Navkar Mahamantra Ek Adhyayan

Author(s): Chhaya Shah
Publisher: Chhaya Shah

Page 93

જોઈએ. તેમનું સતત મનન ચિંતન કરી આત્મસાત કરી લંવું જોઈએ. પરમેષ્ઠિ ભગવંતનો આપણા પર કેટલો ઉપકાર છે, એમના ઋણ નીચે આપણે કેટલા દબાયેલા છીએ એનો ખ્યાલ જાપ કરનાર સાધકને હોવો જોઈએ. ખરી રીતે તો શ્રી મહાનિશીથ આદિ સૂત્રોના અને શાસ્ત્રોક્ત વિધિવિધાન પ્રતિ પૂરો આદર રાખવાવાળા નિગ્રંથ મુનિરાજના મુખથી શ્રી ઉપધાન આદિ તપ કરવા સાથે ગ્રહણ કરેલા નવકારજ વિધિપૂર્વક ગ્રહણ કરેલો ગણાય. એટલે કે નવકારમંત્રની આરાધના કરનારે આ ‘ઉપધાન તપ’ કરી ને પછી જ ગુરુમુખે ગ્રહણ કરી આ મંત્રની આરાધના શરૂ કરાય.
પૂર્વભૂમિકા રૂપે સાધકે જાપનો ઉદેશ્ય પહેલેથી જ સ્પષ્ટ અને નિશ્ચિત કરી લેવો જોઈએ. આમ તો આત્મકલ્યાણ માટે જ આ મંત્ર ગણવો જોઈએ એ જ પ્રશસ્ત ઉદેશ્ય છે. સર્વ જીવરાશિનું હિત થાઓ, સર્વ જીવોને પરમાત્માનાં શાસનના રસિયા બનાવું, ભવ્યાત્માઓ મુક્તિ પામો, સંધનું કલ્યાણ થાઓ, મારો આત્મા કર્મમુક્ત થાવ, વિષય
કષાયની પરવશતાથી હું જલદી મુંકાઉં, વગેરે ઉદ્દેશ્યોમાંથી કોઈપણ પ્રશસ્ત ઉદેશ્ય નક્કી કરવો ને સાધકને વિશ્વાસ હોવો જોઈએ કે તેના ઉદેશ્યની સફળતા નવકારમંત્રના જાપના પ્રભાવથી થવાની જ છે.
-
પૂર્વ ભૂમિકા રૂપે શ્રી નવકારમંત્રની આરાધના કરનાર સાધકમાં કેટલાક ગુણો હોવા અત્યંત જરૂરી છે. શ્રી નવકારમંત્રનો અધિકારી શ્રદ્ધા, સંવેગ આદિ ગુણોથી વિભૂષિત હોવો જોઈએ.
પંચ પરમેષ્ઠિ ધ્યાનમાલામાં મહામંત્રનો જાપ કરનાર માટે કહ્યું :
શાંતદાંત, ગુણવંત, સંતન સેવાકા૨ી વારિત વિષય કષાય, જ્ઞાન દર્શન સુવિચારી સ્યાદવાદ રસરંગ, હંસપરિ સમરસ ઝીલે શુભ પરિણામ નિમિત્ત, અશુભ સવિ કર્મને છીલે તાદેશ નર પરમેષ્ઠિપદ, સાધનાના કારણ લહે
શાહ શામજી સુતરત્ન, નભિદાસ ઈણિપરે કહે
અર્થાત્ - શાંત, ઇન્દ્રિયોને જીતનાર, અહિંસા વગેરે ગુણોનો સ્વામી, સંત પુરુષોની સેવા કરનાર વિષય - કષાયને જેણે વારેલા હોય, જે જ્ઞાન અને દર્શનનો આરાધક હોય, દરેક કાર્ય વિવેક – વિચારપૂર્વક કરનાર હોય. સ્યાદવાદ – અનેકાંતવાદથી રંગાયેલો હોય, હંસની માફક શમરસમાં ઝીલનારો હોય, જે શુભ પરિણામના નિમિત્તોનો શોધનારો હોય, બધા અશુભ કર્મોનેછેદનાર હોય, એજ વ્યક્તિ પંચપરમેષ્ટિની યોગ્ય જપ આરાધના કરી શકે એમ શામન શાહનો પુત્ર નમિદાસ કહે છે. વળી પૂર્વભૂમિકા રૂપે સાધકનું ચિત્ત ચંચળતાથી મુક્ત હોવું જોઈએ. શાંતિ સમર્પણ ને સમતાથી સાધકનું ચિત્ત વાસિત હોવું જોઈએ. પૂર્વભૂમિકા રૂપે સાધકમાં નીચેની યોગ્યતાઓ હોવી જરૂરી છઃ
૧. કૃતજ્ઞતા – અરિહંત આદિ પંચપરમેષ્ઠિ નમસ્કારને પાત્ર છે, કારણ કે તેઓ પ૨મ ઉપકારી છે તેથી તેમના પત્યે નમ્રતાભાવ સાધક હૃદયમાં હોવો જરૂરી છે.
૨. પરોપકા૨ – તીર્થંકર પ્રભુ પણ જગતને મોક્ષનો માર્ગ બતાવી પરોપકાર કરે છે. કોઈપણ ધર્માનુષ્ઠાનના મૂળમાં પરહિતની ભાવના આવશ્યક છે. આથી સાધકના હૃદયમાં પરોપકારભાવ હોવો આવશ્યક છે.
આત્મદર્શિવત્વ સાધકના હૃદયમાં સર્વ જીવો પ્રત્યે આત્મદર્શત્વભાવ અર્થાત્ જગતના બધા જ આત્માઓ મારા જેવા આત્મા છે તેવો ભાવ ભાવવો જોઈએ. ‘શુદ્ધ અંતઃકરણથી બધા જ જીવોના
૩.
૭૮