Navkar Mahamantra Ek Adhyayan

Author(s): Chhaya Shah
Publisher: Chhaya Shah

Page 75

(૩) આચાર્ય મહારાજના ગુણો :
આચાર્ય ભગવંત ૩૬ ગુણોથી યુક્ત હોય છે.
‘પડિરૂવાઈ ચઉદસ, ખંતીસાઈ ય દવિહો ધમ્મો, બારસ ય ભાવણાઓ, સૂરિગુણા હુંતિ છત્તિસં.
પ્રતિરૂપાદિ ૧૪ ગુણ :
૧ પ્રતિરૂપ ૨ તેજસ્વી ૩ યુગપ્રધાન ઉત્કૃષ્ટ આગમના પરગામી અર્થાત્. સર્વ શાસ્ત્રના જાણકા૨ ૪ મધુર વચનવાળા પ ગંભી૨ ૬ ધૈર્યવન ૭ ઉપદેશમાં ત્તત્પર ૮ સાંભળેલુ નહીં ભૂલી જનારા ૯ સૌમ્ય ૧૦ સંગ્રહશીલ ૧૧ અભિગ્રહ મતીવાળા ૧૨ વિકથા નહીં કરનારા ૧૩ અચપળ ૧૪ પ્રશાંત હૃદયવાળા
ક્રાંતિ આદિ દશ ધર્મ :
૧. ક્ષમા ૨. આર્જવ ૩. માર્દવ ૪. મુક્તિ - અલોભ ૫. તપ ૬. સંયમ ૭. સત્ય ૮. શૌચ ૯. અકિંચનત્વ ૧૦. બ્રહ્મચર્ય આ દશ પ્રકારનો યતીધર્મ
બાર ભાવના :
૧. અનિત્ય ભાવના ૨. અશરણ ભાવના ૩. સંસાર ૪. એકત્વ ૫. અન્યત્વ ૬. અશુચિ ૭. આસ્રવ ૮. સંવર ૯. નિર્જર ૧૦. લોકસ્વરૂપ ૧૧. બોધિદુર્લભ ૧૨. ધર્મભાવના.
બીજા પ્રકારે આચાર્યમહારાજના ૩૧ ગુણો વર્ણવતા કહ્યુ છે :
અઠવિહા ગણિસંપઈ, ચઉગ્ગુણા નવર્િં હુંતિ બત્તીસં વિણઓએ ચઉલ્લંઓ, બત્તીસગુણા ઇએ ગુરુણો
(પ્રવચન સારોદ્વાર)
અર્થાત્. - સાર - અવિધ - આઠ પ્રકારની ગણિ - સંપદાના ચાર - ચાર ભેદ કરતા બત્રીસ થાય છે. તેની સાથે વિનયના ચાર ભેદ મેળવતા ૩૬ ગુણ થાય છે. આઠ સંપદા અને ચાર વિનયના નામ આ પ્રમાણે છે : ૧. આચારસંપત્. ૨. શ્રુતસંપન્. ૩. શરી૨પત્. ૪. વચનસંપત્. ૫. વાચનાસંપન્. ૬. જાતિસંપન્. ૭. પ્રયોગસંપત ૮. સંગ્રહપરિક્ષાંપત આ દરેક ભાગ મળી ૩૨ ગુણ થાય. હવે ચાર વિનય ૧. આચાર વિનય ૨. શ્રુતવિનય ૩. વિક્ષેપણ વિનય ૪. દોષપરિધાન વિનય એમ કુલ ૩૬ ગુણ થાય.
આચાર્ય ૩૬ ગુણોની ગણના ‘પંચિદિય – સૂત્ર’ માં કરવામાં આવીછે. વંવિત્યિ સંવરો એટલે પાંચ ઇન્દ્રિયો પર કાબુ રાખનાર. નવવિહવંમઘેનુત્તિધરો એટલે નવ પ્રકારની બ્રહ્મચર્યની વાડને ધારણ કરનાસ ઘુઽવિષાયમુદ્દો ચાર પ્રકારના કષાયથી મુક્ત, રૂસ અટ્ટારલનુળેન્હેિં સંનુત્તો આ પ્રમાણે અઢાર ગુણોથી યુક્ત પંચમહવ્યયનત્તો એટલે પાંચ મહાવ્રતો (અહિંસા, સત્ય, અચૌર્ય, બ્રહ્મચર્ય, અપરિગ્રહ) થી યુક્ત પંચવિદાયાર પાતળસમથો એટલે પાંચ પ્રકારના આચાર (જ્ઞાનાચાર, દર્શનાચાર, ચારિત્રાચાર, તપાચાર, વીર્યાચાર) નું પાલન કરવામાં સમર્થ પંચમિયોતિ ગુત્તો પાંચ સમિતિથી યુક્ત (ઇર્ષા, ભાષા, એષણા, આદાનભત્ત નિક્ઝેવણ તથા પરિષ્ઠાપાનિકા) થી યુક્ત તિયુત્તો ૩ ગુપ્તિ (મનગુપ્તિ, વચનગુપ્તિ, કાયગુપ્તિ) થી યુક્ત વછત્તીસમુખો ગુરુ મા મારા ગુરુ આ છત્રીસ ગુણના સ્વામી
છે.
આચાર્ય ભગવંતના ૧૨૯૬ ગુણો પણ ગણવામાં આવ્યા છે. આચાર્ય ભગવંતના છત્રીસ છત્રીસ ગુણોની છત્રીસી ગણાય છે. દા.ત. સાધુના ગુણ ૨૭ + નવકોટિ શુદ્ધ આહારના ૯ = ૩૬. બ્રહ્મચર્ય ગુપ્તિ ૯ +
૬૦