabhajana vinu vrata jo pAvaI, samaya anaMtA yuMhi khaavii| aMtarimahUrati maI ziva hovaI, jo apanA Apa hI guNa jovii||13|| jJAna ke naya ayasA jaba bhAsaI, taba kiriyA naya Apa prkaasii| dakSa naTI na hu nRpa saMtoSaI, nRtyakalA jo sarasa na possii||14|| jJAnI tAru pAra na pAvai, jo niya hasta na pAu hlaavii| tAhuM parIkSaka vinu vyApArai, maNithaiM apanI lacchi vdhaariN||15|| pAcaka yAcaka vAcaka sabahI, kiriyA vinu phala na lahai kbhii| modaka jJAnI tRpati na pAvaI, jo usake muha modaka naaviN||16|| jJAnIH yatanA jinabhASI, bahu siddhAMta yAMhai(ihAM) saakhii| jJAnI cArahUM gatimaiM lahIyaI, mAnavagati vrata zivaphala khiiyii||17|| kevala labadhi hota vratayogaI, so saMpUraNa mAnava logii| jJAnaike lAika guNaThANaI, kiriyA desathaI jinavara jaanniN||18|| jJAna kahyAM yuM sakala guNakuMcI, niSThAraMbhaI kiriyA uMcI (kirIyA ika sopAnaI uuNcii)| dese UNI pUravakoDI, kevalIyai kyu sidhdi na joDI ? // 19 // atiuttama taba jJAnI hotA, zailesI saMvara na phutaa| samaya anaMtara zivapada pAvai, sarvottama saMvara jaba aavi||20|| jJAna ikelA acyutadevai, vratathaiM graiveyaka sura leviN| jJAnadazA vratathaI phala ApaI, jJAna ikelA kyuM kari thApaI ? // 21 // jiyake punya kahyA mu(su)Ni soI, kaTaka madhura USadha ruja doii| kaTu yatanai kari soU apArA, tihAM upadeza taNA vyvhaaraa||22|| kiriyA sAkhI diyai taba jJAnI(jA), dina jyuM vAdala ravi chavi jaanii| tarukoTara jo agani na pharasaiM, taba zAkhA navapallava viksiN||23|| ghaTamaiM sArasudhArasa Avai, rogAtaMka so dUra hI jaaviiN| aMtarajyoti bAhya dikhalAvaI, yauvana madabhAvAdi jgaavii||24|| aba kahaiM aMtarajJAna avAjaiM, sahajai hI vratakAdI na bhaajai| saba dRSTAMta iha vidhi sAdhaI, kAhe udayarI vrata aaraadhii||25|| Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 168 zrutadIpa-1 uttara zakti nimitta khulAI [kholaiM] (nimittasu lAI), nidda lahai suM bolAyA bolaI ? / dohada dhUpita tasa phala devaiM, veda jagAvata nara triya seviN||26|| jalakI sItalatA jalamAhiM, to bhI pavana udArai praahai| agni agara parimala pragaTAvaI, pArada priya taMbola jgaav||27|| kuru baka bakula bahu dRSTAMtA, nimita saMyogaI niya phlvNtaa| buddhivaMta abhyAsaI bUjhaiM, vratathaiM apanI zakati hI suujhii||28|| labadhi sumati kI hai ghaTamAhiM, to kAhe gurusevA cAhai ? / guru(kI)sevA jaisI dISyA(kkhA) bhAvaSu lAvai tAthai shikkhaa||29|| suddhajJAna jyuM vrata Aga(da)risai, vrata paNi jJAnadazAkU trsai| aMtarabhAva bAhyakuM cAhai, bAhyabhAva aMtari avgaahai||30|| tIvraveda so saMgama kAmaiM, saMgamathai vedodaya paamiN| aMtarabhAva bAhyathai jAgaI, bAhyasaMga nara uttama maagiN||31|| mASatuSAdika vratathai jJAnI, jJAnIkI tehI vratathiti aanii| maMdadazA