________________
પ્રકરણ - ૨
શ્રી નવકારમંત્રનું દેહસ્વરૂપ શ્રી નવકારમંત્રના આંતરિક સ્વરૂપ વિશે વિચારણા કરતાં સૌ પ્રથમ તેનો દેહ કેવો છે તે વિશે વિચારણા કરવી ઘટે. દેહ વિશે વિચારતાં આટલી બાબતોની ચર્ચા કરી છે : (૧) નવકારદેહનો અભ્યદય, (૨) નવકારદેહના વિવિધ નામો, (૩) નવકારદેહના અંગો
- (૧) શ્રી નવકારદેહનો અભ્યદય જૈન શાસ્ત્રકારોની દષ્ટિએ શ્રી નવકારમંત્રની ઉત્પત્તિ કે અંત નથી, તે શાશ્વત છે. અનાદિકાળથી છે અને રહેશે, આ વાતને સમજાવવાં તેઓ શ્રુતપ્રમાણ (authentic) તાત્વિક (logical) સૈદ્ધાંતિક (fundamental) અને આનુશ્રુતિક દલીલ દર્શાવે છે. શ્રી નવકારદેહની શાશ્વતા અંગે શ્રુતપ્રમાણો (authentic): (ક) મહાનિશિથ સૂત્રમાં લખ્યું છે કે :
તિક્તનમનમયચંદ્ર ત્ર સત્રનો,
पंचत्थिकायमिव सयलागमंतरविस्त ॥ અર્થાત - તલમાં તેલ, કમલમાં મકરંદ, દૂધમાં ઘી, પુષ્પમાં સુવાસ અને કોર્ટમાં અગ્નિ જે રીતે સર્વાગોમાં સદાય વ્યાપીને રહેલો છે તે જ રીતે આ નમસ્કારસૂત્ર અને તેનો ભાવ શાસ્ત્રની આદિમાં તેનું ઉચ્ચારણ કર્યું હોય યા ના કર્યું હોય તો પણ તેમાં સર્વત્ર વ્યાપીને રહેલો છે અથવા તો પંચાસ્તિકાયની જેમ સદા વ્યાપ્ત છે. તેને કોઈ આદિ કે અંત નથી, તે શાશ્વત છે અને સ્પષ્ટ કે અસ્પષ્ટપણે સર્વત્ર સદા વ્યાપીને રહેલો છે. (ખ) નમસ્કાર સ્તોત્રમાં લખ્યું છે કે
ये केचनापि सुषमाधरका अनन्ता उत्सपीणीप्रुभुतय : प्रययुर्विवर्ता : ।
तैष्वाययं परतर : प्रथितप्रभावो
लब्ध्वाडमुमेव हि गता शिवमत्र लोका : ॥ અર્થાતું. - જે કોઈ પણ સુષમદિ અનન્ત આરાઓ અને ઉત્સર્પિણી (અવસર્પિણી) વગેરે કાલચક્રો વ્યતીત થયા છે તે બધામાં પણ આ મંત્રરાજ સર્વોત્તમ અને વિસ્તૃત - પ્રખ્યાત પ્રભાવવાળો હતો. આ મંત્રને પ્રાપ્ત કરીને જ ભવ્ય લોકો મોક્ષમાં જાય છે. (ગ) શ્રી નમસ્કાર માહાત્મમાં શ્રી સિદ્ધસનરસૂરિ લખે છે:
सप्तक्षेत्रीय सफली, सप्तक्षेत्रीय शाश्वती।
ससाक्षरीयं प्रथमा, सप्त हन्तु भयाति मे ॥ અર્થાત. - જિનપ્રતિમાદિ સાત ક્ષેત્રોની જેમ સંકૂલ તથા ભરતાદિ સાત ક્ષેત્રોની જેમ શાશ્વત એવી પ્રથમ સપ્તાક્ષરી (નમો અરિહંતાણ) મારા સાત ભયોને દૂર કરે છે.
