Samyaktva Shatsthana Chaupai

Author(s): Yashovijay Upadhyay, Pradyumnasuri
Publisher: Shrutgyan Prasarak Sabha

Page 42

સમ્યક્ત્વ ષસ્થાન ચઉપઈ
-
અંતે એક જ સ્વભાવ હોય. એનું ક્ષણનાશીપણું એ રીતે સિદ્ધ થાય છે કે અંતે જેનો નાશ સ્વભાવ છે તેનો આદિક્ષણે પણ એ જ સ્વભાવ હોય, તેથી બીજી ક્ષણે એ નાશ પામ્યો ગણાય. અંતે નાશસ્વભાવ ન માનીએ તો એ ક્યારેય નાશ ન પામે. પદાર્થનો અમુક ચોક્કસ કાળ સુધી ટકી રહેવાનો સ્વભાવ માનીએ – જેમકે પચીસમી ક્ષણ સુધી, તો પચીસમી ક્ષણે પણ પચીસ ક્ષણ સુધી ટકી રહેવાનો એનો સ્વભાવ માનવો પડે ને તેથી એ કલ્પાંત સુધી રહે છે એમ સિદ્ધ થાય. આ બધું યોગ્ય નથી. તેથી વસ્તુને ક્ષણિક માનવી જોઈએ. આત્માને ક્ષણિક માનવો તે વૈરાગ્યને પોષે છે. આત્મા ક્ષણિક હોય તો કોના ઉપર રાગ કરવો ? સર્વ વસ્તુને ક્ષણિક, અનિત્ય માનીએ ત્યારે એના ગયે-આબે, ભાંગ્યું-તૂટ્યું શોક થતો નથી. કહ્યું છે કે અનિત્યતાની બુદ્ધિવાળો જીવ માળા કરમાઈ જવાથી શોક પામતો નથી, પણ નિત્યતાની બુદ્ધિવાળો જીવ વાસણ ફૂટી જવાથીયે શોક પામે છે. મહાભાગ્યવંત બૌદ્ધો આવું જ્ઞાન કહે છે.
૨૫