sujagAI jAgaI, tIvradazA phala levA laagii||32|| anyonya kAraNatA dIsaiM, samabhAvaI kyuM dila na hu hIsaiM ? / vastugati doUM joDAjoDi, hayacchAyA jyuM hoddaahoddi||33|| rupaIyA cobhaMgI dhAre, tihAM nizcayavyavahAra vicaare| aDabhaMgI piNa sAcI bhAve, jJAna kriyA doU mili kraaviN||34|| eha vicAramaiM jasa mati rAcai, so samakita dRSTi mana maach| iNa pari tatta vibhAvo logA, jaya maMgalamAlA nitu bhogaa||35|| vijayadevaguru ke paTadhArI, vijayasiMha sadaguru hitkaarii| udayavijaya doUM naya sarAhai pakkha pramANa taNA shubhvaahai||36|| ||iti zrIjJAnakriyAsaMvAda chatrIsI sNpuurnn|| ||shubhN bhavatu shrii|| Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ajJAtaracita ||adhyaatmik duuhaa|| Page #177 -------------------------------------------------------------------------- Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ajJAtaracita AdhyAtmika duhA A kRti AtmalakSI upadeza Ape che. temAM AtmAne saMsAranAM baMdhanathI mukta thavAno upadeza che. te mATe viSaya, kaSAya, hiMsA, corI, jUTha, parigraha vagere pApothI dUra rahevAnI preraNA che. kRti duhAomAM racAi che. duhA gujarAtI bhASAno chaMdano pracalita prakAra che. te saurASTra dezamAM vadhu pracalita che. A kRti apragaTa che. tenI prata gujarAtI zvetAMbara mUrtipUjaka saMgha, keniMgasTrITa kalakattAnA hastaprata saMgrahamAM che teno krama pothI 19, pratakramAMka -1194 che. eka patra che. patra 52 13 paMkti che. pratyeka paMkti 52 31 akSara che. prata suvAcya che. lekhaka prazasti nathI. 1819 sadImAM lakhyAnuM anumAna che. kRtino sAmAnya artha prastuta che. A kRti pratilekhaka dvArA apUrNa rahI hovAnuM jaNAya che. sA. zrIharSarekhAzrIjIma. nAM ziSyA -sA. jinaratnAzrI Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ajJAtakartRka ||aadhyaatmik dhaa|| mala) jIva save te AtamA, dharma kahIjeM eh| viSaya thakI alagA rahyA, zivapuri pohatA teh||1|| (artha) dhAva. aatm||ch. dharma me.vAya .viSaya thA to 46823 che. te mokSamai. 04 . (1) [mUla) iMdriya pAMce jIpII, jIpIi cAra kssaay| rAga-dveSa tima parIharo, to duHkha kima na thaay||2|| (artha) pAMca iMdriyane jItIe. cAra kaSAya jItIe. rAga-dveSano tyAga karIe. to koi paNa rIte duHkha thaze nahI. (2) mUla] vilaMba ma kariu dharma karI, Ayu nahi visaas| sAvadhAna thAe bApaDA, uDI jAse saas||3|| (artha) jIva tuM dharma karavAmAM moDuM na kara. AyuSyano vizvAsa nathI. bApaDA! tuM sAvadhAna thaI jA. zvAsa UDI 42. (3) mala] chakAyamAMthI AvIyo, chakAyamAMhi jaay| chakAyane je rAkhasI, te ajarAmara thaay||4|| (artha) 4.74yamAMthA. bhAvyo che, chAyama 4vAno cha.4 74AyanI. 