________________
પ્રકરણ - ૮
શ્રી નવકારમંત્રનું વૈજ્ઞાનિક વેશ્લેષણ વર્તમાનયુગ વૈજ્ઞાનિક યુગછે. વૈજ્ઞાનિક્યુગમાં અનુભવાત્મક જ્ઞાનને જ સ્વીકાર્ય ગણાય છે. શ્રદ્ધા, ચમત્કાર ઇત્યાદિની આ યુગ ઉપેક્ષા કરે છે. કેટલાક બુદ્ધિજીવી વર્ગ આ વિષયો પ્રત્યે પૂજ્યાભાવ રાખે છે પણ છતાંય તેઓ તેમને વાસ્તવિક જીવનથી અલગ ને અલાયદા રાખે છે. “શ્રી નવકારમંત્રનું વિશ્લેષણ' આ પ્રકરણ ઉમેરવાની જરૂર એટલે પડી કે તે દ્વારા પ્રસ્થાપિત કરવું છે કે શ્રી નવકારમંત્ર એ માત્ર શ્રદ્ધા કે ચમત્કાર નથી. તેની સાધના દ્વારા તેના પરિણામોને અનુભવી શકાય છે. તેમાં સંપૂર્ણ વાસ્તવિકતાના દર્શન કરી શકાય છે ને આથી કેટલાકઆધુનિક ચિંતકોએ આ મંત્રમાં રહેલા વૈજ્ઞાનિકતાને પણ દર્શાવી છે. ભારત વર્ષ હંમેશા પોતાના પ્રાચીન સંસ્કૃતિનું સન્માન કરે છે, તેથી આધુનિક તત્ત્વજ્ઞો મંત્રની પ્રાચીન, શાસ્ત્રીય વ્યાખ્યાઓનું સન્માન કરે છે. સ્વીકારે છે. સન્માને છે. પરંતુ યુગ-પરિર્વતન સાથે યુગની સાથે રહેવા મંત્રની પ્રાચીન શાસ્ત્રીય વ્યાખ્યાઓમાં રહેલી વૈજ્ઞાનિકતાને ચોક્કસ રીત ઉપસાવી મંત્રનું વૈજ્ઞાનિક વિશ્વલેષણ કરે છે, જે નીચે પ્રમાણે છે:
જે વ્યક્તિત્વ શક્તિ ચેતના અને આનંદ આ ત્રિપુટીથી સંપન્ન હોય તે જ વ્યક્તિત્વ પૂર્ણ વ્યક્તિત્વ કહેવાય. માનવીમાં શક્તિ છે પરંતુ શક્તિથી વિશેષ તેનામાં ચેતનાનો વિકાસ છે, ને તેથી પોતાની અલ્પશક્તિનો ઉપયોગ એ પ્રકારે કરે છે કે પોતાનાથી પ્રચંડ શક્તિશાળી જાનવરોને પણ નિયંત્રણમાં લઈ તેમની પાસે ધાર્યું કામ કરાવે છે. શક્તિની અપેક્ષાએ બુદ્ધિ મોટી હોય છે, બળવાન હોય છે. વુધર્યસ્થ વ« તી જેની પાસે બુદ્ધિ છે તેની પાસે બળ છે. આમ, માનવી પાસે શક્તિ છે. ચેતના છે પણ ત્રીજી વસ્તુ “આનંદ' નથી. માનવી પોતાની ચેતનશક્તિનો સમ્યગુ ઉપયોગ કરવાનું જાણતો નથી. પોતાની આ શક્તિનો ઉપયોગ કરી પોતે પણ ઉગ અનુભવે છે અને બીજાને પણ ઉગ કરાવે છે ને તેથી આનંદ નો અનુભવ કરતો નથી ને તેનું વ્યક્તિત્વ અધૂરું રહી જાય છે. આથી એવા કોઈ માધ્યમની જરૂર પડે છે કે જે આ શક્તિને યોગ્ય દિશામાં પ્રવાહિત કરી આનંદ પ્રાપ્ત કરાવે. એવી ઉર્જાની જરૂર છે જે શક્તિઓનું દિશાંતરણ કરાવે. માનવીના ભાવમંડળને શુદ્ધ કર આભામંડળને તદન વિશુદ્ધ બનાવે, માનવીમાં રહેલી કૃષ્ણ - નીલ - કાપોત લેશ્યાને રેચન દ્વારા તેજો - પદ્મ - શુદ્ધ લશ્યામાં પરિવર્તિત કરી તેના સમગ્ર વ્યક્તિત્વને આનંદથી ભરી દે. માનવીમાં રહલ આ ચેતનાશક્તિને મૂછિત અવસ્થામાંથી જાગૃત કરનાર મુખ્ય ત્રણ માધ્યમ છે : ૧) ધ્યાન ૨) તંત્રશાસ્ત્ર ૩) મંત્ર. ધ્યાનથી ચૈતન્ય કેન્દ્રો જાગૃત બને છે. તેનાથી ભાવ નિર્મળ રહે છે. જે વિચારને શુદ્ધ કરે છે. જ્યારે તંત્રશાસ્ત્રો, ચેતનાના વિકાસના, ઈન્દ્રિયજયતા, જ્ઞાનશક્તિઓના અનેક પ્રયોગો આપ્યા છે. જ્યારે મંત્ર એ ભાવોને બદલવાનું એક અત્યંત શક્તિશાળી સાધન છે. મંત્ર એટલે “શબ્દ” મંત્ર પ્રયોગ એટલે “શબ્દ પ્રયોગ તન અને મન સાથે મંત્રનો ઘણો મોટો સંબંધ છે. મંત્રના શબ્દો માનવીની ચેતનાશક્તિને સ્પર્શે છે અને તેના સ્પર્શથી ચેતનાશક્તિ જાગૃત રહે છે. યોગ્ય દિશામાં વહેવા લાગે છે અને માનવીના અસ્તિત્વને આનંદથી ભરી દઈ તેને પૂર્ણ વ્યક્તિત્વ પ્રાપ્ત કરાવે છે. મંત્રના શબ્દો માનવીના ભાવતંત્રને આંદોલિત કરી તેને નિર્મળ બનાવે છે. મંત્ર ચેતનાનું ઉધ્વરોહણ કરે છે. મંત્રસાધના એટલે, માનવી એક સેતુ પર ઊભો રહીને ચેતનાશક્તિની બંને બાજૂનું (ઊર્ધ્વ-અર્થો) નિરીક્ષણ કરી બંનેના પરિણામોની સમાલોચના કરી નિર્ણય કરે કે કઈ તરફ જવું મારા હિતમાં છે. મંત્રસાધનાથી માનવી પોતાની સંજ્ઞાઓને તોડે છે. મૂછને પરાજીત કરે છે ને વૃત્તિઓને બદલે છે.
