________________
સુખની ઇચ્છા કરવી, બધાને ક્ષમા કરવી, બધાને મિત્ર માનવા, બધાના દુઃખ દૂર થાય તેવી ઇચ્છા
કરવી વગેરે ગુણો આત્મદર્શિત ભાવ વિકસાવવામાં જરૂરી છે. ૪. પરમાત્મદર્શિત્વ - અર્થાત મારો આત્મા પરમાત્મા સમાન છે. સિદ્ધ ભગવાનનો જે સ્વભાવ છે તે જ
આત્માની યોગ્યતા છે. આત્મદર્શિત ભાવથી જ પરમાત્માદર્શિત્વ ભાવ પ્રગટ થાય છે. આ ભાવથી
સાધકને પોતાને આ મંત્રની આરાધનાથી શું મેળવવાનું છે તે સ્પષ્ટ થાય છે. વળી ધ્યાન કરનાર સાધક કેવો હોવો જોઈએ તે બતાવતા કહ્યું :
(૧) તચ્ચિત - અર્થાત્ ધ્યાનાદિમાં ચિત્તવાળો (૨) તન્મન - તેમાં મન વાળો, વિશેષ ઉપયોગવાળો (૩) તેલ્લેશ્ય - તેમાં વેશ્યાવાળો - શુભ પરિણામવાળો (૪) તદધ્યવસિત - તેમાં અધ્યવસિત - ઉત્સાહવાળો જીવ (૫) તત્તીવ્રાધ્યવસાય - વિશેષ પ્રકારના પ્રયત્નવાળો (૬) તદર્થોપયુક્ત - તેના અર્થમાં ઉપયોગવાળો જીવ (૭) તદપિકરણ કરણોનો એટલે મન, વચન કાયાના યોગને તેમાં સારી રીતે જોડનારો (૮) તદ્ભાવનાભાવિન તેની ભાવનાથી ભાવિન થયેલો જીવ (૯) સામાજોપયોગરૂપ ચિત્ત ] (૧૦) વિશિષ ઉપયોગ રૂપ મન
ચિત્તની સ્થિરતાવાળો (૧૧) શુભ પરિણામરૂપ મન આ રીતેના ગુણસહિત ક્રિયા ધ્યાતા ને ધ્યેય સમુખ લઈ જાય છે.
વળી પૂર્વભૂમિકારૂપે સાધકમાં શારીરિક માનસિક બળની પૂર્ણતા હોવી જરૂરી છે. સાધકના મનમાં ખરાબ વિકાર, અશુભભાવના અને વિકાર હોવા જોઈએ નહીં. વળી ઇન્દ્રિય - કષાયનો જપ, મિતાહારીપણું, બ્રહ્મચર્ય, શ્રદ્ધા, મૌન, દયા દાક્ષિણ્યતા વગેરે ગુણો હોવા જોઈએ. વળી સાધકે કુંભક, રોચક ને પૂરકનો અભ્યાસ કરી મનને એક જ સ્થળે રોકી રાખતા શીખવું જોઈએ. શરીર પણ અત્યંત સહનશીલ બનાવવાની આવશ્યક્તા છે.
વળી સાધકે એકાગ્રતાનો ઘણો અભ્યાસ કરવો જરૂરી છે. કારણે પ્રાધાનાં મને તીવ્ર વિપા એટલે ચિત્તની એકાગ્રતા તે વડે કરાયેલું કર્મ તીવ્રવિપાક એટલે ઉત્કટ ફળ આપનારું થાય છે.
હૃદયરૂપી પુસ્તકના કોરા કાગળ પર ધ્યાનરૂપી કલમ વડે પોતાના નામની જેમ પંચપરમેષ્ટિના નામને લખતા હોઈએ તેવી એકગ્રતાપૂર્વક જાપ કરવાની ટેવ પાડવી જોઈએ. નવકારમંત્રની આરાધના કરવા બેસતા પૂર્વેનિર્વિને ગણી શકાય અને તેમાં આવતા વિદ્ગોનું નિવારણ કરી શકાય તે માટે રક્ષક પાંજરા રૂપે ‘વજપંજર સ્તોત્ર' ગણીને શ્રી નવકાર ગણવાનું વિધાન છે. તે સ્તોત્રમાં જુદા જુદા પદો દ્વારા દેહના અંગોની રક્ષા કરાય છે, તે સ્ત્રોત્ર આ પ્રમાણે છે :
ૐ પરમેષ્ઠિ નમસ્કાર, સાર નવપદાત્મક, આત્મરક્ષાકરે વજ - પંજરાન્ચે સ્મરામ્યહં.
૭૯]