26 // 42 cha te 1.042 / 52 thAya che. (4) [mUla| tRSNA vairiNI AtamA, tRSNA huI vinaas| tRSNA mUkIne rahyA, nAvyA grbhaavaas||5|| (artha) tRSNA AtmAnI duzmana che. tRSNAthI sarvanAza thAya che. jeo tRSNA choDI de che teo garbhavAsamAM sAvatA nathI.. (5) mUla) nidra ma kari re AtamA, nidrAI hoiM vinnaas| jANyA te navi chetaryA, tiNe surapurI kIdho vaas||6|| (artha). he! AtmA! tuM nidrA na kara. nidrAthI vinAza thAya che. jAgatA mANaso chetarAtA nathI. teo svargamAM vAsa. cha. (5) [mUlamukha ruDuM te manuSyanu, je boli amRta vaannii| jinavANIiM AtamA, poMhacIje nirvaanni||7|| (artha) bhI... aus. co cha, duel cleatthA mokSama payAya che te. manuSyana muja.sa. vAyacha.4 vANI bolavAthI mokSamAM pahoMcAya che. (7) Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AdhyAtmika dahA [mUla] krodhe kalamukha Upaje, lesyA viruI thA / AvI poMhace jehataleM, marIne duragati jAya // 8 // (artha) krodhane kA2Ne jhagaDo thAya che, lezyA bagaDe che. krodhathI mANasanuM patana thAya che, ma2Ine durgatimAM jAya che(Ta) [mUla] krodhaiM kAI na upare (je), amRta lUsI jaay| (artha) krodhathI kaMi upajatuM nathI, thatuM nathI (e) khimA khaDaga jo saMpajai, to dusamana koI na thaay||9|| [mUla] dayA na AvI prANIyA, satta na bolyA jaMta / adatta AhAra lIdhA ghaNA, te sahase dukha anNt||10|| (artha) prANInI dayA na karI, sAcuM na bolyA, nahIM ApelA AhAra vagere lIdhA te prANI anaMta duHkha sahana 52ze. (10) krodhathI amRta jatuM rahe che hAthamAM kSamA rUpI khaDaga hoya to koi duzmana [mUla] (artha) [mUla] [mUla] (artha) pahelA je jIva jAgato nathI ma2Na samaye tenuM zuM thAya? jIva 2Dato 2Dato Ave che ane raDato raDato bhayache (11) pahilyA to cetyo nahi, caMpAMNe syuM thAya / lU-lU karato AvIo, lU-lU karato jaay||11|| [mUla] teDuM AvyuM AtamA, jaNa pAcho navi jAya / [mUla] 173 dharama karevA sAMbharyo, lAge kuo na khaNAya // 12 // (artha) AtmAne maraNanuM teDuM Ave che, te pAchuM jatuM nathI. maraNa samaye jIvane dharma yAda Ave che paNa [Aga sAge tyAre ] DUvo na johAya. (12) vIre yama taNa, tharathara dhUje jIva / teNI velA khamAvatA, nAhiM zuddha zarIra // 13 // yamanI dhADa Ave tyAre jIva tha2 tha2 dhrUje che. te samaye pApa khamAvavAthI zarIra zuddha thatuM nathI. (13) mAMcAthI utArio, dharatI kIdho vAsa / dharma to kIdho nahi, jAI jIva nirAsa // 14 // (artha) maraNa thatAM jIvane palaMga parathI utA2vAmAM Ave che, dha2tI 52 suvADavAmAM Ave che. Ama jIva dharma karyA vinA nirAza thaine 52lokamAM jAya che. (14) dhana melyuM re AtamA, koi na Avyo saath| dharma {to} kIje nahi cAlIo, bhUiM paDyA be hAtha // 15 // Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 174 zrutadIpa-1 artha) maraNa pachI dhana ahIM ja rahI jAya che. koI sAthe AvatuM nathI. dharma karyA vagara jIva cAlyo jAya che. tenA banne hAtha heThA paDe che. (15) [mUla| arihaMta