________________
સમ્યકત્વ
સ્થાન ઉપઈ
૧૩૧
શાશ્વત ભાવો છે તેને અંગે આવા પ્રશ્નનો ઉત્તર હોતો નથી. જેમકે ઈંડું પહેલાં કે મરઘી? પહેલો દિવસ કે પહેલી રાત? એ માટે ભગવતીસૂત્રમાં કહ્યું છે કે જે ક્ષણ વર્તમાન બની તે પછીની ક્ષણે અતીત બની. પણ પહેલી અતીત ક્ષણ કઈ તે કહી શકાતું નથી. એ જ રીતે સંસારી ટળીને જીવ સિદ્ધ થયો, પણ પહેલું કોણ તે કહી શકાતું નથી. પ્રવાહ તો અનાદિસિદ્ધ છે એટલે કે અનાદિશુદ્ધ છે, પણ સિદ્ધ વ્યક્તિને અનાદિસિદ્ધ કહી શકાતી નથી. “વિશિકામાં કહ્યું છે કે “આ ભાવ (સિદ્ધત્વની અવસ્થા) અનાદિ છે અને શુદ્ધ પણ છે, તેથી અનાદિશુદ્ધ છે. આ પ્રવાહની દૃષ્ટિએ યોગ્ય – સાચું પણ છે. એમ ન હોય તો શુદ્ધતા સાચી – યોગ્ય ઠરતી નથી.” એવો કોઈ કાળ ન હતો કે જ્યારે કોઈ ને કોઈ સિદ્ધ ન હતો. એટલે પહેલો સિદ્ધ કોણ એ પ્રશ્ન જ ખોટો છે. ક્રમશઃ સિદ્ધો થયા જ કરે છે, અને તેની પરંપરા અર્થાતુ પ્રવાહ અનાદિ છે અને અનંત પણ છે. કોઈ એક સિદ્ધ વ્યક્તિની દૃષ્ટિએ તેની સિદ્ધ દશાને આદિ છે પણ અંત તો તેને પણ નથી. પ્રવાહની દૃષ્ટિએ સિદ્ધોનો પ્રવાહ પહેલાં શરૂ થયો કે સંસારીઓનો પ્રવાહ પહેલાં શરૂ થયો એ પ્રશ્ન જ ખોટો છે કારણ કે બંને પ્રવાહો શાશ્વત છે, અનાદિ-અનંત છે.)
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
