________________
જાપના સમય માટે વાતવરણ શાંત હોય, સૂર્ય ઉગતા પહેલાની એક ઘડી અને પછીની એક ઘડી અને સૂર્યાસ્ત પહેલાની એક ઘડી ને પછીની એક ઘડી જાપ માટે ઉત્તમ કાળ કહેવાયો છે. વળી ત્રિસંધ્યાનો સમય પણ જાપ માટે ઉત્તમ ગણાયો છે. જાપ માટે નિશ્ચિત સમય નક્કી કરવો ને ત્યારે જ રોજ જાપ કરવો જોઈએ. જાપ માટેનો સ્થાન ને સમય એક રહે તો વધુ બળ મળે છે. દિશા ઉત્તર યા પૂર્વ રાખવી અથવા જે દિશામાં દેવાધિદેવનું મુખ હોય તે રીતે બેસવું.
જાપ કરતી વખતે બેસવા માટે ઉનનું સફેદ રંગનું આસન રાખવું. બહારગામ જવાનું થાય ત્યારે પણ આસન સાથે રખવું. એ જ રીતે વસ્ત્રો પણ સફેદ રંગના પહેરવા અને એ વસ્ત્રોને વારંવાર ધોવા નહીં. વસ્ત્રોને બદલી ન નાખવા. વળી આરાધનામાં વિવિધ યોગાસનો પણ મહત્ત્વનો ભાગ ભજવે છે માટે શ્રી નવકાર આરાધના માટે પદ્માસન, અર્ધપદ્માસન, સુખાસન કે શાસ્ત્રોક્ત આસન રાખવું જોઈએ. આસન બાંધવાથી મન બંધાય છે. મન બાંધવાથી એકાગ્રતા બંધાય છે. તેથી હાલક ડોલક મન એક પદાર્થમાં પરોવાય છે ને પાપપ્રતિકારક શક્તિ વધે છે.
જાપ બાબતમાં આચાર્ય હરિભદ્રસૂરિજીએ યોગબિંદુમાં એમ કર્યું છે કે ચિત્તની ગતિ વિચલિત થવા માંડે ત્યારે જાપનો ત્યાગ કરવો. વ્યાકુલચિત્ત વખતે જાપનો ત્યાગ કરવાથી માયાચારનો ત્યાગ થાય છે. આ વખતે વિશ્રાંતિ લેવાથી જાપમાં સારી રીતે પ્રવૃત્તિ થાય છે. જેટલી સમય મર્યાદા નક્કી કરી હોય તેટલા સમય માટે જાપ કરવો.
આ રીતે અમુક ચોક્કસ આસને અને મુદ્રાએ, ચોક્કસ જગ્યાએ, ચોક્કસ સંખ્યામાં ચોક્કસ સમયે ધારાબદ્ધ રીતે જાપ કરવાથી અમુક વિશિષ્ટ પ્રકારનું વાતાવરણ બંધાય છે જે જાપ માં સારી રીતે લીનતા ઉત્પન્ન કરે છે.
(૩) શ્રી નવકારમંત્રના જાપ (ધ્યાન) કરવાની વિવિધ વિધિઓ
(ક) માળા દ્વારા જાપ ૧૦૮ મણકાની સફેદ સૂત, રત્ન, રુદ્રાક્ષ ઇત્યાદિકની નવકારવાળી પોતાના હૃદયની સમશ્રેણીમાં રાખી પહેરેલા વસ્ત્રને કે પગને સ્પર્શ કરે નહી તેવી રીતે ધારણ કરવી અને મેરૂનું ઉલ્લંઘન ન થાય તે રીતે વિધિ પ્રમાણે જાપ કરવો. આ રીતે ૧૦૮ વાર મહામંત્રનો જોપ કરાય છે. આ નવકારવાળી રોજ એક જ રાખવી તેને બદલવી નહીં. દાંત એકબીજાને અડે નહીં, જીભ દાંતને અડે નહીં તે રીતે મુખના ઉપરના ભાગમાં ચીટકેલી રાખવી.
‘આચાર દિનકર’ ગ્રંથમાં નવકારવાળી ગણવાની વિધિ બતાવી છે. જે માળાથી નવકારમંત્ર ગણવાનો હોય તે માળાની આ રીતે પ્રતિષ્ઠા કરાવવી જોઈએ.
“ હી રત્ને સુવર્ણ
બીજેર્યા રચિતા જપ માલિકા સર્વ જાપેસુ સર્વાણિ
વાંછિતાની પ્રચ્છતિ’
ઉપરના મંત્રાક્ષરો દ્વારા સુયોગ્ય સાધુ ભગવંત, સાધ્વીજી પાસે અથવા શ્રદ્ધાસંપન્ન શ્રાવક પાસે શુભ દિવસે, શુભ તિથિએ અને શુભ મુહૂર્તમાં પ્રતિષ્ઠા કરાવવી. નવી નવકારવાળીને ઉ૫૨ના શ્લોકમંત્રથી ૧૦૮ વાર મંત્ર અને વાસક્ષેપથી માળાને અધિવાસના કરવી. ને માલાને ખૂબ સન્માનપૂર્વક યોગ્ય સાથે રાખવી.
૮૧