deva susAdhu guru, dharma te dayA visaal| maMtra to navakArapada, avara ma jhaMkho aal||16|| (artha) arihaMta deva che, susAdhu guru che, dayA dharma che. maMtramAM zreSTha navakAra che. bAkI badhI khoTI jaMjALa che (16) mUla| saMtoSi sukhio rahe, sadA sudhArasa liin| iMdrAdika te Agale, dIsaI dukhiyA diin||17|| (artha) saMtoSI mANasa sukhI rahe che. te sadA samatAmAM magna hoya che. tenI sAme idra vagere devatAo paNa duHkhI dIna lAge che. (17) [mUla] paravasatA pAchI vali, gaI dInatA dr| Asa parAiM jaba tajI, jiu jhIle sukha puur||18|| (artha) paravazatA pAchI vaLI arthAt dUra thaI. dInatA paNa dUra thaI jAya jyAre jIva bIjA nI AzA choDI de che tyAre sukhanAM sarovaramAM snAna kare che. (18) |mUla| jhUrIne jhaMkhara thayA, sukha mUke nisaas| kAmi kAminI pagi paDaI, Asa karaiM ima daas||19|| (artha) AzA jIvane dAsa banAve che. AzA ne paravaza jIva nirbaLa thAya che. bhogane kAraNe nisAsA mUke che. kAminI paravaza jIva strIne page paDe che. (19) namUna agani ApathI upaje, tisanA Apa jlaay| Ape Apa vicAratA, Apa hI bujhaay||20|| (artha) tRSNA rUpI agni manamAM ja pedA thAya che ane manane bALe che. ApaNI jAtane samajAvIe to tRSNA potAnI meLe zAMta thaI jAya che. (20) 4-8-2015, maMgaLavAra Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAcIna zrutasaMpadAnA samuddhAra arthe samudAra sahayoga ApanArA mahAnubhAvonI nAmAvalI zrutasamuddhAraka zrImatI caMdrakalAbena suMdaralAla zeTha parivAra (mAMgaroLa hAla-puNe) zrutaratna zrI bhAIzrI (iMTaranezanala jaina phAuMDezana - muMbaI ) sva.maMjulAbena tathA jayaMtIlAla gosAliyA, bahena hemAMginInI smRtimAM rAjeza gosAliyA (mAMgaroLa hAla-dubai ) zrutasaMrakSaka zrI hasamukhabhAI dIpacaMdabhAI gArDI (dubaI) zrutastaMbha pU.sA. zrI harSarekhAzrIjI ma.nI preraNAthI zrImatI vasaMta prabhAbena kAMtilAla (puNe) pU.A.zrI vizvakalyANasU. ma. nI preraNAthI zrI padmamaNi jaina zve. mU. TrasTa pU.A.zrI rAjaratnasU.ma.nI preraNAthI zrI javAharanagara zvetAMbara mUrtipUjaka jaina saMgha (goregAva, muMbaI) zrutabhakta zrI zAMtikanaka zramaNopAsaka TrasTa (surata) zrI hasamukhalAla cunilAla modI caeNriTebala TrasTa (tAradeva, muMbaI) zrI pArzvanAtha zvetAMbara mUrtipUjaka jaina saMgha (muMbaI) zrutapremI zrI goDIjI Tempala TrasTa (puNe) zrI goDIjI Tempala TrasTa (pAyadhunI-muMbaI) zrI ratanacaMdajI tArAcaMdajI paramAra (puNe) zrI mohanalAlajI gulAbacaMdajI bAMThIyA (puNe) zrI nagarAjajI caMdanamalajI guMdecA (puNe) zrI nemIcaMdajI kacaramalajI jaina (puNe) zrI bharatabhAI ke. zAha (suyoga grupa-puNe) zrI sohanalAlajI TekacaMdajI guMdecA (puNe) zrI sukhImalajI bhImarAjajI chAjeDa (puNe) zrI jaina AzApurI grupa (puNe) zrI mahendra punAtara (muMbaI) Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI sudhIrabhAI caMdulAla kApaDiyA (muMbaI) zrI saMjayabhAI mahendrajI punAtara (muMbaI) pro.zrImatI vimala bAphanA (puNe) pU.sA.zrI naMdIyazAzrIjI ma.nI preraNAthI zrI AMbAvADI jaina saMgha (ahamadAbAda) zrI govAlIyA TeMka jaina saMgha (muMbaI) zrI motIzA lAlabAga rilIjIyasa ceriTebala TrasTa (bhAyakhalA, muMbaI) zrI RSabha apArTameMTa mahilA maMDala, (prArthanA samAjamuMbaI) pU.A.zrI tIrthabhadrasU.ma.nI preraNAthI je. sI. koThArI derAsara jaina zvetAMbara mUrtipUjaka saMgha (malADa, muMbaI) zrI azoka kAlidAsa koTecA (amadAvAda) jaina zvetAMbara mUrtipUjaka saMgha (dahANukaravADI, kAMdIvalI, muMbaI) zrI vimalanAthasvAmI jaina zvetAMbara mUrtipUjaka jaina saMgha (bibavevADI, puNe) zrI munisuvratasvAmI zvetAMbara mUrtipUjaka jaina saMgha (lekaTAuna so., puNe) zrI zvetAMbara mUrtipUjaka jaina saMgha (solApura bajAra,puNe) zrI jaina zvetAMbara murtipUjaka gujarAtI paMca (mAlegAMva, nAzika) zrutopAsaka zrI arthaprAIDa jaina saMgha (muMbaI) pU.A.zrI kalAprabhasAgarasU.ma.nI preraNAthI zrI muluMDa zvetAMbara mUrtipUjaka jaina saMgha (muMbaI) ___ pU.mu.zrI jinaratnavi.ma.nI preraNAthI zrI AdinAtha sosAyaTI jaina saMgha (puNe) pU.sA.zrI sUryamAlAzrIjI ma.nI preraNAthI zrI samyak sAdhanA ratnatraya ArAdhaka TrasTa (amadAvAda) pU. upA. zrI jiteMdramunijI ma.nI preraNAthI zrImatI sImA jaina (hoziyArapura, paMjAba) zrI vardhamAnasvAmI jaina ceriTebala TrasTa (sadAziva peTha, puNe) / pU.A.zrI tIrthabhadrasU.ma.nI preraNAthI mAtuzrI kamaLAbena giradharalAla vorA parivAra (khAkharecI-muMbaI) Ayojita upadhAna tapa samiti pU.A.zrI tIrthabhadrasU.ma.nI preraNAthI mAtuzrI mAnubena mADaNa guNasI gaDA parivAra (thorIyArI- muMbaI) Ayojita upadhAna tapa samiti zrutAnurAgI zrI munisuvratasvAmI zvetAMbara mUrtipUjaka jaina saMgha (phAtimAnagara, puNe) zrI jaina AtmAnaMda sabhA (pharidAbAda-paMjAba) pa.ma.zrI jinaratnavi.ma.nI preraNAthI zrIjinaratna AnaMda TrasTa gotrIroDa zvetAMbara mUrtipUjaka jaina saMgha (vaDodarA) zrI zvetAMbara mUrtipUjaka jaina saMgha (goregAva, muMbaI) Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // surya me ADasa II zruta bhavana paricaya 1) karuNAnidhAna prabhu zrI mahAvIradeve vizvanA hita mATe je upadeza Apyo te upadeza temanA ziSyoe sAMbhaLyo ane yAda rAkhyo te ja 'zruta' che. 'zruta'no artha che - 'sAMbhaLeluM.' - 2) zrI mahAvIradevanA nirvANa pachI kALanA prabhAvathI, vidharmIonAM AkramaNothI, ane zaktinA kSayane kAraNe prabhunA zabdone yAda rAkhavAnuM agharuM thatuM gayuM. zruta bhUlAvA mAMDyuM. 3) zruta lupta thavAnI zakyatAo pArakhIne AjathI 1500 varSa pahelAM vAcaka vaMzanA AcArya zrI devardhigaNI kSamAzramaNe 'zruta'ne lipibaddha karavAno prAraMbha karyo. 