________________
લોકોના ધર્મ - ધનને રક્ષી આધ્યાત્મ -હિતની અનેકવિધ કાળજી તથા ઉદ્યમ કરે છે. મિથ્યામતી, પાખંડી, કુમતવાદીઓ વગેરેનો નિગ્રહ કરે છે.
આ = મર્યાદાથી - તે સંબધે વિનયથી + અર્થ ને ય: જેની સેવા થાય છે તે અર્થાતું. જિનશાસનના અર્થની ઉપદેશકતા વડે તે ઉપદેશકતાની ઇચ્છા રાખનાર જીવો જેને સેવે તે આચાર્ય.
પંચવિહ આયાર, આયરમાણ તથા પયાસના
આયાર હંસંતો – આયરિયા તેણ વર્ચ્યુતિ અર્થાત. - જે પાંચ પ્રકારનો આચરનારા તથા પ્રકાશક - દેખાડનારા છે અને જે આચારનો ઉપદેશ છે, તેને આચાર્ય કહેવામાં આવે છે. તેમાં મુખ્ય શબ્દ “આચાર' લેવામાં આવ્યો છે. તેનો અર્થ આ = મર્યાદાઓ + વિહાર એ થાય છે. આ = ઇM - થોડું - અપરિપૂર્ણ + ચાર = શિષ્ય, તેને વિશે જે જે સાધુ - ભલા છે તે આચાર્ય. એટલે જે અપરિપૂર્ણ – આ યુક્ત છે કે અયુક્ત એવો ભેદ પાડવામાં અનિપુણ પણ વિનયી એવા શિષ્યને યથાર્થ શાસ્ત્રાર્થ ઉપદેશ કરી શકે તે આચાર્ય. જે આદરવા યોગ્ય = અંગીકાર કરવા યોગ્ય વસ્તુને પોતે અંગીકાર કરે અને બીજા પાસે કરાવે તે આચાર્ય (આચાર - આચરવું)
વળી, આચાર્યમાં વિશેષ ગુણો તરીકે શ્રી જિનશાસનની પ્રભાવક્તા, સુરક્ષિત આગમ પરિપાટી, અનેક ભાષાઓનું જ્ઞાન, સ્વ – પર શાસ્ત્ર કુશળતા, પ્રજ્ઞાપન શક્તિ, સુયોગ્ય શિષ્ય સમૂહનું નેતૃત્વ, ભવ્ય ઓજસ, દેશનાલબ્ધિ, પંચાચારપ્રચાર, અપ્રમતતા, શુદ્ધઘર્મકથન વગેરે અનેકાઅનેક વિશેષતાઓ હોય છે. આગામોમાં આચાર્યનું વર્ણન કરતા લખ્યું છે કે તેઓ કુશળ, જિતેન્દ્રીય, નિર્ભય, જિનપરિષહ, નિરહંકારી, સંસ્કાર લાભાલાભથી સમપરિણામિ, અચપલ, અસંક્લિષ્ટ ચિત્તવાળા, દશ પ્રકારના આલોચનાદોષના જ્ઞાતા, સન્માર્ગ – ઉન્માર્ગના જ્ઞાતા, અઢાર પ્રકારના આચારના જ્ઞાતા, અપ્રિબદ્ધ વિહારી, ચાર પ્રકારની વિશુદ્ધ બુદ્ધિધારક, પંચમહાવ્રત ધારક, વિકથા વર્જક, નિઃશલ્ય, સવિશુદ્ધ બ્રહ્મચારી વગેરે લક્ષણોથી યુક્ત હોય છે. વળી તેઓ પૃથ્વીની જેમ સહનશીલ હોય છે. મેરૂપર્વત સમાન અચલ હોય છે, ચંદ્રમાં સમાન સૌમ્ય હોય છે, સાગર સમાન ગંભીર હોય છે, સ્વસમય પરસમયના જ્ઞાતા હોય, આલોચના દાનમાં અપરિશ્રાવી હોય છે, કાલજ્ઞ, ભાવાજ્ઞ, દેશજ્ઞ હોય, અસંભ્રાત હોય, અનુવર્તક હોય, નિર્લોભી, નિસ્પૃહી હોય નવકલ્પપી શાસ્ત્રોક્ત વિહાર કરનારા હોય, નિર્દોષ ગોચરચર્યાના પાલનહાર હોય.
વળી આચાર્ય સારણા – વારણ – ચેયણા - પડિચેયણાથી ગચ્છને સાધનામાં ઉઘુક્ત રાખે છે, સારણા - પોતાના હાથ નીચે રહેલા સાધુઓને સદાચારી બનાવવા તેમના દોષોનું સ્મરણ કરાવે.
વારણા - ચારિત્રમાં દોષો લાગ્યો તેનું નિરાકરણ કરે ચેયણા - તેમને ઈષ્ટ ઉપયોગી સન્માર્ગે વાળવા પ્રેરણા કરે. પડિચેયણા - જરૂર પડે તો વારંવાર પ્રેરણા કરે આવી શાસ્ત્રાનુસારી પદ્ધતિઓ વડે શાસનની ઉત્પત્તિમાં મહત્વનું પ્રદાન કરે.
શાસ્ત્રોમાં આવા આચાર્ય (ગુરુ) ને કાષ્ટની નૌકાની ઉપમા આપી છે, જે સંસાર સમુદ્રને પાર પામે છે અને અનેક આશ્રિતોને સંસાર સમુદ્રથી પાર પહોંચાડે છે.
આચાર્ય શાસ્ત્રોક્ત મર્યાદાપૂર્વક આચારોનું પાલન કરાવવાવાળા છે. આચાર્ય સ્વયં જ્ઞાન, દર્શન ને ચારિત્રના
