________________
શારીરીક સ્વસ્થતા જેટલી વિશેષ હોય તેટલી જનશાસનની ઉન્નતિ વિશેષ થાય. રાજા – મહારાજાને મળવાના પ્રસંગ પર તેમના વસ્ત્રની સ્વચ્છતા આવશ્યક છે. રાજાઓને જો ધર્મ પ્રત્યે વિશેષ શ્રદ્ધા ઉત્પન્ન થાય તો જનસમુદાયનું ગચ્છાચાર્ય પ્રત્યેનું આકર્ષણ વધે છે. રાજાઓ સાથે ચર્ચા - ધર્મોપદેશના સમયે પણ આચાર્ય મહારાજાના હાથ પગની શુદ્ધિ આવશ્યક છે. (૬) આચાર્ય પદની યોગ્યતા :
આચાર્ય પદ માટેની યોગ્યતાનું વર્ણન કરતા કહ્યું છે કે જાતિકુલ સંપન્ન હોય, સર્વાગ સંપૂર્ણ હોય, સશક્ત હોય, સ્વસમય - પરસમયના જ્ઞાતા હોય, શિષ્ય - શિષ્યાઓ રૂપ પરિવારથી યુક્ત હોય, સંપન્ન હોય, રૂપસંપન્ન હોય, નિરાભિમાની, નિસ્પૃહી, સરળ, નિર્લોભિ હોય, મુક્તિપુરીનો પૂર્ણ અભિલાષી હોય, આટલા લક્ષણોથી યુક્ત હોય તેવા ઉપાધ્યાય આદિને આચાર્ય પદ આપવું જોઈએ. વળી જે આચાર્ય બીજાને આચાર્ય પદવી જ્યારે આપે તેમનું પરમ કર્તવ્ય બની જાય છે કે તેઓ સુયોગ્ય આત્માને જ આચાર્ય પાટ પર પ્રસ્થાપિત કરે, આચાર્ય પદથી વિભૂષિત કરે, કારણ કે ભાવાચાર્ય એ શાસનના સ્તંભ છે. પોતાનો સુયોગ્ય શિષ્ય હોવા છતાં મોહવશ તેને આચાર્યપદ ન આપતા અયોગ્યને આચાર્ય પદ આપે તો તેમને વિરાધક કહેવામાં આવે છે. એવા અયોગ્ય આચાર્ય ચતુર્વિધ સંઘનું અહિત કરે તેનું મહાપાપ પદવી આપનાર આચાર્યને ભોગવવું પડે. (૭) આચાર્ય ભગવંતની વૈયાવચ્ચ:
સુયોગ્ય આચાર્ય મહારાજની વૈયાવચ્ચ કરવી એ ચર્તુવિધ સંઘનું પરમ કર્તવ્ય છે. આગમોમાં વિનયને ધર્મનું મૂળ બતાવી વિનયને ક્રમશ: મોક્ષની પ્રાપ્તિનું વિધાન બતાવ્યું છે. આથી વિનય યોગ્ય વ્યક્તિઓનો વિનય કરવો એ સ્વત : સિદ્ધ થાય છે. આચાર્ય ભગવાનની વૈયાવચ્ચ એ ચતુર્વિધ સંઘની, જિનશાસનની અને પંચપરમેષ્ઠિ વૈયાવચ્ચ છે. વિનય અને વૈયાવચ્ચ દ્વારા સયોગ્ય આચાર્ય ભગવંતની કૃપાદૃષ્ટિરૂપ ફળની પ્રાપ્તિ થાય છે. એમની કૃપાથી શિષ્યોને જ્ઞાનસર્જનની પ્રાપ્તિ સહજ ને સુલભ બને છે. ચારિત્ર પાલનમાં ઉત્સાહને સરલતા પ્રાપ્ત થાય છે. અશુભ કર્મોની નિર્જરાનો વિશિષ્ટ લાભ મળે છે ને મોક્ષની પ્રાપ્તિ અત્યલ્પ અવધિમાં થાય છે. આચાર્ય ભગવાનની વૈયાવવચ્ચ કરવાથી તેમની શારીરીક તથા માનસિક સ્વસ્થતા રહે છે. જેથી વિરોધીઓનો, વાદિઓનો સહજતાથી પરાજય કરી જિનશાસનની સમુન્નતિ વિશેષ થાય છે. દાનાત્માઓ, ભવ્યાત્માઓનો તેમના ઉપદેશ શ્રવણથી લક્ષ્મીનો સદ્ ઉપયોગ કરવાનો ઉત્સાહ વધે છે. આમ, ભાવાચાર્ય ના વૈયાવચ્ચથી જીનશાસનને ઘણા લાભ પ્રાપ્ત થાય છે. આવા ગુણોવાળા પંચાચારના પાલક અને પ્રવર્તક આચાર્ય ભગવંતના “આચાર’ ગુણનું પ્રણિધાન આચાર્ય નમસ્કાર પાછળ હોવું જોઈએ.
પરમાત્મા મહાવીર શાસનના આવા અનેક યુગપ્રધાન, ગચ્છાધિપતિ એવા ગુણવાન વિદ્વાન, મહા પ્રભાવક સિદ્ધાંત પારગામી આચાર્યો થઈ ગયા છે. આચાર્ય ભદ્રબાહુસૂરિ, આચાર્ય જીનદત્તસૂરિ, આચાર્ય હરિભદ્રસૂરિ, આચાર્ય સિદ્ધસેન દિવાકર, આચાર્ય પાદલિપ્તસૂરિ, દેવર્ધિ ગણિ ઈત્યાદિ.
(૪) ચોથા પરમેષ્ઠિ શ્રી ઉપાધ્યાય મહારાજ ચોથા પરમેષ્ઠિ સ્થાને સ્થિત ઉપાધ્યાય મહારાજનું સ્વરૂપ નીચે પ્રમાણે છે. (૧) ઉપાધ્યાય મહારાજનું સ્વરૂપ (૨) ઉપાધ્યાયજી વિશે શાસ્ત્રીય વ્યાખ્યાઓ
J ૬૨ ]