4) zrI devardhigaNI kSamAzramaNe mAtra upalabdha zruta lakhavA te vakhatanAM AgamonA pAThamAM pravezelI azuddhione paNa ThIka karI, vistRta pAThonuM punaranusaMdhAna karyuM ane AgAmonA pramANita pAThone sthApita karI ane pAThAMtarone sthAna ApyuM. A kArya zrutane lakhavA karatAM paNa vadhu mahattvanuM hatuM. 5) zAstra lekhananI zarUAta thaI tenA be phAyadA thayA - 1. jaina saMghanI jJAnasaMpadA atyaMta samRddha thaI gaI. 2. te pachInA kALamAM navAM navAM zAstronuM sarjana zarU thayuM. 6) eka hajAra varSanA kAlakhaMDamAM lAkhonI saMkhyAmAM zrutanuM lekhana thayuM. A samayagALAne ApaNe 'lekhana yuga' tarIke oLakhI zakIe chIe. 7) lekhanayugamAM be samasyAo utpanna thaI. 1. lakhAelAM zAstromAM manuSyasvabhAvane kAraNe mULa pAThamAM aneka azuddhiono praveza thayo. 2. tene lIdhe arthano nirNaya karavAmAM muzkelIo UbhI thavA lAgI. udA. tarIke 'prazamaratI' nAmanA zAstranI TIkAmAM eka jagyAe pATha che, 'nnidhaM pitRnaM' A pAThano artha che, 'snigdha AhAra pitAne mArI nAkhe che' A pATha arthanI dRSTithI ayogya che. mudrita pratamAM ane navI lakhAelI hastapratamAM paNa A azuddha pATha ja jovA maLe che. sAta so varSa purANI tADapatra para lakhAelI pratamAM zuddha pATha maLe che, 'striyaM pittanam' jeno artha che 'snigdha AhAra pittano nAza kare che' A arthanI dRSTithI zuddha pATha che. ekAdo zabda ocho thavAthI paNa arthano anartha thaI jAya che. jema navakAra maMtramAM 'namo lor savvasAhULa' pada che. eno artha che 'lokamAM sarva sAdhuone namaskAra.' paNa AmAM 'savva' mAMthI aDadho 'va' kADhI nAkhavAthI eno artha thaze, 'sAdhunA zabane (mRtadeha) namaskAra.' 8) vidharmIonA AkramaNane kAraNe ghaNAM badhAM likhita zAstro naSTa thayAM. bAkI bacelAM zAstronI surakSAvyavasthA astavyasta thaI gaI. tethI zAstronI upalabdhatAnI mAhitI maLavI paNa muzkela thaI gaI. 9) AjathI baso varSa pUrve 'mudraNayuga'no prAraMbha thayo. mazIna dvArA moTI saMkhyAmAM zAstro prakAzita thavA lAgyAM. zAstronI prApti saraLa ane sahaja thaI gaI. Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 11). 10) paraMtu azuddhinI samasyAno ukela AvavAne badale keTaleka aMze te vadhI gaI. mudraNa vakhate navI azuddhiono praveza thayo. zAstronA arthaghaTanamAM muzkelI paDavA lAgI. tajjJa vidvAnone A azuddhio dhyAnamAM AvavA lAgI ane temaNe vyaktigata stare dareka zAstronI mULa prAcIna pramANita hastaprato joI tene sudhAravAno prayAsa karyo. samIkSita saMpAdana paddhatino svIkAra ane kAryAnvayana (Implementation) thayuM. atyAra sudhI badhuM maLIne 5 thI 10TakA zAstronuM zuddha saMpAdana thayuM che. 12) vartamAna zramaNapradhAna saMghanuM kartavya, 1. prAcIna zAstronI surakSAvyavasthA, 2. zAstranI zuddha vAcanAnuM nirdhAraNa 13) hastapratonuM rakSaNa nahIM thAya to zAstrono nAza thaI jaze. azuddha pAThanI paraMparA jo AmanI Ama cAlaze to zAstra vikRta thaI jaze ane arthano anartha thaI jaze. 14) zratabhavananuM darzana (Vision) - 'samagra jaina zAstronI zuddha vAcanA taiyAra karavI.' 