________________
પાંચ પ્રકારના આચારના નામો પરથી ગાથાનો અર્થ કરતા શ્રી મહેલગીરીએ નીચે મુજબ આપ્યા છે : पच्चप्रकारं ज्ञान - दर्शन - चारित्र - तपो - वीर्यमेदति ભગવતીજીની વ્યાખ્યા કરતા ભગવાન અભયદેવ સુરિશ્વરજી ૩રું દર્શાવીને જણાવે છે: सुतत्थाविअ लक्खणजुत्तो, गच्छस्स मेढिमुओय गणतत्ति विप्पमुव्वो अत्थं वाएडू आयारओ।
અર્થાત્. – સૂત્ર તથા અર્થને જાણનાર, લક્ષણથી યુક્ત, ગચ્છના નાયક, ગણની ચિંતામાંથી વિમુક્ત એવા આચાર્ય ભગવાન અર્થની વાચના આપે છે.
વ્યસંગ્રહમાં સિદ્ધાંત ચક્રવર્તી નેમિચંદ્રસુરિ આચાર્યનું વર્ણન કરતા લખે છે કે : दंसणणाणपहाणे चोरियचारितवरतवायारे। अप्पं परं च जुंजई सो, आयारओ मुणी झेओ॥
અર્થાતુ. - જે મુનિ, દર્શન, જ્ઞાન, વિર્ય, ચારિત્ર અને ઉત્તમ તારૂપી આચારમાં પોતાને અને અન્યને જોડે છે તે આચાર્ય છે.
વળી, મા મદ્રયા વયને સેવ્યને રૂલ્યવાર્ય શ્રી જીનશાસન સંબંધી તત્વોના ઉપદેશકો હોવાથી તેના અર્થી આત્માઓ વડે જેઓ વિનયાદિ મર્યાદાપૂર્વક સેવાય તે આચાર્ય.
ગાવા જ્ઞાનવાદ્રિ તત્ર સાધવ: ભાવાર્થ જ્ઞાનચારાદિ પાંચ પ્રકારનો ભાવાચાર તેનું સ્વયં પાલન કરવામાં અને અન્ય અર્થી આત્માઓને પાલન કરાવવામાં સાધુ - કુશળ તે આચાર્ય
મા મયા માતાપિયા વારે વિહાર તત્ર સાધવા માસકલ્પાદિરૂપી મર્યાદા વડે જે ચાર એટલે વિહાર તેમા સાધુ (નિપુણ) તે આચાર્ય. નમસ્કાર મહાત્મયમાં આચાર્ય સિદ્ધસેન દિવાકર આચાર્ય ભગવંતનું વર્ણન કરતા લખે છે:
आचारा यत्र रविरा : आगमा शिवसड्रमा :।
आयापाया गतापाया :, आचार्य तं विदुर्बुधा : ॥ અર્થાતુ. આચારે જેમના સુંદર છે, જેમના આગમો મોક્ષ મેળવી આપનારા છે અને જેમના લાભના ઉપાયો નુકશાન વિનાના છે તેમને ડાહ્યા માણસો આચાર્ય કહે છે.
આચાર્ય એટલે પરમ ઉપકારી પુરુષ મહોપાધ્યાય શ્રીમદ યશોવિજયજીએ આચાર્ય ભગવંતનું સ્વરૂપ વર્ણવતા લખ્યું છે : નિત્ય અપ્રમત્ત ધર્મ ઉપદેશે, નહિ વિકથા ન કષાય, જેને આચાર જ નમીએ, અકલુષ, અમલ, સમયારે
જે નિત્ય અપ્રમત્તભાવથી ધર્મનો ઉપદેશ કરે, વિકથા ને કષાયભાવથી સદા મુક્ત રહે, જેમનું મન સદા અકલુષિત, નિર્મળ અને સરળ હોય છે, આવા એવા આચાર્ય ભગવંત નમસ્કારને પાત્ર છે.
आचनीति हि शास्त्रार्थ, आचार् स्थापत्यवि
आचरति सव्यं यस्मा, दाचार्य परिकी]ते । અર્થાત - જે શાસ્ત્રોર્થોના જ્ઞાનનું સંપાદન કરે. સ્વયં એ જ્ઞાનને આચરણમાં ઉતારે અને અન્યને પણ આચારનિષ્ઠ બનાવે તે આચાર્ય છે.
