Navkar Mahamantra Ek Adhyayan

Author(s): Chhaya Shah
Publisher: Chhaya Shah

Page 27

(૨)
શ્રી નવકાર મહામંત્રના જુદાં જુદાં નામ કયા ગ્રંથોમાં આપ્યા છે તેની સૂચિ નીચે પ્રમાણે છે. (૧) પંચમંગલ મહાસુકબંધ – શ્રી મહાનિશિથ સૂત્ર
પરમેષ્ઠિ પંચક - નમસ્કાર ભગવતી ટીકા પંચ પરમેષ્ઠિ નમસ્કાર - યોગશાસ્ત્ર પંચ નમસ્કાર - આવશ્યક ટીકા નમોક્કાર - આવશ્યકતસૂત્રાતર્ગત કથા પંચ નમોક્કાર મહામંત્ર - ધમોવએસમાલા વિવિરણ નવકાર –લઘુ નમસ્કાર ફલ
પંચ નમુક્કાર - વૃદ્ધ નમસ્કાર ફલસ્રોત (૯) પરમેષ્ઠિ નમસ્કાર - શ્રાવક દિનકૃત્ય પ્રકરણ (૧) નમસ્કાર - વિચારમત સંગ્રહ (૧૧) પરમેષ્ઠિ મંત્ર - ઉપદેશ તરંગિણી (૧૨) મહામંત્ર નવકાર - સક્ઝાય
(૧૩) સિદ્ધમંત્ર - છંદ નવકાર દેહના વિવિધ નામનું વર્ણન કર્યા પછી હવે નવકારદેહના “અંગો’વિશે આગવી વિચારણા કરેલી છે.
(૩) શ્રી નવકારદેહના અંગોઃ (૧) ૯ પદો (૨) ૮ સંપદાઓ
(૩) ૬૮ અક્ષરો (૧) નવ પદોઃ | નવકારમંત્રના જે નવ પદ ગણાવવામાં આવ્યા છે તેમા ‘પદ' શબ્દ વિશિષ્ટ અર્થમાં વપરાયો છે. “પદ' શબ્દના સંસ્કૃતમાં જુદ જુદા અર્થ થાય છે. જેવા કે પગ, પગલું, નિશાની, સ્થાન, અધિકાર, ચોથો ભાગ, વિરામસ્થાન, પ્રતિષ્ઠા, વાક્યમાંથી છૂટો પડેલો શબ્દ, વર્ગમૂળ, શ્લોલનું એક ચરણ વગેરે. નવકારમંત્રમાં પદ એટલે શબ્દોનો સમૂહ અથવા વિવક્ષિત અર્થવાળા શબ્દોનો સમુચ્ચય. નવકારમંત્રના નવ પદો સુપ્રસિદ્ધ છે, પરંતુ નવકારમંત્રના પદની ગણના વિશેષ વિચારણા માટે જુદી જુદી રીતે થયેલી છે. “પ્રત્યાખ્યાન નિર્યુક્તિ'ની ચૂર્ણિમાં ચૂલિકા સિવાયના નવકારનાં છ પદ ગણાવ્યાં છે. અને દશ પદ પણ ગણાવ્યા છે. છ પદ નીચે પ્રમાણે છે :
(૨) નમો (૨) રિહંત (રૂ) નમો (૪) સિદ્ધ (૪) કાયય (૫) ૩વસ્ફાય (૬) સાહૂણં (નમો હિત સિદ્ધ आयरिय उवज्झाय साबूणं) નવકારના દશ પદ આ રીતે છેઃ
(૨) નમો (૨) રિહંતાણં (રૂ) નમો (૪) સિદ્ધાળ (૫) નમો (૬) ગારિયાળ (૭) નમો સવાયાળ (૯) નમો (૧૦) નો (૨૨) સવ્વસાહૂ
[૧૨]