15) A darzanane sAkAra karavA mATe (Mission) 1. samagra jaina hastapratonuM dastAvejIkaraNa (Documentation) 2. samIkSita saMpAdana paddhati, bhASA, tattvajJAna, hastaprata vijJAnanI akAdamInuM nirmANa | (dasa varSamAM 50 samIkSaka saMpAdaka vidvAno taiyAra karavA.) 3. vartamAnamAM ane bhaviSyamAM jaina zAstronI prAsaMgikatA ane upayogitAnuM prasthApana 16) prakalpa (Projects) 1) zAstra saMzodhana prakalpa - ApaNAM aneka prAcIna zAstro hajI prakAzita nathI thayAM. aneka chapAelAM zAstronuM zuddhikaraNa Avazyaka che. 'zrutabhavana'mAM A zAstronI sudhArelI AvRtti taiyAra thaI rahI che. A prakalpathI ApaNAM zAstro zuddha svarUpamAM upalabdha thaze. 2) vardhamAna jinaratna - jina zAsananA itihAsamAM Aja sudhI lakhAelAM badhAM ja zAstronI vizALa yAdI taiyAra karavI. - vartamAna jinaratnakozamAM 10 lAkha karatAM paNa vadhAre hastapratonI mAhitI prApta thaze. 3) abhyAsavarga prakalpa - zAstronuM saMzodhana e saheluM kArya nathI. vizALa zAstronA saMzodhana mATe "kuzaLa mAnava saMsAdhana" (Skilled Human Resource) Avazyaka che. zrutabhavane A bIDuM jhaDapyuM che. ahIM saMskRta - prAkRta laI M.A. thaelA vidyArthIo saMskRta, prAkRta ane jaina tattvajJAna tathA lipividyA, saMzodhanavidyAnuM zikSaNa laI rahyA zratabhavananA A kAryamAM aneka gaccha ane saMpradAyanA aneka AcArya bhagavaMtonuM mArgadarzana maLI rahyuM che. zrutasamarpita aneka saMsthAono sahakAra paNa maLI rahyo che. 17) upalabdhi - lagabhaga 10,000 patra (100 zAstro)nuM saMpAdana pUrNa thayuM che. - lagabhaga traNa lAkha pratonuM dastAvejIkaraNa. - 12 paMDita tAlIma heThaLa che. - 8 vidyArthI keTaloga (koSa)nI Adhunika paddhatithI tAlIma heThaLa che. 18) AgAmI lakSya 1) jaina vAdayano vizvakoza - saMskRta, prAkRta ane apabhraMza bhASAmAM racAyela samagra jaina kRti ane kRtikArono paricayAtmaka koza 2) lokaprakAza - (kartA-upA.zrI vinayavijayajI ma.sA. racita) jaina vizvakoza samAna graMthanuM viziSTa saMpAdana. 3) samagra jaina hastapratonuM DIjITAIDa kopInA AdhAre sUcipatra zrutabhavanamAM kalApUrNa jinamaMdira, zrutadevatA sarasvatInI atyaMta suMdara pratimA, prAcIna paTa, zaMkha para lakhAeluM bArasA sUtra vagere darzanIya che. zrutabhavana e "zubhAbhilASA (rIlIjIyasa) TrasTa"nA nAmathI pablika TrasTa ekTa heThaLa noMdhaNI thayelI dhArmika saMsthA che. Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ||suyN me AusaM // zrutabhavana saMzodhana kendra