________________
(ખ) શંખાવર્ત દ્વારા જાપ :
માળા વડે થોડો સમય જાપ કર્યા પછી નંદાવર્તથી મંત્ર ગણવાનો અભ્યાસ પાડવો. નંદાવર્તથી ૧૨ ની સંખ્યા જમણા હાથ પર ગણવો એન શંખાવર્તથી ડાબે હાથે નવની સંખ્યા ગણવી આ રીતે બારની સંખ્યા નવ વાર ગણવાથી ૧૦૮ થશે.'’
ડાબા હાથે શંખાવર્ત
૪
૫
८
ξ
८
છ
૩
૨
૧
૦ ૦
૩
૨
૧
૪
૭
८
જમણા હાથે નંદાવર્ત
૫
૧૨
દ
૧૧
૯
૧૦
(ગ) અક્ષરધ્યાન :
મહામંત્રના અક્ષર સાથે ચિત્તનું જોડાણ થાય તે માટે શરૂઆતમાં (કાળા રંગ પર સફેદ અક્ષરોવાળું છાપેલું કાર્ડ સામે રાખી વાંચવું) નેત્રો બંધ કરીને નવકારમંત્રના અક્ષરો નજર સમક્ષ લાવવા. નજર બંધ કરીને સામે એક કાળું પાટિયું ધારવું. પછી ધારણાથી જ હાથમાં ચાકનો કક.ડો લઈને તેના પર ‘નમો’ એમ ધારણાથી લખવું એટલે લખેલું દેખાશે. ન દેખાય ત્યાં સુધી ફરી ફરીને એ પ્રયત્ન ચાલુ રાખવો. પછી ‘અરિહંતાણં' લખવું. ફરી ફરી પ્રયત્ન કરવાથી દેખાશે. આ રીતે નવે પદો માટે પ્રયત્ન કરવો.
અક્ષર ધ્યાન ધરવાની બીજી રીતે એ છે એક ચાંદીનું ખોખુ ધારવું જેમાં હીરા જડવાના બાકી છે. પછી સફેદ હીરાનો એક ઢગલો ધારવો પછી આંખો બંધ કરી ધારણાથી તેમાં હીરા લઈ એક એક હીરો ક્રમશઃ ચાંદીના ખોખામાં મૂકવા નવકારના ‘ન’ નો આકાર બતાવવો. એ રીતે ‘મો' આદિ બધા અક્ષરો ધારણાથી બતાવવા. તે અક્ષરો સફેદ હીરા જેવા ચળકતા દેખાશે. ત્યા પછી બીજા ચાંદીના ખોખામાં ‘નમો સિદ્ધાણં' માણેકથી (લાલ રંગ) બનાવવા. ત્રીજા ચાંદીના ખોખામાં પોખરાજથી (પીળો રંગ)‘નમો આયરિયાળ' બનાવવું. ચોથા ખોખામાં નીલમથી (લીલો રંગ) ‘નમો વાાયાળું બનાવવું તથા પાંચમાં ખોખામાં શનીના રત્નો જડી નમો હોર્ સવ્વસાહૂણં લખવું. આ રીતથી કલ૨ જોવાનો અભ્યાસ પડશે. જેમ જેમ અભ્યાસ વધે તેમ તેમ દરેક પદના અક્ષરો સ્પષ્ટ દેખાશે. શરૂઆતમાં ન દેખાય તો પણ અભ્યાસ ચાલુ રાખવો. અભ્યાસ ચાલુ રાખવાથી જરૂર દેખાશે. ને એકાગ્રતા વધશે. ધીમે ધીમે અક્ષરો દેખાય ત્યારે મંત્ર સાથે સંબંધ બંધાયછે. મંત્રમાં આપણું ચૈતન્ય ભળેછે. આપણા આત્મપ્રદેશમાં અક્ષરધ્યાનથી એક કંપન થાય છે. જેનાથી અનાદિના મોહનીય કર્મના સંસ્કારો મંદ પડે છે. આત્માના શુદ્ધ ચૈતન્યની દિશામાં વિકાસ થાય છે. આ રીતે મંત્રની ચૂલિકામાં ચાર પદોમાં બતાવેલ ફળનો અનુભવ થાય છે.
૮૨
(ઘ) પદસ્થ ધ્યાન ઃ
યોગીસમ્રાટ શ્રી હેમચંદ્રાચાર્યજીએ યોગશાસ્ત્રના આઠમાં પ્રકાશમાં પદસ્થ ધ્યાનનું વર્ણન કરતા લખ્યુ :
अष्टपत्रे सिताम्भोजे, कर्विकायां कृतस्थितम् । आद्य सप्ताक्षरे मन्त्रं, पवित्रं तिन्तयेत तत् ॥ सिद्धिादिकचतुष्कं च दिपपत्रेषु यथाक्रमम् । चूला पादचतुष्कं च, विदिकपत्रेषु चिचयेत ॥
આઠ પાંખડીવાળું શ્વેતકમળ ચિંચવવું તે કમળની કર્ણિકામાં એટલે મધ્ય ભાગમાં સાત અક્ષરવાળા પહેલા
