________________
તરણ તારણ કરૂણાપર, જંગમ તીરથ સાર,
ધન, ધન, સાધુ સુસંકર, ગુણ મહિમા ભંડાર અર્થાત્ - નિરંતર ધર્મોપદેશ આપવામાં જે પરિશ્રમની ગણતરી નથી કરતા તથા ભવ્ય આત્માઓને આશ્રય લેવા માટે જેઓ સ્થિર દ્વિપ જેવા છે. બીજાને તારવામાં તત્પર છે આવા કરૂણાથી ભરપૂર સુખકરક સાધુપુરૂષ નિરંતર કરૂણાતત્પર હોવાથી તથા ગુણાંકને મહિમાના ભંડાર હોવાથી જંગમ તીર્થ તુલ્ય હોય છે અને જગતમાં વારંવાર ધન્યવાદને પાત્ર થાય છે. નમસ્કાર મહાત્મયમાં શ્રી સિદ્ધસેન દિવાકર આચાર્ય લખે છેઃ
मोत्मार: सर्वसङ्गनां, मोष्या नान्तर चौरणाम्।
मोदन्ते मुनयः काम, मोक्ष लक्ष्मी कडाक्षिता ।। અર્થાત્ - સર્વ અંગનો ત્યાગ કરનાર, રાગદ્વેષાદિ અંતર શત્રુઓથી નહીં લૂંટાનારા અને મોક્ષલક્ષ્મી વડે કટાક્ષપૂર્વક જોવાયેલ મુનિઓ અત્યંત આનંદ આપે છે.
‘વિસયસુહ નિયત્તાણ, વિશુદ્ધચારિત્ત નિયમ જુત્તાણું
તચ્ચ ગુણ સાયાણ, સાહણ કિરયજઝાયણ નામો અર્થાત્ વિષય (શબ્દાદિક પાંચ પ્રકારના) સુખથી નિવૃત્ત થયેલા, વિશુદ્ધ ચારિત્ર અને નિયમથી યુક્ત અને તથ્ય - સાચા ગુણના સાધક અને કૃત્ય કૃત્ય થવાના મોક્ષ પામવાના કાર્યના ઉદ્યમવંત એવા સાધુને નમસ્કાર થાઓ. (ગ) “સબૂ' અને “તો' બે શબ્દની વિશિષ્ટ ચર્ચા
પંચમ પદે સ્થિતિ સાધુ ભગવંતને નમસ્કાર કરતું પાંચમુ પદ છે. “નમો નો સવ્વ સાહૂણાં' અહીં પ્રથમ સત્ર (સર્વ) શબ્દની વિશિષ્ટ ચર્ચા કરવી આવશ્યક છે. શ્રી નવકારમંત્ર બિનસાંપ્રદાયિક છે તો સવ્ય શબ્દ અહીં મુકી કયા સાધુઓનો સમાવેશ કર્યો છે તે બતાવતા શાસ્ત્રોમાં લખ્યું છે કે ૧. સર્વ એટલે “સાવં' અર્થાત્ સર્વ જીવોના હિતને કરનાર અથવા સર્વ શુભયોગને સાધનાર તે સાર્વ સાધુ અથવા સાર્વ એટલે અરિહંતને સાધનાર, તેમની આજ્ઞા પ્રમાણે આરાધનાર તે સાર્વસાધુ. ૨. વળી સર્વ એટલે સર્વ શબ્દથી સર્વનયોથી વિશિષ્ટ અહંદધર્મને સ્વીકારનારા, સર્વ શુભ યોગોને સિદ્ધ કરનારાને અરિહંતની આજ્ઞા પ્રમાણે સાધુધર્મનું પાલન કરનારા ૩. સર્વ સાધુઓ એટલે જિનકલ્પી, સ્થવિરકલ્પી, સ્થિતિકલ્પી, છદ્મસ્થ, ગીતાર્થ, અગીતાર્થ, અદ્યદિન, દીક્ષિત, દેશાનપૂર્વ કોટિદીક્ષિતાદિ વગેરે સર્વ સાધુઓનો સમાવેશ થાય છે. તોપ' શબ્દ ભરત, ઐરાવત ને મહાવિદેહક્ષેત્રમાં રહેલા બધા ઉપર્યુક્ત સાધુઓ છે. લખ્યું છેઃ
જાવંત કે વિ સાહૂ, ભરફેરવય - મહાવિદેહેએ
સવૅસિતેસિં, પણઓ, તિવિહેણ તિદંડ-વિરયાણ એકલા “સર્વ સાધુ' એમ કહેવાથી “સર્વ' એ શબ્દથી દેશના તથા સર્વના બંને દેખાડી શકાય છે. પણ અહીં જરાપણ બાકી ન હોય એવું અપરિવેશ બતાવવા માટે “તો' શબ્દ મૂકેલ છે. અહી તોપશબ્દ મુકવાથી જ્યાં જ્યાં આવા સાધુ હોય તો સર્વ સાધુઓનો સમાવેશ છે.
નમો તો સવ્વ સાહૂ એમાં સત્ર અને તોપ આ શબ્દો દ્વારા એવો ધ્વનિ છે કે જૈન હો કે જૈનેતર હો, જે મુમુક્ષુમાં સર્વ પાપના ત્યાગરૂપ સદાચાર છે તે પૂર્વાહ છે. આ બહુ વિશાળ દૃષ્ટિ છે. ઉદાર ચિત્તવાળી દૃષ્ટિ છે,
[૭૨]
